14/09/2025
Zaza Derneği’nden Büyükşehir Belediyesi’ne Sert Tepki
“Zazaca, Kırmançki adı altında Kürtçe’nin alt diliymiş gibi gösterilemez”
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin Zazaca’yı “Kırmançki” adıyla tanıtması ve Kürtçe’nin (Kurmancî) alt dili gibi göstermesi, Zaza toplumunda büyük tepki yarattı. Zaza Dili ve Kültürü Koruma ve Yaşatma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Abdulkadir Büyüksayar, belediyenin bu tutumunu sert sözlerle eleştirerek, Zazaca’nın bağımsız bir dil olduğunu vurguladı.
https://guneydoguguncel.com/zaza-dernegi-nden-buyuksehir-belediyesi-ne-sert-tepki/4434/
“Zaza dili lehçe değil, müstakil bir dildir”
Büyüksayar, yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Zaza dili lehçe değil, müstakil bir dildir. Büyükşehir Belediyesi Zazaca konusundaki şuursuzca hareketlerine bir yenisini eklemiş. Bunun Zaza halk nezdinde karşılığı yoktur. Zaza halkının hatırı sayılır bir kitlesi sizlere oy veriyor ama siz ideolojinize göre onlara gömlek giydiriyorsunuz. Bunun kesinlikle hiçbir yerde karşılığı yok. Ne dil bilimsel karşılığı var, ne kültürel karşılığı var, ne insani olarak karşılığı var, ne de vicdani bir karşılığı kesinlikle yoktur.”
Büyüksayar, Zaza halkının kendi dilini ve kimliğini başkalarının gölgesinde göstermeye çalışan her girişimin sonuçsuz kalacağını belirterek, “Artık Zaza diline bu ideolojik bakış açısıyla muamele etmekten vazgeçin. Unutmayın ki bu yaptığınız eylemler gün gelecek karşınıza bir tokat olarak çıkacaktır. Ayağınızı denk alın” ifadelerini kullandı.
Bilimsel Araştırmalara Göre Zazaca Ayrı Bir Dil
Dilbilim araştırmaları da Zazaca’nın Kürtçe’den (özellikle Kurmancî lehçesinden) ayrı, bağımsız bir dil olduğunu ortaya koyuyor. Dünya genelinde tanınan Ethnologue Dil Atlası’nda Zazaca, “Zaza-Gorani” grubunda yer almakta ve İranî dillerin Kuzeybatı koluna bağlı, Kürtçeden farklı bir dil olarak sınıflandırılmaktadır.
Dilbilimci Ludwig Paul, çalışmalarında Zazaca’nın ses bilgisi, gramer yapısı ve kelime hazinesi açısından Kurmancî ile anlaşılabilirliğinin oldukça düşük olduğunu, bu nedenle lehçe değil bağımsız bir dil kabul edilmesi gerektiğini belirtmiştir. Aynı şekilde David N. MacKenzie ve Geoffrey Haig gibi akademisyenler de Zazaca’nın yapısal farklılıklarını ayrıntılarıyla ortaya koymuştur.
Uzmanlara göre Zazaca ile Kurmancî arasındaki farklar, İngilizce ile Almanca arasındaki farklardan daha derindir. Örneğin:
• Zazaca’da fiil çekim sistemi Kürtçeden belirgin şekilde ayrılır.
• Zamirler, zaman kipleri ve ses uyumu farklıdır.
• Karşılıklı anlama oranı son derece düşüktür; bir Kurmancî konuşuru ile bir Zazaca konuşurunun birbirini anlayabilmesi çoğu durumda mümkün değildir.
“Zazalara başkalarının elbiselerini giydirmeyin”
Büyüksayar, Zaza dilini Kürtçe’nin alt dili gibi göstermenin, Zaza kimliğini yok saymak anlamına geldiğini belirterek, şunları söyledi:
“Zazalara ve dillerine başkalarının elbiselerini giydirmekten vazgeçin, yeter artık! Zaza dilini önemsiz hale getirerek ona buna kuyruk yapmaktan vazgeçin. Zaza dili, Zaza halkının kimliğinin, kültürünün ve tarihinin temel taşıdır. Hiçbir ideoloji bu gerçeği ortadan kaldıramaz.”
“Kültürel çeşitliliğe saygı gösterilmeli”
Büyüksayar açıklamasının sonunda, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ni ve tüm resmi kurumları daha sorumlu davranmaya çağırdı:
“Zaza diline yönelik ideolojik ve küçümseyici tavırlar, halk ile belediye arasındaki güveni zedelemektedir. Kültürel çeşitliliğe saygı duyulmalı ve Zaza dili hak ettiği değeri görmelidir. Zazaca’yı başka dillerin gölgesinde göstermeye çalışmak ne bilime ne de toplumsal gerçekliğe uygundur.”
