06/12/2025
Alevi İnancında Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in Yeri
Alevi inancında yolun özü Hak – Muhammed – Ali anlayışıyla ifade edilir. Bu üçleme, yalnızca isimlerden ibaret değil; adaletin, ahlakın, ilmin ve insan olmanın bütünlüğüdür.
Hz. Muhammed, Alevi inancında insanlığa gönderilen son peygamberdir. Onun getirdiği yol; zulme karşı durmayı, mazlumdan yana olmayı, paylaşmayı ve kul hakkı yememeyi emreder. Alevilikte Hz. Muhammed, ahlakın ve merhametin en yüce temsilcisidir.
Hz. Ali, Aleviler için sadece bir halife değil, ilmin kapısı, cesaretin, adaletin ve hakikat yolunun simgesidir. “Ben ilmin şehriyim, Ali de kapısıdır” sözü, onun manevi makamını anlatır. Aleviler için Ali, zalime boyun eğmeyen, haksızlığa susmayan duruşun adıdır.
Hz. Hasan, barışın ve feragatin sembolüdür. Fitne büyümesin, Müslüman kanı dökülmesin diye makamdan vazgeçmesi, Alevi yolunda nefsini değil, toplumu öncelemenin en büyük örneklerinden biridir.
Hz. Hüseyin ise Alevi inancının vicdanıdır. Kerbela’da Yezid’in zulmüne karşı verdiği direniş, sadece bir savaş değil; hak ile batılın, adalet ile zulmün, insanlık ile zalimliğin karşı karşıya gelişidir. Aleviler için Hüseyin, haksızlığa karşı susmamayı, bedeli ne olursa olsun doğruyu savunmayı temsil eder.
Bu yüzden Alevi yolunda;
• Muhammed ahlaktır,
• Ali ilimdir,
• Hasan barıştır,
• Hüseyin direniştir.
Ve bu yolun özü şudur:
“İncinsen de incitme, zulme rıza gösterme, Hak’tan yana ol.”
“Aleviler namaz kılmaz” ifadesi ve Hz. Muhammed – Ehl-i Beyt gerçeği arasında çelişki var mı?
Toplumda sıkça duyulan bir ifade vardır:
“Aleviler namaz kılmaz.”
Buna karşılık da şu soru sorulur:
“Ama Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin namaz kılıyordu. O zaman burada bir çelişki yok mu?”
Bu soru aslında çok önemli bir noktaya temas eder. Çünkü burada görünen çelişki, bilgi eksikliğinden, genellemeden ve tarihsel sürecin yeterince bilinmemesinden kaynaklanır. Gerçekte ise ortada bir inanç çelişkisi değil, tarihsel, kültürel ve yorum farkı vardır.
⸻
1. Alevilik nedir, ne zaman ortaya çıkmıştır?
Öncelikle şunu net bir şekilde ifade etmek gerekir:
• Alevilik, Hz. Ali döneminde “bugünkü haliyle” var olan bir yapı değildir.
• Alevilik, Hz. Ali’ye bağlılık ve Ehl-i Beyt sevgisi ekseninde, başta Orta Asya, Horasan, İran ve Anadolu coğrafyasında yüzyıllar içinde şekillenmiş bir inanç ve yaşam yoludur.
• İçinde:
• Tasavvuf,
• Batıni (içsel) yorum,
• İnsan merkezli ahlak,
• Adalet, mazlumdan yana durma,
• Paylaşma ve gönül birliği
gibi güçlü kavramlar bulunur.
Yani Alevilik, İslam’ın zahiri (görünen) kurallarından çok, batıni (manevi, içsel) yönünü öne çıkaran bir yol olarak gelişmiştir.
⸻
2. Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin namaz kılmış mıdır?
Bu konuda hiçbir şüphe yoktur:
• Hz. Muhammed (sav),
• Hz. Ali,
• Hz. Hasan,
• Hz. Hüseyin
namaz kılmıştır, oruç tutmuştur, zekât vermiştir. Çünkü onlar:
• İslam’ın doğrudan vahiy döneminde yaşamışlardır.
• İbadetler henüz:
• Cem,
• Semah,
• erkân
şeklinde değil; namaz, oruç, hac ve zekât şeklinde uygulanıyordu.
Dolayısıyla:
“Ehl-i Beyt namaz kılmamıştır” demek hem tarihsel hem de itikadi olarak yanlıştır.
⸻
3. O halde Aleviler neden 5 vakit namaz kılmaz?
İşte asıl mesele bu noktada başlıyor.
Alevilikte ibadet anlayışı:
• Şekilden çok öz üzerine kuruludur.
• “Eline, diline, beline sahip ol” düsturu, Alevilikte adeta ibadetin özü kabul edilir.
• Aleviler için:
• Kul hakkı yememek,
• Yalan söylememek,
• Zalimden yana olmamak,
• İnsan incitmemek
en ağır ibadet sorumlulukları arasındadır.
Bu nedenle Anadolu Aleviliğinde:
• 5 vakit namaz yerine Cem ibadeti kabul edilir.
• Cem:
• Toplumun bir araya geldiği,
• Dargınlıkların giderildiği,
• Lokmanın paylaşıldığı,
• Semahın dönüldüğü,
• Gönüllerin birlendiği bir ibadet biçimidir.
Bu, “Allah’a ibadet edilmediği” anlamına gelmez.
Sadece ibadet anlayışı farklıdır.
⸻
4. “Biz Hz. Ali’nin yolundayız” diyen Aleviler namazı neden farklı yorumluyor?
Bu noktada çok önemli bir ayrım vardır:
Aleviler,
“Biz Hz. Ali’nin yolundayız” derken
onun kıldığı ibadetin şeklinden çok, yaşadığı adalet anlayışını, ahlakını, mazlumdan yana duruşunu, paylaşımını ve insan sevgisini örnek alır.
Hz. Ali:
• Adaletliydi,
• Yoksuldan yanaydı,
• Hakkın karşısında susmuyordu,
• Zalim kim olursa olsun karşısında duruyordu.
Alevilik işte bu “Ali ahlakı”nı merkeze koyar.
Namazın şekli ise tarih içinde tasavvufi bir yoruma bürünerek cem erkânına dönüşmüştür.
⸻
5. Gerçek çelişki nereden doğuyor?
Çelişki sanılan şey şuradan doğuyor:
• Bir yanda: 7. yüzyıldaki İslam uygulamaları
• Diğer yanda: 13–15. yüzyıldan itibaren Anadolu’da şekillenen Alevi inanç yapısı
Bunlar aynı tarihsel şartlarda ortaya çıkmış yapılar değildir.
Arada:
• Siyasi baskılar,
• Kerbela faciası,
• Ehl-i Beyt’e yapılan zulümler,
• Alevilerin yüzyıllarca dışlanması ve baskı görmesi
vardır.
Bu süreçte Alevilik:
• Daha içe kapanık,
• Daha sembolik,
• Daha batıni bir inanç yoluna dönüşmüştür.
⸻
6. Sonuç: Çelişki mi, farklılık mı?
Net ve açık bir özet yapalım:
• ✅ Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hasan, Hüseyin namaz kılmıştır.
• ✅ Aleviler Hz. Ali’yi, Ehl-i Beyt’i, Kerbela’yı ve İslam’ın öz ahlakını baş tacı eder.
• ❌ “Aleviler namaz kılmaz” ifadesi eksik, genelleyici ve çoğu zaman ötekileştirici bir dildir.
• ✅ Ortada bir iman çelişkisi değil, ibadet biçimi ve yorum farkı vardır.
⸻
Son söz
Bu mesele bir “kim daha doğru Müslüman” meselesi değil,
inançların tarih içinde farklı yollarla şekillenmesi meselesidir.
Kimisi Allah’a secdeyle yaklaşır,
kimisi lokma paylaşarak,
kimisi mazlumun yanında durarak…
Önemli olan:
• Kalbi kirletmemek,
• Kul hakkı yememek,
• Adaleti terk etmemek,
• İnsan onurunu incitmemektir.
Açıklama:
Bu yazı, Alevilik üzerine akademik çalışmaların yanı sıra, topluluklarda sözlü olarak aktarılan gelenek ve anlatımlardan derlenmiştir. Amacı, Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in Alevi inancındaki yeri ve ibadet anlayışını doğru bir şekilde aktarmaktır. Farklı görüşlere saygı çerçevesinde paylaşılmıştır.
