07/07/2025
SOSYAL MEDYA HABERCİLİĞİNE SINIRLAMA GETİRİLMELİ Mİ?
Ege Medya Basın Federasyonu
Teşkilat Başkanı
Tahsin TUNA
Türkiye’de Gerçek Gazeteciliğin Geleceği Üzerine Bir Değerlendirme
Dijitalleşme ve Gazeteciliğin Dönüşümü
İletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, özellikle sosyal medyanın hayatımıza entegre olmasıyla birlikte, bilgiye erişim ve haber alma pratiklerimizi derinden değiştirmiştir. Facebook, Twitter (X), Instagram, TikTok gibi platformlar sayesinde insanlar artık haberleri televizyonlardan veya gazetelerden önce sosyal medya üzerinden almaktadır. Bu gelişme, ilk bakışta “demokratikleşen haber akışı” olarak değerlendirilebilse de, derinlemesine incelendiğinde gerçek gazetecilik anlayışı üzerinde ciddi tehditler oluşturduğu görülmektedir.
Sosyal Medya Haberciliği: Tanım ve Problematik Yönler
Sosyal medya haberciliği, çoğunlukla profesyonel gazetecilik eğitimi almamış bireylerin, herhangi bir olay anında görsel veya video çekerek bunu kamuya duyurması şeklinde tanımlanabilir. Vatandaş haberciliği olarak da adlandırılan bu yeni medya biçimi, her ne kadar hızlı bilgi aktarımını mümkün kılsa da haber etiği, doğrulama, kaynağa sadakat, tarafsızlık ve sorumluluk gibi gazeteciliğin temel ilkelerini yok saymaktadır.
Bu durum, haberin niteliğini düşürmekte, bilgi kirliliği ve dezenformasyona zemin hazırlamaktadır. Toplumun olaya dair yalnızca görüntüye odaklanarak kanaat geliştirmesi, olayın nedenleri, sonuçları ve bağlamsal boyutlarının dışlanmasına yol açmaktadır. Kısacası, haber değil, sadece görüntü dolaşıma girmekte; haberciliğin özü ortadan kalkmaktadır.
Yazılı Basına ve Profesyonel Gazetecilere Etkileri
Sosyal medya haberciliğinin yükselişi, geleneksel yazılı basını ciddi şekilde etkilemiş, özellikle yerel gazeteler reklam ve okuyucu gelirlerinde dramatik düşüşler yaşamıştır. Türkiye’de son 15 yılda binden fazla yerel gazete kapanmış, yüzlerce basın emekçisi işsiz kalmıştır. Ulusal basında da benzer şekilde, dijital medya reklam pastasını domine ederken, yazılı basın adeta arşivlik bir anıya dönüşmektedir.
Daha önemlisi, sosyal medyada herkesin “gazeteci” kimliğiyle paylaşım yapması, mesleğin saygınlığını ve tanımını bulanıklaştırmıştır. Artık haber yazım kurallarını bilmeyen, basın meslek ilkelerine uymayan, hiçbir editöryel süzgeçten geçmeyen bireyler “habercilik” yapmaktadır. Bu ise hem mesleğin itibarına zarar vermekte hem de toplumun doğru bilgiye ulaşma hakkını gasp etmektedir.
Gazetecilik Mesleği Neden Profesyonellere Bırakılmalı?
Gazetecilik; sadece haber yazmak değil, aynı zamanda kamuyu bilgilendirme, denetleme, yönlendirme ve toplumsal belleği oluşturma görevini üstlenen hayati bir meslektir. Bu nedenle gazetecilik:
Eğitim gerektirir: Basın hukuku, medya etiği, haber yazımı, kaynak kullanımı, doğrulama teknikleri profesyonel eğitimle öğrenilir.
Sorumluluk gerektirir: Paylaşılan her bilgi, bireyleri ve toplumu etkiler. Yanlış bir haber, kamuoyunu yanıltabilir.
Denetim gerektirir: Editör denetimi, haberin güvenilirliğini ve doğruluğunu sağlar.
Arşiv gerektirir: Yazılı basın; geçmişi belgeleyen, geleceğe aktaran bir arşiv niteliği taşır. Sosyal medya ise akışkan ve geçicidir.
Sosyal Medya Yayıncılığına Neden Sınırlama Getirilmelidir?
Haber Değeri Taşımayan Paylaşımlar: Her video veya fotoğraf haber değildir. Olay bağlamı olmadan yapılan paylaşımlar, sadece dikkat çekmekte, kamuoyunu yönlendirmektedir.
Bilgi Kirliliği ve Yanıltıcı İçerikler: Doğrulanmamış bilgiler yayılmakta, yalan haberler toplumda infiale yol açabilmektedir.
Gazeteci Olmayanların Habercilik Yapması: Bu kişiler ne basın kanununa tabidir ne de herhangi bir etik denetime. Ancak toplum tarafından gazeteci gibi algılanırlar.
Yerel ve Ulusal Basında İşsizlik: Sosyal medya üzerinden yapılan habercilik, gerçek gazetecilerin işlerini ellerinden almakta, istihdam sorununu derinleştirmektedir.
Toplumsal Hafızanın Yok Edilmesi: Sosyal medya arşivlemesizdir. Geçmişe dair hiçbir belge barındırmaz. Yazılı basın ise tarihsel bir hafızadır.
Çözüm Önerileri ve Düzenleme Gereksinimi
Yasal Düzenleme: İletişim Başkanlığı ve TBMM tarafından, “habercilik faaliyetlerinin kimler tarafından yapılabileceğine” dair bir çerçeve yasa çıkarılmalıdır. Gazeteci unvanı yalnızca gazetecilik yapan kişilere verilmelidir.
Sertifikasyon Sistemi: Yerel habercilik yapmak isteyenler, Gazeteciler Dernekleri ve Cemiyetlerce belirli bir eğitim ve sınav sisteminden geçerek sertifikalandırılmalıdır.
Sosyal Medyada Gazetecilik İçin Etik Kodu: Her sosyal medya habercisi, tıpkı resmi medya gibi etik kurallara ve yasal yükümlülüklere tabi olmalıdır.
Basına Devlet Desteği: Yazılı ve yerel basın için teşvik paketleri açıklanmalı; kağıt ve matbaa maliyetlerinde vergi indirimi sağlanmalıdır.
Dijital Arşiv Zorunluluğu: Sosyal medyada haber yapan sayfalara arşivleme ve bilgi saklama zorunluluğu getirilmelidir.
Sosyal Medya Haberciliği, Gazeteciliğin Yerine Geçemez
Evet, çağ hız çağıdır. Ancak hız, nitelikten daha önemli olmamalıdır. Habercilik; sadece olay yerinden görüntü paylaşmak değil, o olayın arkasındaki gerçeği araştırmak, analiz etmek ve doğru bilgiyi kamuya aktarmaktır.
Bugün sosyal medya üzerinden herkesin gazetecilik yapıyor olması, demokrasinin geliştiği anlamına gelmemektedir. Aksine, mesleki erozyon, bilgi kirliliği ve etik çöküş yaşanmaktadır. Bu nedenle, Türkiye’de gazetecilik mesleğini korumak ve halkın doğru bilgiye ulaşma hakkını garanti altına almak için, sosyal medya haberciliğine yasal ve etik sınırlamalar getirilmesi kaçınılmazdır.
