01/07/2025
OLASI BİR DEPREMDE BELEDİYE VE MÜLKİ AMİRLERİN HUKUKİ VE İDARİ SORUMLULUKLARI
Profesyonel Rapor – 2025 Hukuki Değerlendirme
Türkiye Cumhuriyeti mevzuatına göre, olası bir depremde can ve mal kaybının yaşanması durumunda belediye başkanları, ilçe kaymakamları ve ilgili kamu görevlileri hem idari hem cezai hem de hukuki olarak doğrudan sorumludurlar. Bu sorumluluklar mevzuatla açıkça belirlenmiştir ve ihmallerin ölümle sonuçlanması halinde ağır yaptırımlar doğurur
1. Belediyelerin Sorumlulukları
İlgili Kanunlar:
5393 sayılı Belediye Kanunu
7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirler Kanunu
4708 sayılı Yapı Denetim Kanunu
3194 sayılı İmar Kanunu
Görev ve Sorumluluklar:
Deprem riskine karşı kentsel dönüşüm planlarını yapma ve uygulama,
Riskli yapıların tespiti, mühürlenmesi, tahliyesi ve yıkımı,
Yapı ruhsatı verirken projelerin zemin etüdü, taşıyıcı sistem güvenliği, mühendislik hesapları bakımından denetlenmesi,
Afet toplanma alanları oluşturma ve halkı bilinçlendirme,
İmar planlarında zemin sıvılaşma riski olan bölgeleri yerleşime kapatma.
İhmallerin Sonucu:
Görevini yapmayan belediye başkanları ve ilgili müdürler, ihmal suretiyle görevi kötüye kullanmak (TCK 257), taksirle ölüme sebebiyet vermek (TCK 85), ve bilinçli taksir (TCK 22/3) suçlarından cezai sorumluluk taşır.
2. Mülki Amirlerin (Kaymakam, Vali) Sorumlulukları
İlgili Kanunlar:
5442 sayılı İl İdaresi Kanunu
1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
7269 sayılı Afetler Kanunu
Görev ve Sorumluluklar:
İlçe ve il düzeyinde Afet ve Acil Durum Yönetimi Planı hazırlamak ve uygulamak,
Afet öncesi tatbikat, erken uyarı, acil müdahale ve toplumu bilgilendirme çalışmalarını yürütmek,
Belediyelerin afet risklerine karşı görevini yapıp yapmadığını denetlemek, gerekli uyarı ve müdahaleleri yapmak,
Afet sonrası arama-kurtarma, tahliye ve yardım organizasyonlarını yürütmek.
İhmallerin Sonucu:
Görev ihmali ve denetim yetersizliği halinde, kamu görevlisinin kusuru nedeniyle meydana gelen ölümler ve zararlar için tazminat sorumluluğu ve cezai sorumluluk doğar.
3. Ceza Sorumluluğu Örnekleri
Van Depremi Sonrası bazı belediye görevlileri ve yapı denetim firmaları yetkilileri hakkında “taksirle ölüme sebebiyet” suçundan hapis cezası verilmiştir.
İzmir Depremi (2020) sonrası eksik denetim yapan kamu görevlileri hakkında soruşturma açılmıştır.
Maraş Depremleri (2023) sonrası bazı müteahhitlerle birlikte belediye başkanları ve yapı ruhsatı veren kamu personeli hakkında davalar açılmıştır.
4. Hukuki Tazminat Sorumluluğu
Kamu görevini ihmal eden belediye ve kamu görevlileri hakkında, ölenlerin yakınları ve mağdur olanlar tarafından tam yargı davası (Anayasa m.125) açılarak milyonlarca liralık tazminat talep edilebilir.
5. Vicdani ve Siyasi Sorumluluk
İdari ve cezai boyutların dışında, yaşanacak bir yıkımda kamuoyunda oluşacak tepki nedeniyle, sorumlu makamlar hakkında görevden alma, soruşturma başlatma, siyasi hesap verme süreçleri de devreye girecektir.
Olası bir 6.5 büyüklüğündeki depremde, Terme’de binlerce can kaybı yaşanırsa, belediye başkanı, yapı kontrol müdürü, kaymakam ve ilgili tüm kamu görevlileri, yalnızca görev ihmaliyle değil, açık bir bilinçli taksir, hatta bazı durumlarda kasten ihmalle ölüme sebebiyet suçu kapsamında yargılanabilir. Bu nedenle her kamu yöneticisi, afeti gelmeden önce durdurmanın yolunu aramak zorundadır. Aksi halde sadece binalar değil, makamlar ve vicdanlar da yerle bir olacaktır.
Her kamu kurum ve kuruluşları için geçerli olan TCK kanunu:
HABER:
Cemal PEKER
Gazeteci & Araştırmacı
2025