05/09/2025
پۀ دوو شپو کې دؤې زلزلې
زلزله یؤه ډېره قؤي فزیکي قؤه ده.
کله چې د توکيو زلزله شاوخوا څؤارلس کاله دمخه پۀ جاپان کې ؤشؤه، ټول جاپان يې دؤه نیم متره ختیځ ته ؤخوځاؤۀ. هو! ټول هېواد حرکت ؤکړ. خو ځینې ؤختونه داسې ښکاري چې زلزله یؤازې یؤ فزیکي قؤه نۀ ده، بلکې یؤ څۀ نور هم دي.
د مثال پۀ توګه، د جاپان د هؤا پېژندنې ادارې د هوکایډو زلزلې پۀ اړه پۀ خپل راپور کې لیکلي چې دا د ځمکې څخه د ژړا اؤ چیغې د غږونو سره پیل شؤه. عینی شاهدانو وویل چې دا غږونه د غارونو دننه د چا د ژړا پۀ څېر وو.
ساینس پوهان ؤايي چې دا غږونه "د زلزلې صوتي انومالي" بلل کېږي، یانې کله چې د ځمکې دننه د غرونو پۀ څېر ډبرې یؤ بل باندې د تصؤر ؤ فشار راوړي، دوی دا غږونه خپرؤي.
خو تر نن ورځې پورې دا یؤازې یؤ اټکل دی، اصلي لامل لا تر اوسه نۀ دی پېژندل شؤی. دا یوازې د غږونو په اړه نه ده، بلکې د ۱۹۳۵ کال پۀ کوېټه کې د یؤې سختې زلزلې څخه مخکې (چې لۀ۳۰،۰۰۰ څخه ډېر خلک یې ووژل)، ژؤندي پاتې شؤیو کسانو د خپلو کورونو څخه بهر د "عجیب سیوري لرونکي مخلوقاتو" د منډې ؤهلو راپور ؤرکړ.
دا پیښه پۀ تاریخ کې ثبت شؤې اؤ د لندن پۀ آرشیف کې د برتانؤي اردو افسرانو پۀ راپورونو کې هم یادؤنه شؤې ده.
کله چې خلکو دا مخلوقات ؤلیدل، نو دوی د قرآن کریم آیتونه پۀ لؤړ غږ تلاؤت پیل کړ،
وروسته لۀ هغې چې شی ؤرک شو.
مګر پۀ هماغه شپه یؤه سخته زلزله ؤشؤه اؤ لویه تباهي خپره شؤه.
زلزله پۀ حقیقت کې د یؤۀ قؤي فزیکي ناورین څخه ډېره ده، بلکې یؤ ډؤل خبرداری هم دی،
کوم چې شاید د نړۍ مختلف اړخونه سره یؤځای کړي. پۀ یاد ؤلرئ چې د قیامت ورځ به هم د زلزلې سره پیل شي. چې وروسته به هیڅ شی پټ نۀ ؤي.
حضرت عبدالله بن حوال رضی الله عنه رؤایت کؤي چې یؤ ځل رسول الله صلی الله علیه وسلم زما پر سر لاس کېښود اؤ ؤیې ؤیل:
"ابن حوال! کله چې ته ووینې چې خلافت لۀ دې سپېڅلې خاورې ؤتلی دی، نو پوه شه چې زلزلې، آفتونه اؤ لویې پیښې ډېر ژر رامنځته کېږي. اؤ پۀ هغه ؤخت کې به قیامت دومره نږدې ؤي لکه څنګه چې دا لاس ستا سر ته نږدې دی.
(مستدرک الحاکم ۸۳۰۹)
د تېرې شپې د زلزلې پۀ اړه لنډه یادؤنه...
