06/27/2025
FAD’H : Sòlda anba chenn grade – Yon sistèm imilyan ki toupizi defansè peyi a
Port-au-Prince, jen 2025
Plizyè temwayaj sòti nan mitan sòlda ayisyen yo mete limyè sou yon reyalite chokan ki ravaje Fondasyon Lame Ayiti (FAD’H). Anpil sòlda denonse move tretman sistematik yo sibi anba men kèk gwo grade ki aji plis tankou mèt esklav pase kòm lidè militè. Sa ki ta dwe yon misyon sen pou defann nasyon an tounen yon chèn eksplwatasyon ak entimidasyon.
> “Nou vin sòlda pou sèvi peyi a, men se pote timoun lekòl, al achte makèt, e menm sèvi kòm sèvitè nan kay grade yo n ap fè,” temwaye yon sòlda, nan kondisyon anonim pou sekirite li.
Anpil sòlda di yo pa resevwa okenn rekonpans pou misyon danjere yo patisipe ladan l, tankou operasyon kont gang ame. Pimal toujou, selon plizyè sous, gwo grade yo ap detounen "primes de risque", lajan leta mete pou rekonpanse sòlda ki mete lavi yo an danje nan operasyon difisil. “Lajan risk nou pa janm rive sou nou. Lè ou mande, ou vin tounen ènmi,” ajoute yon lòt sòlda fristre.
Menm lè sitiyasyon an vin entolerab, sòlda yo pa ka bay demisyon yo libreman. Lè yon sòlda vle kite, anvan menm li soumèt lèt li, li jwenn li fè fas ak menas oswa imilyasyon. “Yo refize aksepte demisyon nou, epi si yo oblije kite w ale, se ak yon lèt revokasyon y ap mete w deyò,” eksplike yon ansyen sòlda. Sa a vin fè sòlda yo mal wè nan lòt enstitisyon piblik oswa prive, paske yon revokasyon sou dosye a se tankou yon tach pèmanan.
Nan anpil ka, sòlda yo santi yo se prizonye nan inifòm, san dwa, san respè, san lavni. “Se pa lame sa a nou te swete bati apre tout sakrifis pèp la,” deklare yon militè ki vle chanjman .
Plizyè vwa nan sosyete a ap monte pou mande yon refòm fondamantal nan FAD’H, ak yon komisyon endepandan pou mennen ankèt sou akizasyon sa yo. “Lame pa dwe sèvi enterè pèsonèl, li dwe sèvi enterè nasyonal. Si nou pa korije sa rapid, n ap peye konsekans li pi devan,” mete aksan sou sa yon analis sekirite.
Silans otorite yo, sou tout nivo, kontinye alimante yon klima depeyi kote dwa ak diyite sòlda yo kraze anba soulye grade san kontwòl. Lè sila yo ki mete lavi yo an danje pou defann peyi a vin tounen viktim yon sistèm mechan, li klè ke rekonstriksyon Ayiti pa ka fèt sou baz esklavaj modèn.
Lame Ayiti pa ka tounen yon zouti pèsonèl ni yon sous privilèj pou kèk gwo grade. Refòm, jistis, ak respè pou sòlda yo pa opsyon – se nesesite. Paske si defansè yo pa pwoteje, kiyès ki ka pwoteje peyi a?
Nan yon atik nap vini ak detay sou eskandal ki fè kwè gen 3 Sòlda ki sove ak materyèl.nou la poun klere jew nou pap kitew nan nwa.
