10/21/2025
◾ მაია კობერიძე- გერმანიაში მცხოვრები მუსიკოსი
1990-იანი წლები საქართველოსთვის რთული დრო იყო და, ალბათ, ჩვენს თანამემამულეებს უფრო მეტი კითხვა ჰქონდათ, ვიდრე პასუხი. რამდენიმე წლის წინ ერთმა მეგობარმა ძალიან ზუსტად აღწერა ის დრო: „გვეგონა, რომ გაზაფხული აღარასოდეს დადგებოდა.“ ეს შეგრძნება ყველას იპყრობდა. ჩემი სამეგობრო უმეტესად მუსიკოსებისგან შედგებოდა და ჯერ კიდევ სტუდენტობის დროს ჩამოყალიბებული კამერული ორკესტრი, რომელსაც 1991 წლიდან გიორგი ბაბუაძე დირიჟორობდა, ჩვენი მუსიკალური ცხოვრების ერთადერთი რეალობა იყო. არ გავიხსენებ ჩვენს გაყინულ სარეპეტიციო ოთახს, სანთლის შუქზე გამართულ კონცერტებს, ვიოლინოთი მეტროს ბნელ გვირაბში მარშს (როდესაც უცებ დენი ითიშებოდა), რეპეტიციებზე (სახლიდან 12 კილომეტრის დაშორებით) ფეხით სიარულს... ეს იყო იმდროინდელი მუსიკოსების ყოფა . გვქონდა განცდა, რომ რაღაც შინაარსს მაინც ვაძლევდით ჩვენს „მუსიკალურ“ ცხოვრებას.
ჩემთვის მუსიკა არ იყო (და დღემდე არ არის) უბრალოდ პროფესია, მუსიკა ჩემი სიცოცხლის წყარო იყო; როგორც სულიერი, ასევე ფიზიკური გადარჩენის ერთადერთი გზა, იმ წლებში. ყოველ შემთხვევაში ასე ვგრძნობდი. 26 წლის ასაკში ვეძებდი გზებს, რომლებიც როგორც ჩემს პიროვნულ, აგრეთვე მუსიკალურ განვითარებაში დამეხმარებოდა. მაშინ საქართველოში ეს გზები არ ჩანდა და მე ჩიხში ვიყავი შესული. 90-იან წლებში ახალგაზრდა მუსიკოსები ვაკუუმში ვიყავით (თუმცა, ალბათ, არა მხოლოდ მუსიკოსები). საქართველო სრულიად იზოლირებული იყო გარე სამყაროსგან.
ორ უახლოეს მეგობარ მევიოლინესთან ერთად, გადავწყვიტე სადმე საერთაშორისო კონკურსში მონაწილეობის მიღება, რომ რეალურ მუსიკალურ სამყაროში ჩვენი თავი გამოგვეცადა და ახალი იმპულსები მიგვეღო. სიტყვა „სადმე“ შემთხვევით არ გამომიყენებია. მაშინ ეს მართლაც არ იყო გადამწყვეტი. მთავარი იყო მოტივაცია, რომელიც გვამოძრავებდა. შემთხვევით ხელში ჩამივარდა ლუდვიგ შპორის საერთაშორისო სავიოლინო კონკურსის ძველი ბუკლეტი... ასე მოვხვდით სრულიად შემთხვევით გერმანიაში (უცნობი ხალხის მიერ სამივესთვის ნაჩუქარი 1000 დოლარით და ავიაბილეთებით) ქალაქ ფრაიბურგში, სადაც კონკურსი ტარდებოდა. ეს წამოწყება საბედისწერო აღმოჩნდა ჩემთვის, 2000 წელს ამ ქალაქის საოპერო თეატრში დავიწყე საქმიანობა, სადაც დღემდე ვმუშაობ.
1994 წელს ფრაიბურგში ცხოვრობდა ჩემი გერმანელი მეგობარი ჰორსტი, პროგრამისტი, რომელიც 1992–93 წლებში თბილისში გავიცანი, სადაც ის DAAD სტიპენდიით იყო ჩამოსული. ზუსტად ჰორსტის იდეა იყო: „მაია, ვიცი რა სიტუაციაა საქართველოში, ხომ არ გინდა გერმანიაში ასპირანტურაში სწავლის გაგრძელება?“ მაშინ ჩემთვის ეს იდეის დონეზეც კი ფანტასტიკად ჟღერდა. ახლად შეძენილი გერმანელი მეგობრების დახმარებით (საჭირო ინფორმაციის მოძიება, ინსტიტუტში საბუთების შეტანა, სწავლისა და ცხოვრებისათვის საჭირო დაფინანსების ფორმალური დოკუმენტების მიღება) მომეცა შანსი მისაღებ გამოცდებზე გასვლისთვის. გამოცდა უმაღლესი ნიშნით ჩავაბარე, მაგრამ მაინც ძნელი დასაჯერებელი იყო, როდესაც ოფიციალურად მაცნობეს, რომ გავხდი ქალაქ მანჰაიმის უმაღლესი მუსიკალური სასწავლებლის ცნობილი პროფესორის, რომან ნოდელის კლასის ასპირანტი. ჩემს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, თუმცა სრულიად გაურკვეველი იყო, როგორ მოვახერხებდი სრულიად მარტო უცხო ქვეყანაში ჩემი სწავლისა და ცხოვრების დაფინანსებას.
1995 წლის აპრილში ჩავედი მანჰაიმში. ხელში მეჭირა ვიოლინო, რომელიც საერთოდ არ პასუხობდა გერმანიაში არსებულ სტანდარტებს (რამაც დიდ პრობლემის წინაშე დამაყენა). ჯიბეში მედო 400 დოლარი და ფრანკფურტი–თბილისის ავიაბილეთი, რომელსაც თარიღი არ ჰქონდა მითითებული. ეს იყო ერთადერთი, რაც გარანტირებული მქონდა, თუ ვერ მოვახერხებდი ამ შანსის გამოყენებას, სახლში ყოველთვის შემეძლო დაბრუნება.
ამ დღიდან დაიწყო ძალიან საინტერესო, მაგრამ ასევე არანაკლებად რთული წლები, შორს ჩემი ოჯახისგან და მეგობრებისგან, ყველა იმ ადამიანისგან, ვინც მიყვარდა და ჩემთვის ძალიან ძვირფასი იყო. საქართველოსთან კომუნიკაცია ხდებოდა წერილებით, რომლებიც არა ფოსტით იგზავნებოდა, არამედ ვინმე თბილისში მიმავალ მგზავრს უნდა გადაგვეცა კონვერტი აეროპორტში. ოჯახს კი თბილისში ეს მგზავრი უნდა ეპოვნა. სატელეფონო საუბრები ძალიან იშვიათი და ხანმოკლე იყო, ვინაიდან უზარმაზარ თანხებს მოითხოვდა. ამ ყველაფრის მიუხედავად, ეს დრო ჩემთვის (როგორც მუსიკოსისთვის) უნიკალური შანსი იყო. სწავლა და მუშაობა გერმანიაში, სადაც კლასიკური მუსიკის სრულიად უნიკალური ლანდშაფტი არსებობს, ჩემთვის ლოტოში მილიონის მოგებას აღემატებოდა. გერმანიის გარდა, სხვაგან ევროპაში არ არსებობს ამდენი ანსამბლი, ორკესტრი, საოპერო და მუსიკალური თეატრი, რომლის საშუალო მუსიკალური დონე ასეთი მაღალია, რაც არ უნდა პატარა ქალაქში მდებარეობდეს.
ჩემი ყოველი დღის გათენება იწყებოდა ვიოლინოთი და მთავრდებოდა ვიოლინოთი. ალბათ მუსიკის სიყვარული ავსებდა ძილის უკმარისობას. ან ვმუშაობდი ორკესტრში, ან ვმეცადინეობდი. ძალიან დიდი რეპერტუარის სწავლა მიხდებოდა მოკლე დროში. ჩემთვის მთელი საორკესტრო რეპერტუარი ახალი იყო. ამას სასწავლო პროცესის სოლო რეპერტუარი ემატებოდა. მახსოვს, ერთ პროექტისთვის გვიან ღამით ცარიელი მატარებლის კუპეში ვმეცადინეობდი ბეთჰოვენის მეხუთე სიმფონიის ვიოლინოს პარტიას. ეს ჩემთვის პირველი ბეთჰოვენის სიმფონია იყო. საქართველოში ხომ მხოლოდ კამერულ ორკესტრში ვუკრავდი. კონსერვატორიაში ამ წლებში ორკესტრს სათანადო ყურადღება აღარ ენიჭებოდა.
მიუხედავად ყველა სირთულისა, როგორც მევიოლინემ, საკმაოდ მალე გავიკაფე გზა პროფესიულ ორკესტრებში და ჩემს სასწავლებელში კარგი სახელი დავიმკვიდრე. თუმცა პირველი ორი წელი სრულიად დაკარგულად ვგრძნობდი თავს. თბილისში, ანუ ყოფილ საბჭოთა კავშირში მიღებული განათლება საკმაოდ დოგმატური იყო. ის ითვალისწინებდა მკაფიო ჩარჩოებს აზროვნებაში: რა არის და არ არის „სწორი“. გერმანიაში არსებულმა ინტერპრეტაციის მრავალფეროვნებამ და თავისუფლებამ სრულიად დამაბნია. აღმოჩნდა, რომ „თავისუფალი და დამოუკიდებელი აზროვნება“ ძალიან რთულია , ის დაკავშირებულია უფრო ღრმა ცოდნასთან, მეცადინეობასთან, საკუთარ თავზე მუდმივ მუშაობასთან, სიმამაცესთან და დიდ პასუხისმგებლობასთან. როცა ეს გავიაზრე, ჩემთვის ახალი ჰორიზონტები გაიხსნა, ჩემი განვითარების (როგორც მუსიკოსისა და როგორც პიროვნების) სრულიად ახალი ეტაპი დაიწყო.
დღეს შემიძლია დარწმუნებით ვთქვა, რომ თავისუფლება და დამოუკიდებელი აზროვნება ჩემთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია. ეს არ ეხება მხოლოდ მუსიკას, თუმცა მუსიკა ჩემთვის ყოველთვის ძლიერი დამხმარე ძალაა. ჩემი აზრით, მუსიკა არ არის პროფესია, მუსიკოსობა არის ცხოვრების გზა. ეს გზა იწყება ბავშვობაში და არასოდეს მთავრდება. მუსიკა ჩემთვის ის სამყაროა, რომელიც უნიკალური ხერხით ასახავს ჩვენს გრძნობებსა და ემოციებს, ხოლო ოპტიმალურ შემთხვევაში, ჩვენს შინაგან სამყაროს.
რთულია 30-წლიანი პროფესიული გამოცდილებიდან რაიმე ერთის გამორჩევა. შეიძლება ითქვას, რომ მე, როგორც მუსიკოსი გერმანიაში ჩამოვყალიბდი. საქართველოში არასოდეს მიმუშავია, მხოლოდ მეგობრებთან ერთად კამერულ ორკესტრში ვუკრავდი, რომლის რეპერტუარიც სრულიად განსხვავდება სიმფონიურისა და საოპერო რეპერტუარისგან. გერმანიაში კი ყველაფერი ახალი და ამით, ჩემთვის განსაკუთრებული იყო. განსაკუთრებით იმიტომ, რომ ხშირად იმ დარბაზებში ვუკრავდი, რომლებიც პირდაპირ იყო დაკავშირებული დიდ კლასიკოსებთან, რომელთაც განსაკუთრებული ადგილი უჭირავთ კლასიკური მუსიკის ისტორიაში. მახსოვს ჩემი პირველი კონცერტი Deutsche Staatsphilharmonie-სთან ერთად, რიხარდ ვაგნერის „მაისტერზინგერ“-ის პროგრამით, ნოიშვანშტაინის ციხეში (Schloss Neuschwanstein). ეს ჩემთვის სრულიად არარეალური იყო, ვაგნერის მუსიკის პირველი შეხება, თან ამ ზღაპრულ გარემოში, რომელიც პირდაპირ უკავშირდებოდა კომპოზიტორს, მის შემოქმედებას და მუსიკალური თეატრის გარდატეხის ეპოქას.
კლასიკური მუსიკა ყოველთვის დიდი გამოწვევების წინაშე იდგა და, ალბათ, მომავალშიც ასე იქნება. ეს სფერო თითქმის ყოველთვის დამოკიდებულია სუბსიდიებსა და კერძო შემოწირულობებზე. კლასიკური მუსიკა ვერასოდეს იქნება ბიზნესი, რომელიც მოგებას მოაქვს. ამიტომ ეს ყოველთვის დიდი გამოწვევაა დაბალი ბიუჯეტის მქონე ქვეყნებისათვის და ორგანიზაციებისთვის, განსაკუთრებით ოპერისთვის , რადგან ოპერა ხელოვნების ყველაზე ძვირადღირებული ფორმაა. ამავე დროს, კლასიკური მუსიკის საშემსრულებლო ხელოვნება იმდენად სპეციფიკურია, რომ არც ხელოვნური ინტელექტი და არც ციფრული სამყარო მას ვერასოდეს ჩაანაცვლებს. კლასიკური მუსიკის სამყაროს მაგიურ ატმოსფეროს ცოცხალი შესრულება ქმნის, ამიტომ მას რეალურად ვერაფერი ჩაანაცვლებს.
თუმცა ყოველი დღე ახალი გამოწვევაა მუსიკოსისთვის, მუდმივი მეცადინეობა, მზადყოფნა სირთულეების დასაძლევად, სცენაზე გასვლა და ეჭვებთან ბრძოლა: „შევძლებ თუ არა დღეს მაქსიმუმის ჩვენებას? შეესაბამება ჩემი შესრულება მუსიკალური სამყაროს მოთხოვნებს?“ ამას ემატება ფიზიკური დაღლილობა და ხშირად არასათანადო ანაზღაურება. ამ გამოწვევების დასაძლევად მხოლოდ მუსიკის სიყვარული არ კმარა , საჭიროა დისციპლინა, მოთმინება, ინტერესი ახლის მიმართ, საკუთარ თავზე მუდმივი მუშაობა და, რაც მთავარია, ბალანსის პოვნა მუსიკის სამყაროსა და ყოველდღიურ ცხოვრებას შორის.
კლასიკური მუსიკის უსაზღვრო სიღრმე ჩემში მუდმივად ახალ კითხვებს ბადებს. წლების განმავლობაში ჩემთვის ბევრ საინტერესო სფეროს გავეცანი, რომლებიც ახლა ჩემს მუსიკალურ საქმიანობაშია ინტეგრირებული: კულტურის მენეჯმენტი, ფსიქოლოგია (სტრესისა და შიშის მართვის კუთხით), პიროვნული განვითარება, ნეიროლინგვისტიკა და ჰიპნოზიც კი. ეს ყველაფერი ჩემთვის განსაკუთრებით საინტერესოა მუსიკის კონტექსტში.
ბოლო წლების მუშაობის შედეგია სპეციალური პროგრამა ხელოვანებისთვის, რომელიც მათ ეხმარება სცენის შიშის დაძლევაში, გამოუყენებელი რესურსების გააქტიურებაში, სცენაზე აუთენტურობის, თვითდაჯერებისა და კრეატიულობის განვითარებაში. ამჟამად პროგრამა გერმანულ ენაზეა, მაგრამ სამომავლოდ მსურს მისი შეთავაზება საქართველოშიც, ქართულ ენაზე.
ჩემი პროფესიული კონტაქტები საქართველოში არასოდეს შეწყვეტილა, ვინაიდან ჩემს თავს ყოველთვის საქართველოს ნაწილად აღვიქვამდი. ყველა განხორციელებული პროექტი ამყარებდა და აძლიერებდა ამ კავშირებს. თუმცა, 2020 წლიდან ქართულ-გერმანულ პროექტებზე მუშაობა საგრძნობლად შემცირდა. ფრაიბურგის საოპერო თეატრში მუშაობის პარალელურად დარჩა მხოლოდ ერთი ფესტივალი, რომელსაც თანამოაზრეებთან ერთად ვატარებ , „ხელოვნების ბანაკი“, რომელიც 2017 წლიდან ყოველ წელს ტარდება საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში. ფესტივალი საქველმოქმედოა და ფინანსდება გერმანელი და შვეიცარიელი მეგობრების შემოწირულობებით. დაფინანსების მნიშვნელოვანი წყაროა საქველმოქმედო კონცერტებიც, რომლებიც რეგულარულად ტარდება შვეიცარიაში.
„ხელოვნების ბანაკის“მიზანია ბავშვებმა და ახალგაზრდებმა საკუთარი თავი უკეთ შეიცნონ, ხელოვნების ახალ სფეროებში გამოცადონ, გაიფართოვონ ხედვები და, რაც მთავარია, ისწავლონ დამოუკიდებლად აზროვნება. ჩემი აზრით, მხოლოდ დამოუკიდებლად მოაზროვნე თაობა შეძლებს საკუთარი კულტურის შენარჩუნებასა და განვითარებას.
ჩემთვის განსაკუთრებულად დასამახსოვრებელი იყო ჩემი მენტორის, გერჰარდ ბრუნერის ფრაზა: „წარუმატებლობის არ უნდა გეშინოდეს. ძალიან ბევრ დიდ ხელოვანს განუცდია წარუმატებლობა, დღეს კი მხოლოდ მათი წარმატება გვაინტერესებს.“ ეს იყო 2008 წელი, როდესაც ციურიხის უნივერსიტეტში ვაგრძელებდი განათლებას მენეჯმენტში (Executive Master in Arts Administration). იმ დროისათვის ჩემი საქმიანობა მხოლოდ მუსიკალური სფეროთი, საშემსრულებლო და პედაგოგიკური მუშაობით შემოისაზღვრებოდა. მენტორის ამ რჩევამ კი უფრო გაბედული ნაბიჯები გადამადგმევინა.
საქართველოს კონტექსტი ყოველთვის რჩებოდა ჩემთვის მთავარ მოტივაციად. დავიწყე ქართულ-გერმანული პროექტების განხორციელება, სადაც დაბალი ბიუჯეტის გამო, ხშირად მრავალი ფუნქცია ერთდროულად მიწევდა. ცალკეული მუსიკალური პროექტები გადაიზარდა სცენურ დადგმებში, რომლებიც ხორციელდებოდა როგორც გერმანიაში, ისე საქართველოში მცხოვრებ მეგობრებთან მხატვრებთან, მუსიკოსებთან, მსახიობებთან, მოცეკვავეებთან, მწერლებთან და კომპოზიტორებთან ერთად.
2011 წელს დავაარსე ხელოვნების სააგენტო Künstlertribüne (Künstlertribüne – Agentur für Management und Vermittlung), რომელიც ჩემი პროექტების ოფიციალური პლატფორმა უნდა გამხდარიყო. 2017 წელს გადავწყვიტე პროექტების მასშტაბის გაზრდა და ქალაქ ფრაიბურგში დავაარსე ფესტივალი „ქართული კვირეული“(Georgische Woche), რომელიც მოიცავდა 15 ღონისძიებას. იმ დროისთვის ჩემი პროფესიული კონტაქტები მნიშვნელოვნად გაზრდილი იყო და ფრაიბურგის კულტურის დეპარტამენტი (Kulturamt) და სხვა გავლენიანი ორგანიზაციები ფესტივალის პარტნიორები გახდნენ. ფესტივალი სამჯერ ჩატარდა, თუმცა 2020 წელს პროექტი შევაჩერე.
მიუხედავად მრავალი სირთულისა, ეს წლები ჩემთვის უაღრესად საინტერესო და პროდუქტიული იყო. ამ გამოცდილებამ მომცა უამრავი შთაგონება, შეხვედრები, ახალი მეგობრები და დაუვიწყარი ემოციები.
ნამდვილი მუსიკოსი არის ის, ვისაც მუსიკის გარეშე ცხოვრება არც უნდა და არც შეუძლია. მუსიკა არის თვითგამოხატვა და ცხოვრების გზა, რომელიც მუდმივ შრომას მოითხოვს. იმისათვის, რომ ადამიანი ამ გზაზე წარმატებული და ბედნიერი იყოს, პირველ რიგში შინაგანი სიძლიერეა საჭირო. ეს კი შეუძლებელია ნამდვილი პასუხისმგებლობის გარეშე. და ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, რომ ჩვენი აწმყო და მომავლიც ჩვენს ხელშია და პასუხისმგებლობაც ჩვენ უნდა ავიღოთ საკუთარ თავზე.
#სფიჩი #სპიჩი #ქართველიპროფესიონალებიუცხოეთში #განათლება #გამოცდდილება
