13/08/2025
चौरासी व्यञ्जन खानाको इतिहास
चौरासी व्यञ्जनमा ६ स्वाद (गुलियो, अमिलो, नुनिलो, तीतो, टर्रो र पिरो) संलग्न हुनु अनिवार्य छ र पानीलाई चाहिँ सबै स्वादको महसुस हुन अनिवार्य पृष्ठभूमिमा रहनुपर्ने पदार्थ वा पेय ठानिन्छ भन्छन् नारायण । चौरासी व्यञ्जनमा प्रमुख गुणस्तरका खाना हुन्। यसमा निम्न पर्दछन :
१) झोल : १. कनिकाको झोल, २. गुन्द्रुक र भटमासको झोल, ३. आलु–मस्यौराको सुप, ४. दुधिलो मकैको सुप, ५. ओखर र काउलीको सुप, ६. फर्सी, आलु र नरिवलको सुप, ७. च्याङ्ग्राको खुट्टी—रस, ८. पिनाको झोल, ९. कर्कलाको झोल, १०. सिस्नुको झोल ।
२) खाजा : १. हाँसको छोय्ला, २. जौको सातु, ३. बँनेल डामेको, ४. बोकाको रक्ति भुटेको, ५. सपु मिचा, ६. बोकाको मुटु भित्र्याँस भुटेको, ७. बोकाको भुटन, ८. च्याउ साँधेको, ९. माछा तारेको, १०. बारा, ११. फापरको रोटी, १२. बिरौंला, १३. भुटेको चिउरा, १४. सिरौंला, १५. बट्टाई पोलेको, १६. हाँसको अण्डा तारेको, १७. मालपुवा, १८. पुवा, १९. बदाम मसला, २०. फापरको फुलौरा, २१. खरायो डामेको, २२. गुन्द्रुक–भटमास साँधेको, २३. सेलरोटी र २४. आलु–चना ।
३) खाना : १. सादा भात, २. मकै भात, ३. जोगीभात, ४. फापरको ढिँडो, ५. तोरीको साग झानेको, ६. मेथी–आलु, ७. बोकाको मासुको पक्कु, ८. रातो सिमी र आलु, ९. कालिजको मासुको रस, १०. बँनेल तारेको, ११. केराउ र चिजको तरकारी, १२. कालो मासको दाल, १३. आलु–काउली, १४. मिसमास तरकारी, १५. रामतोरिया र आलुको तरकारी, १६. आलु–जिरा, १७. च्याङ्ग्राको मासु, १८. उसिनेको रातो फर्सी, १९. तरुल र आलु, २०. हिङ झानेको मुसुरोको दाल ।
४) अचार : १. सिन्की अचार, २. केराउ, आलु र काँक्रोको अचार, ३. सिद्राको अचार, ४. भाङको अचार, ५. टिम्मुर र खुर्सानीको अचार, ६. सिलामको अचार, ७. आलसको अचार, ८. साँधेको अदुवा, ९. भोगटेको अचार, १०. निबुवाको अचार, ११. कागतीको अचार, १२. खल्पी, १३. बुङ्गा र केराउको अचार, १४. लप्सीको अचार, १५. आँपको अचार, १६. अमलाको अचार, १७. गोलभेंडा र धनियाँको चटनी र १८. मुलाको अचार ।
५) गुलियो : १. पञ्चामृत, २. साबुदानाको खीर, ३. सुजीको हलुवा, ४. कुराउनी, ५. गुलियो दही ।
६) पेयपदार्थ : १. शिलाजित सर्बत, २. मरिच र सख्खरको सर्बत, ३. सातु सर्बत, ४. दूध हालेको चिया, ५. फिक्का चिया, ६. सुरारस, ७. पान, सुपारी, अलैंची, ल्वाङ, सुकुमेल, सौंफ, बोझो र चुरोट ।
स्रोत : दिपक सापकोटा द्वारा लिखित लेख " विदेशीलाई समेत लोभ्याइरहेको चौरासी व्यञ्जन "
प्रेम
