09/27/2025
Horsiise bultoonni inshuraansii horii bitatanus akka hin kaffalamneef eeran, angawootni garuu kaffaltiin raawwatamuu himan.
OFM:Fulbaana.27/2025-Horsiise Bultoonni wabii qabeenna horii isaaniif Inshuraansii bitatan,kaffaltii raawwannus, beenyaan wabii nuuf hin kaffalame jechuun himatan.
Angawootni godinaa fi kan Naannoo Oromiyaa kaffaltiin raawwatamuu yoo dubbatan, ogeessi raawwii hojii inshuuraansii kana keessa waggaa dheeraaf hojjetan raawwii kaffaltii inshuuraansii beeyladaa Baankiin Biyyaalessaa fi mootummaan waan quba hin qabneef rakkoo kanaaf saaxilamuu ibsan.
Yaadrimeen Inshuraansii horii kun Dhaabbata Horii Idila Addunyaa (International Livestock Institute) jedhamuun jalqabamee jedhu Obbo Maasrashaa Taayyee Ogeessi Inshuraansii miidhaa jijjiirama haala qilleensaan dhufuuf kennamu irratti xiyyeeffaachuun hojjetan.
Dhaabbanni kun Index Based Livestock Insurance Product yookiin, Inshuraansii ka’umsa miidhaa horiirra gahuun dhiyaatu jedhame kana maallaqa jaarmayaalee gargaarsaa USAID fi Gurmii Guddina Idla addunyaa (Department of International Development) waliin ta’uun jalqabe jedhan.
Kaayyoon isaas silaa horii horsiisee bulaa kan dhibbeentaa saddeettama hoongee fi rakkoo umamaan dhumaniif tajaajila inshuuraansii bocuun, horsiisee bulaa hirkattummaa gargaarsa idilee (safetnet) keessaa baasuu akka ta’e ibsanii, sagantichi bara 2010 Kaaba Keeniyaa, kutaa bulchiinsa Maarsaabiititti, waggaa lama boodas Hagayya 2012 kaasuun Itiyoophiyaa godina Booranaatti jalqabe jechuun ibsan.
Jiraattonni Godina Booranaa Inshuraansii kana bara 2022 kaasuun bitachuu dubbatan. Horsiise bultoonni kunneen, Inshuraansii kana bitannus nuuf hin kaffalamne jedhu.
‎Jiraatan Godina Boorana Aanaa Yaaballoo Obbo Diida Elemaa immoo asiin duratti hongeen cimtuun Booranaa miidhuu, sababa suniif namii hedduun horii dhabu dubbata.
Kana dandamachiisuuf piroojeektiin Diraayiv (Drive) jedhamtu karaa Biiroo Jallisii fi Horsiisee Bulaa Oromiyaatiin dhufuu himan.
Kaayyoon piroojeektii kana ergaa itti himameen booda uummanni abdiin simachuuf isaafi uummanni ollaa isaa hundii inshuuraanasii kana bitachuu dubbataniiru.
Taatullee, erga gaafasi waraqaa eennuummaa qabadhaatii Baankii Hojii Gamtaa Oromiyaatti qarshii galchaa nuun jedhani homaa nuuf hin kanfalamne jedhan.
Obbo Diidi Elemaa “inshuraansiin kuni ergaa faayidaa qabdi jedhani nu amansiisan qarshii baankiitti galchaa nu jedhani nuuf kaffalamuu qabdi, wabiin horii keennaa kan hongeen dhumanis argachu qabna” jechuun gaafataniiru.
Obbo Baaggajja Morgee Itti gaafatamaan Waajira Jallisii fi Horsiisee Bulaa Godina Booranaa, komiin uummata dhugaa ta’uu dubbataniiru jechuun kan gabaase Addis Standard.
Haa ta’u immoo qarshii suni kan kaffaluu dhaabata miti mootummaa waan ta’eef Biiroon Horsiisee Bulaa Oromiyaatiis dhimma kana akkaataa kanfaltii isaa guutummaa guutuutti waan hin beeyneef fala argachuu hin dandeenne jedhanii,
“Akka hooggana tokkootti qarshiin kun ummata hoongeen miidhame kanaaf ni kaffalama jennee eegaa turre, sun hin taane, furmaata barbaaduuf haga dandeenne dhiibbaa godhaa turre, godhaas jirra” jechuun Obbo Baaggajja dubbataniiru.
Maasrashaa Taayyee, Ogeessi hojii inshuraansii Beeyaladaa kana diriirsuu kana keessatti hirmaatan yaadni inshuraansii kanaa horsiise bultoota horii isaanii dhibbeentaa saddeettama sababa hoongee kana dhabaniif tumsa karaa qarshii yokiin safety net kennuu osoo hin taane bifa daldalaan inshuraansii dhiyeessuuf ture jedhu.
Inshuraansiin kun karaa lamaan; jechuun, kallattiin kan namni horii isaaf bitatu (indeminity) kaan immoo index; kan haalli qilleensa naannoo saatelaayitii fi kaaniin ilaalamee murtaa’u ta’uullee ibsan.
Bara 2014, kaffaltiin Inshuraansii Beeyladaa jalqabaa Itiyoophiyaa keessatti gaggeeffamuu kan himan ogeessi kun, yeroo kanas horsiise bultoonni gara 400 ta’an fayyadamoo ta’uu ibsan.
Garuu hojiin beeylada horsiisee bulaa Inshuraansii jalatti haammachiisuu wal xaxaa waan ta’eef kaffaltiin booda horsiise bultoonni gaaffii dhiyeessaniin waqtiirratti hundaa’uun dhiyeessi tajaajila kunuunsa beeyladaa fayyaa horii tiysuuf oolu akka dhiyaatu gaafachuu ibsan.
Kunis marga, bishaan faa kan dabalatuudha, Garuu hojiin Inshuraansii odeeffannoowwan hedduun walitti qabamee waan raagamee dhiyaatuuf haalli kun rakkisaadha jedhan Maasrashaan.
Keessumaa waqtiin roobaa fi bonaa guyyoota wal jala darbaa qabaachuu, sochiin godaansa ummata horsiisee bulaa saatelaayitiin hordofamu qajeelfamee akka kaffaltii Inshuuraansiif oolu taasisuun baay'ee rakkisaa ture jechuunis dabalu.
Tajaajila Inshuraansii kanaaf sochii ummata horsiisee bulaa kan hordofaa ture Saatelaayitii Naasaa ta’uu dubbatanii, innis boodarra akka adda citu ta’uun, roobni jidduun dhufee margi biqilee mul'achuun rakkoo waggoota sadan afran darban kaffaltii Inshuraansii kana danqan jedhan.
Kanaaf horsiise bultoonni komii isaan kaasan sirriidha yaada jedhus dubbatan.
Obbo Roobaa Turcee Itti Gaafatamaan Biiroo Jallisii fi Horsiisee Bulaa Oromiyaa, rakkoon inshuraansii beeyladaa uummanni kaasaa jiru dhaga’aa ture jedhani.
Namnii kamuu sababa horsiisee bula ta’eef osoo hin taanee kaffaltii kana argachuu kan qabu miseensa inshuuraansii beeyladaa ta’uu akka qabus kaasaniru.
Inshuraansii beeyladaa gama Gamtaa Biyyoottan Afriikaa Bahaa (IGAD)’n horsiise bultootaaf dhiyaachuu kan eeran Obbo Roobaan, Godinni Booranaa kaffaltii Inshuuraansii kana dursee warra argate keessaa ta’uus dabalataan ibsan.
Itti gaafatamaan Waajjira Jallisii fi Horsiisee Bulaa Godina Booranaa Obbo Baaggajja Morgee, keessumaa yeroo hoongee darbe ummanni horiin duraa miidhame kaffaltii inshuraansii eeggata jedhanus, Obbo Roobaan garuu kaffaltiin duubatti deebi’uun taasifamu hin jiru jedhu.
Itti dabalunis hanga yoonatti abbaa warra dhiba torba oliif bakkoota gargaraatti kaffaltii inshuuraansiitiif qarshiin miiliyoona 63 fi kuma dhibaa sagaliif sagaltamii sadiifi dhibaa afuriif ja’a (63,993,406) aanoota Oromiyaa keessa kan hongeen ykn oollaan keessatti mulateef kaffalamu ifoomsan.
Hangii kanfaltii garuu haala naannoo irratti hunda’uun garaagarummaa qabaachuu kan dubbatan Obbo Roobaan.
Aanoota asiin duratti kanfalameef keessa aanoota Godina Gujii bahaa jala jirani kanneen akka aanaa Adoola, Girjaa, Aaga Waayyuu, sabaa Boruu, waadara fi gama godina Booranaa bahallee aanaa gooroo doola, gama godina baale keessallee aanaa Harannaa Buluqiif dhiyoo kan immoo godina Harargee bahaa aanaa Makaniisaa Oromoo jedhamuuf kanfalamuu eraniiru.
“Beenyaan Inshuraansii kun suura saatelaayitiin kan murtaawu waan ta’eef aanotii kaan keessa hoongeen jiraatus mukni magariisni mul'achuun kaffaltiin akka hin raawwanne kuffiseera, kunis komii kaaseera” jechuun itti dabalanii dubbatan.
“Mootummaan Itiyoophiyaa dhaabbilee fi waantota Inshuraansii beeladaa bocuu, to’achuuf oolan hin qabu” jedhan Ogeessi
Obbo Maasrashaa Taayyee, ogeessi hojii inshuraansii kana keessatti qooda fudhatan ammas Inshuraansii Beelladaa kana hojiirra oolchuuf waantoni barbaachisan hin jiran jechuun rakkoo jalqaba jiru dubbatu.
“Kan jalqaba qorannoo gaggeesse Dhaabbata Beelladaa Idla Addunyaati, achiimmoo gosa inshuraansii kana qajeelchanii kan dhiyeessani dhaabbileen Inshuraansii tokkoyyuu hin jiran” jechuun dubbatu.
Kan sochii inshuraansii biyyattii to’atu Baankiin biyyaalessaalleen, dhaabbileen kun Inshuraansii haganaa kaffalleerra jedhanus, imaammanni fi hojamaanni gosa inshuraansii beelladaa kana bulchu waan hin jirreef to’achuullee akka hin dandeenne dabalanii himan.
“Baankiin Biyyaalessaa warreen Inshuraansiin kun nuuf hin kaffalamne jedhanii himatan kana himata isaanii fuudhee waan ittiin hordofee deebisu hinqabu, kanaaf gosi inshuraansii kun duubatti deebi’amee sirnaan gabbifamuu qaba” jedhu yoo dabalataan dubbatan.
Dhiyeenna kana karaa Baankii Addunyaa maallaqani miiliyoona dhibba sadii ol Itiyoophiyaa, Keeniyaa fi Somaalilaandi dhiyaachuu kan dubbatan Maasrashaan, ammas qarshiin kun akkasumaan akka lafatti hin banneef dhaabbileen biyyattii gama gosa inshuraansii kana bocanii dhiyeessuun ijaarsi dandadeettii isaanii gabbifamuu akka qabu, mootummaanis qarshii tumsa kanaaf oolu kan karaa dhaabbilee dhufu dhaabbilee inshuuraansii kana gaggeessuuf oolan ijaaree hojiisaa ofitti fudhachuu qaba jechuun ogeessi kun akeekkachiisaniiru.
Obbo Roobaa Turcee Itti Gaafatamaan Biiroo Jallisii fi Horsiisee Bulaa Oromiyaa,
Sagantaa IGAD jalatti bifa haarawaan dhufe kana gama mootummaatti ceesisuuf karoorri jiraachuu akeekani.
Gaafa sun dhugoome horsiise bulaan horii qabu galmeessee Baankii Misoomaa Itoophiyaarraa liqii fudhachuu akki itti danda;’u mijaawaa jira jedhanii, ummanni inshuraansii beeyladaa kana bitatee akka dhimma itti bahu dhaaman.
Godinni Booranaa dhiyeenna hoongee ganna afurtama keessatti jabaa jedhameen kan miidhaan irra gahee ture yoo tahu, horii manaa hedduu du’uu hordofee rakkoo muudateen jiraattonni godinichaa kuma dhibba saddeetii ol hanqina midhaan nyaataa hatattamaaf saaxilamuun isaanii gabaafamuun ni yaadatama.
Odeeffannoo haarofti yeroo-yeroon akka isin dhaqqabuuf Link armaan gadii cuqaasaa...👇
https://oromiafreedommedia.org/
https://t.me/oromiafreedommedia
https://youtube.com/?si=9levqC2qNnOL83aY_share
https://www.instagram.com/oromiafreedommedia_ofm?igsh=MWg2d2lieGs3ZnNzZA==
https://x.com/OFM__News?fbclid=IwdGRjcAM4ioxleHRuA2FlbQIxMQABHs7usqX_ejZwRi1QlM5lE1161cscyGnve-7TjhTZ24Gg5i4ydblFCxYOYBiq_aem_5BjCcPHjytI4vxsNxu5VMg