19/06/2025
Baxtiyor Abdugʻafur – “Azal muhri”
Ba’zida yo Xudoning, yo ilmning yoʻlidan yurish kerak degan mazmundagi fikrlarga duch kelaman. Qiziq paradoks. Nega ikkisi ikkita alohida yoʻl boʻlishi kerak? Vaholanki, islom dini ilmga yoʻl ochadi, ilmsizlikka qarshi kurashadi. Chunki buning orqasida odamlarga foyda, yengillik bor. Dinimiz koʻzlagani ham shu narsalar aslida.
Baxtiyor Abdugʻafurning “Azal muhri” romanining qisqa mohiyatini ham shunga yaqin fikr bilan izohlash mumkin: E’tiqodi bor ilm sohibi bu narsasi yoʻq ilm egasidan kuchliroq. Nega bunday?
Buni yozuvchi ikki turli davrlarda yashagan kishilar hayoti yordamida tushuntirib beradi. Har ikkisi ham islom diniga e’tiqod qiladi. Ammo ular yashagan muhit, zamon va muammolar boshqa-boshqa.
Birisi X asrda yashagan, katta kasalxonaning bosh tabibi Abu Bakr al-Buxoriy boʻlsa, ikkinchisi biz bilan zamondosh Anvar ismli mikrobiolog olimdir. Ikkisining ham boshiga biz bilgan “Covid-19” ga oʻxshash pandemiya bilan kurashish sinovi tushadi. Ana shu qiyinchilik davrida ularning ilmi, qobiliyati, tajribasi bilan birga iymon va e’tiqodi ham katta yordamchi boʻladi.
Muallif inson faqat aqldan iborat emasligi, uning borligʻi, mohiyati koʻproq tuygʻular bilan bogʻliq ekanini yuqorida aytilgan muammoli vaziyatlar bilan isbot etadi. Aql va idrokni oʻrinlatib qoʻllash uchun insonda avvalo ruhiyatning, tuygʻularning oʻrni katta ekaniga urgʻu beradi. Bunda esa e’tiqodning ahamiyati yuqori ekanini nuqta-nuqtasigacha badiiy tahlil qilib beradi muallif.
Yana bir nozik nuqta borki aytib oʻtmasam boʻlmas. “Azal muhri” muallifi Baxtiyor Abdugʻafur mikrobiolog olim. Shunday olimning yuqorida aytilgan fikrlarni adabiyot yordamida ochib berishi mavzu ahamiyatini karrasiga orttirib beradi. U “ilm hech qachon Xudoga qarama-qarshi tomonda turmaydi” degan fikrni ushbu romani orqali batafsil tushuntiradi.
Kitobni haqiqatda intellektual triller deyish mumkin. Yuqorida aytganimdek, muallif mikrobiolog olim. Asar mavzusi ham ayni shu narsa. Bunda oʻquvchi badiiylikdan tashqari koʻp ilmiy tushunchalar, yangiliklarga ham toʻyinadi. Oʻzining mikroorganizmlari haqida bilimi ortadi. Qiziq eksperiment boʻlib tuyildi menga. Oʻqib koʻring, baribir bahoni har bir oʻquvchi oʻzi qoʻygani yaxshi.
MUHIDDIN NIDO
➡️
