Ede yarns

Ede yarns Nghiên cứu và lưu trữ tri thức bản địa

|Giới thiệu các dự án của Ede Yarns|𝐃𝐮̛̣ 𝐚́𝐧 𝟑: 𝐁𝐮𝐨̂𝐧 𝐂𝐡𝐮𝐲𝐞̣̂𝐧Tạo không gian nhỏ cho kết nối lớn.Sau nhiều năm kể từ khi...
18/07/2025

|Giới thiệu các dự án của Ede Yarns|
𝐃𝐮̛̣ 𝐚́𝐧 𝟑: 𝐁𝐮𝐨̂𝐧 𝐂𝐡𝐮𝐲𝐞̣̂𝐧
Tạo không gian nhỏ cho kết nối lớn.

Sau nhiều năm kể từ khi đi về các buôn làng để ghi chép, lưu trữ và kể lại tri thức bản địa, tụi mình - những người làm Ede Yarns dần nhận ra: Giá trị không chỉ nằm trong chất liệu, họa tiết hay kỹ thuật mà còn nằm trong những cuộc trò chuyện. Những lúc con người được là chính mình, được kể, được lắng nghe, được trao cơ hội và có một không gian để phát triển.

Từ đó, Buôn Chuyện ra đời như một góc nhỏ tụi mình dành riêng cho kết nối.
Không gian này không hào nhoáng, không đông đúc nhưng ấm áp, chân thành và mở ra cho những ai mang trong mình tinh thần văn hóa sáng tạo.

Trong khuôn khổ dự án phát triển ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo tại Đắk Lắk, Buôn Chuyện năm nay tập trung nâng cao năng lực cho nghệ sĩ và người làm sáng tạo trẻ địa phương thông qua:

• Chuỗi workshop - mentorship - thực hành nghệ thuật
• Xem phim, giao lưu với nghệ sĩ, đạo diễn, curator chuyên nghiệp
• Không gian thử nghiệm, tham gia các dự án cộng đồng

Tụi mình mong rằng từ những hoạt động đó sẽ là nền tảng giúp hình thành cộng đồng sáng tạo bản sắc, sôi động và bền vững cho Tây Nguyên.

Dẫu vậy, tụi mình không gọi Buôn Chuyện là một "dự án lớn".
Nó bắt đầu chỉ từ những suy nghĩ rất nhỏ:
• Cần có một chốn tạm trú cho nghệ sĩ độc lập giữa lòng phố núi
• Cần có một nơi để cùng xem một bộ phim hay, đọc một lá thư đẹp
• Cần có một cớ để ngồi lại, để “buôn chuyện”: những cuộc trò chuyện chân thành, không gắng gồng, không phô trương

Từ những điều nhỏ đó, Buôn Chuyện đã dần trở thành nơi tụi mình tổ chức chiếu phim, mở không gian xem - đọc - viết, hỗ trợ lưu trú ngắn hạn, kết nối mạng lưới nghệ sĩ và đôi khi chỉ đơn giản là cùng nhau ngồi lại, uống một ly trà, kể chuyện đời mình.

Ở đây, tụi mình không vẽ chân dung nghệ sĩ theo khuôn mẫu.
Tụi mình tin rằng: ai cũng có thể sáng tạo, ai cũng xứng đáng được lắng nghe và mỗi người đều có một cách kể chuyện của riêng mình.

Nếu bạn cũng đang tìm một nơi như thế,
Buôn Chuyện ở đây, chào đón bạn.
-----------
𝐄𝐝𝐞 𝐘𝐚𝐫𝐧𝐬 - 𝐍𝐠𝐡𝐢𝐞̂𝐧 𝐜𝐮̛́𝐮 & 𝐋𝐮̛𝐮 𝐭𝐫𝐮̛̃ 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91

AKan hŭl čhao đeh hŏng boh êpang (boh aliêk)Cá hấp xào trái cứt quạ (mướp đất)[Content tiếng Việt bên dưới]Hruê kăm anei...
17/07/2025

AKan hŭl čhao đeh hŏng boh êpang (boh aliêk)

Cá hấp xào trái cứt quạ (mướp đất)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hruê kăm anei, hlăm kdrăp klei dŭh mkra mnơ̆ng ƀơ̆ng Ede Yarns phung drei, čiăng hưn mdah sa mta djam ƀơ̆ng êlưih duh mkra mbĭt hŏng phung ƀĭng kna khăp duh mkra mnơ̆ng ƀơ̆ng djuê ana Ê đê.

Hlăm grăp gưl êlâo, phung drei tuôm hưn mdah thâo mâo kral ƀiă leh kơ boh êpang.
Wăt hla leh anăn wăt boh mơ̆ng ana hruĕ ñu mâo klei phĭ sơăi, kơyuanăn tơdah duh mkra mjing djam ƀơ̆ng, ñu đung ba mnâo ƀâo jăk hjăn păn leh anăn bi mtluh mhao.

Mnơ̆ng kăp duh mkra mâo msĕ si ti gŭ anei:
Akan ksĭ hŭl (amâo dah grăp mta djuê akan hŭl mkăn), boh êpang, êgil êruê, êsŭn điêt aruăt.

Akan ksĭ hŭl lŏ ăm ksă man dưn ti dlông hdăng ngur čiăng kơ ƀâo mngưi.
Boh êpang mrâo leh pĕ, kđêč hĕ asăr, mă knŏng asei gơ̆ leh anăn blah čăr kdriêk điêt.

Akan kđeh leh duñ suĕ mă jih klang, đeh čhao hŏng êsŭn điêt aruăt êlâo hĭn, leh tinăn hlŏng dưm wăt boh êpang đeh čhao wăt boh êpang čhao mbĭt năn.
Ðeh čhao tơl ñu ksă leh anăn hlŏng dưm wăt mnơ̆ng bi ƀăt msĕ si hra, tiêu, amrêč, êgil êruê leh anăn wăt djam ƀâo mngưi mkăn tui si pô čiăng dưm.

Mta djam ƀơ̆ng anei ñu mâo klei phĭ phĭt ƀiă mơ̆ng boh êpang, bi klŭk mbĭt hŏng mnâo m´mih dlik kđeh akan, ƀơ̆ng djam anei mŭt huă snăk.

-----------------

Tuần này, trong chuyên mục ẩm thực Ede Yarns chúng mình, giới thiệu một món ăn khá dễ làm với những tín đồ yêu thích ẩm thực của người Ê đê.

Trong những lần trước, chúng mình có giới thiệu sơ qua về trái cứt quạ.
Cả lá và trái của cây đều có vị đắng, vì vậy khi chế biến thành món ăn, lại mang đến hương vị đặc trưng và hấp dẫn.

Nguyên liệu chính gồm có:
Cá nục hấp(hoặc bất cứ loại cá hấp khác), trái cứt quạ, ngò g*i, củ nén.

Cá nục hấp được nướng sơ trên than để tăng thêm hương vị. Trái cứt quạ được hái về, bỏ hạt, chỉ lấy phần thịt và cắt múi nhỏ.

Thịt cá sau khi sơ chế lược bỏ hết xương, được xào với củ nén trước tiên, tiếp theo bỏ trái cứt quạ vào xào chung.
Xào tới vừa chín tới và thêm gia vị như muối, tiêu, ớt, ngò g*i và các loại rau thơm tùy theo sở thích.

Món ăn này có vị đắng nhẹ của trái cứt quạ, hòa quyện với vị ngọt và bùi của cá, ăn rất bắt cơm.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Hà Ni + H Jien Ayun
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

|Giới thiệu các dự án của Ede Yarns|𝐃𝐮̛̣ 𝐚́𝐧 𝟐: 𝐓𝐡𝐮̛́ 𝟓 𝐧𝐡𝐢̀𝐧 𝐥𝐚̣𝐢 Ede Yarns khởi nguồn từ nhóm bạn trẻ với niềm đam mê ...
16/07/2025

|Giới thiệu các dự án của Ede Yarns|
𝐃𝐮̛̣ 𝐚́𝐧 𝟐: 𝐓𝐡𝐮̛́ 𝟓 𝐧𝐡𝐢̀𝐧 𝐥𝐚̣𝐢
Ede Yarns khởi nguồn từ nhóm bạn trẻ với niềm đam mê khôi phục thổ cẩm nguyên bản - kết tinh của bao công sức và trí tuệ tổ tiên Êđê.

Trải qua từng công đoạn dệt, chúng mình nhận ra rằng, bên cạnh họa tiết và màu sắc, còn cả một kho tàng tri thức bản địa: ngôn ngữ, nghi lễ, sử thi kể khan, và cả luật tục - những nền tảng quy định cách người Êđê ứng xử với đất, rừng, cộng đồng và chính bản thân mình.

Vì vậy, “Thứ Năm nhìn lại” một dự án song ngữ - tiếng Êđê và tiếng Việt đã ra đời như một không gian chung để Ede Yarns và cộng đồng cùng nghiên cứu, lưu trữ và lan tỏa di sản ấy.

Chúng mình mang những bản tin văn hóa, câu chuyện cộng đồng đến gần người Êđê hơn - bằng chính ngôn ngữ mẹ đẻ đăng vào thứ 5 hằng tuần trên trang Ede yarns.

Dự án cũng là nơi chúng mình chia sẻ tư liệu, câu chuyện, thực hành văn hóa với mong muốn:

- Góp phần bảo tồn tiếng Êđê, đưa tiếng Êđê trở thành ngôn ngữ sống trên không gian mạng và các nền tảng hiện đại.
- Tái hiện và lan tỏa hình ảnh văn hóa Ê đê một cách chính xác và chân thực, tránh sự hiểu lầm, giản lược hoặc “ngọa dụng” mà cộng đồng bản địa thường gặp trong truyền thông đại chúng.
- Tiếp biến những giá trị truyền thống trong đời sống hôm nay.
Nhận diện gốc rễ để không bị hòa tan giữa dòng chảy hiện đại.

Bởi vì chúng mình tin rằng: ngôn ngữ là cội rễ của văn hóa. Khi một cộng đồng được tiếp cận thông tin bằng ngôn ngữ bản địa, họ không chỉ hiểu sâu hơn, mà còn cảm thấy được tôn trọng, được lắng nghe và được trao quyền.

Dự án không chỉ là một không gian để kể lại mà còn là nơi để mỗi người Êđê, dù già hay trẻ, có thể lắng nghe, suy ngẫm và kết nối lại với kho tàng văn hóa cội nguồn của mình.

Chúng mình hy vọng:
“Thứ Năm Nhìn Lại” sẽ là nơi để mọi người - cả trong và ngoài cộng đồng Êđê có thể hiểu nhau hơn, trân trọng nhau hơn, và cùng nhau giữ gìn những điều quý giá đang có nguy cơ mai một: ngôn ngữ, văn hóa, và ký ức tập thể. Và khi mỗi người Êđê cùng đồng hành, kho báu văn hóa ấy sẽ không chỉ được gìn giữ mà còn tiếp nối một cách bền vững đầy tự hào.
-----------
𝐄𝐝𝐞 𝐘𝐚𝐫𝐧𝐬 - 𝐍𝐠𝐡𝐢𝐞̂𝐧 𝐜𝐮̛́𝐮 & 𝐋𝐮̛𝐮 𝐭𝐫𝐮̛̃ 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91

|Giới thiệu các dự án của Ede Yarns|𝐃𝐮̛̣ 𝐚́𝐧 𝟏: “𝐓𝐚́𝐢 𝐃𝐮̛̣𝐧𝐠 𝐓𝐫𝐢 𝐓𝐡𝐮̛́𝐜 𝐌𝐚̀𝐮 𝐍𝐡𝐮𝐨̣̂𝐦” - 𝐊𝐡𝐢 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚 𝐯𝐚̀ 𝐤𝐡𝐨...
15/07/2025

|Giới thiệu các dự án của Ede Yarns|
𝐃𝐮̛̣ 𝐚́𝐧 𝟏: “𝐓𝐚́𝐢 𝐃𝐮̛̣𝐧𝐠 𝐓𝐫𝐢 𝐓𝐡𝐮̛́𝐜 𝐌𝐚̀𝐮 𝐍𝐡𝐮𝐨̣̂𝐦” - 𝐊𝐡𝐢 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚 𝐯𝐚̀ 𝐤𝐡𝐨𝐚 𝐡𝐨̣𝐜 đ𝐮̛𝐨̛𝐧𝐠 đ𝐚̣𝐢 𝐜𝐮̀𝐧𝐠 𝐤𝐞̂̉ 𝐦𝐨̣̂𝐭 𝐜𝐚̂𝐮 𝐜𝐡𝐮𝐲𝐞̣̂𝐧

Trong suốt nhiều thế hệ, cộng đồng Êđê ở Tây Nguyên đã lưu giữ một kho tàng tri thức quý giá về kỹ thuật nhuộm màu tự nhiên từ cây rừng. Mỗi tấm thổ cẩm không chỉ là sản phẩm thủ công mà còn là một lát cắt của lịch sử, môi trường và cách cộng đồng kết nối với tự nhiên.

Thế nhưng, giống như nhiều hình thức tri thức bản địa khác, kỹ thuật nhuộm truyền thống ấy đang dần mai một và phần lớn vẫn nằm trong những câu chuyện truyền miệng, thiếu cơ hội được tiếp cận, tối ưu và phục hồi đúng với nhu cầu của cộng đồng ngày nay.

Với mong muốn giữ gìn, phục dựng và tiếp biến tri thức bản địa theo hướng sống động và bền vững, Ede Yarns khởi động dự án “Tái Dựng Tri Thức Màu Nhuộm” - một hành trình đưa quy trình làm màu nhuộm tự nhiên của người Êđê vào đối thoại với khoa học hiện đại.

Dự án không nhằm thay thế hay thương mại hóa tri thức bản địa, mà đặt trọng tâm vào việc:
- Hệ thống hóa và kiểm chứng các quy trình nhuộm truyền thống
- Thực nghiệm khoa học để tìm ra phương pháp tối ưu hóa phù hợp với điều kiện tự nhiên, văn hóa và nhu cầu cộng đồng
- Tạo điều kiện để chính người bản địa tiếp cận, ứng dụng và phát triển lại tri thức của mình một cách chủ động, có căn cứ khoa học và bền vững

Chúng mình tin rằng tri thức bản địa không phải là quá khứ để bảo tồn, mà là nguồn lực sống động để cộng đồng bước tiếp.
Bằng việc kết nối giữa truyền thống và khoa học, dự án không chỉ phục hồi một kỹ thuật nghề mà còn mở ra không gian để cộng đồng Êđê được quyền kể tiếp câu chuyện tri thức của mình, theo cách họ muốn và vì chính cộng đồng của họ.

📌Dự án đang được thực hiện song song tại buôn làng và phòng thực nghiệm, với sự tham gia trực tiếp của nghệ nhân Êđê, nhà nghiên cứu và các chuyên gia khoa học.

Song song đó, dự án hợp tác với Trường Đại học Công Nghiệp TP.HCM và Phòng Thí Nghiệm Nhuộm Tự Nhiên Mộc Nhiên để cùng thực hiện các bước phân tích, kiểm nghiệm và tối ưu hóa quy trình nhuộm truyền thống dưới góc nhìn khoa học hiện đại. Sự kết nối này mở rộng không gian đối thoại giữa tri thức bản địa và khoa học ứng dụng, đồng thời đảm bảo các phương pháp phục hồi được kiểm chứng về chất lượng, an toàn và tính khả thi trong điều kiện thực tế của cộng đồng.

Mọi kết quả và phương pháp nghiên cứu sẽ được mở rộng, chia sẻ và chuyển giao cho cộng đồng đúng với tinh thần của tri thức bản địa: ai cũng có quyền tiếp cận và thực hành.

👉 Vì văn hóa chỉ thực sự sống khi nó được chính cộng đồng nắm giữ và phát triển.
-----------
𝐄𝐝𝐞 𝐘𝐚𝐫𝐧𝐬 - 𝐍𝐠𝐡𝐢𝐞̂𝐧 𝐜𝐮̛́𝐮 & 𝐋𝐮̛𝐮 𝐭𝐫𝐮̛̃ 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91

𝐓𝐮̛̀ 𝐭𝐡𝐨̂̉ 𝐜𝐚̂̉𝐦 𝐧𝐠𝐮𝐲𝐞̂𝐧 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐞̂́𝐧 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚 𝐜𝐡𝐨 𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐭𝐚̣𝐢 𝐯𝐚̀ 𝐭𝐮̛𝐨̛𝐧𝐠 𝐥𝐚𝐢Ede Yarns khởi đầu từ một nhóm b...
12/07/2025

𝐓𝐮̛̀ 𝐭𝐡𝐨̂̉ 𝐜𝐚̂̉𝐦 𝐧𝐠𝐮𝐲𝐞̂𝐧 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐞̂́𝐧 𝐭𝐫𝐢 𝐭𝐡𝐮̛́𝐜 𝐛𝐚̉𝐧 đ𝐢̣𝐚 𝐜𝐡𝐨 𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐭𝐚̣𝐢 𝐯𝐚̀ 𝐭𝐮̛𝐨̛𝐧𝐠 𝐥𝐚𝐢

Ede Yarns khởi đầu từ một nhóm bạn trẻ ở Đắk Lắk, mang trong mình nỗi trăn trở về thổ cẩm Ê-đê đang dần mai một giữa cuộc sống hiện đại.

Từ những chuyến đi tìm gặp các nghệ nhân gạo cội, những câu chuyện kể bên bếp lửa và những mảnh vải cũ bạc màu, chúng mình nhận ra rằng: giữ gìn một tấm thổ cẩm không chỉ là giữ một sản phẩm, mà là gìn giữ cả một hệ tri thức và thế giới quan của cộng đồng bản địa.

Từ đó, Ede Yarns từng bước phát triển thành một mạng lưới những người thực hành văn hoá, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu và cộng đồng yêu mến tri thức bản địa. Chúng mình thực hiện các dự án khôi phục thổ cẩm nguyên bản, ứng dụng nông nghiệp bản địa thích ứng biến đổi khí hậu, nâng cao năng lực cho nghệ nhân và người làm văn hoá, đồng thời kết nối các thế hệ với nhau qua những không gian học hỏi và sáng tạo chung.

Chúng mình tin rằng, tri thức bản địa không chỉ nằm lại trong quá khứ mà chính là chất liệu quý giá để kiến tạo những giá trị mới cho cộng đồng.

Mỗi tấm vải, mỗi câu chuyện, mỗi hạt giống bản địa đều chứa đựng một khả năng kể tiếp câu chuyện Đắk Lắk bằng ngôn ngữ của hôm nay.

🌿 Hãy cùng Ede Yarns tiếp tục giữ gìn, tiếp biến và kể lại những câu chuyện bản địa theo cách của chính bạn.

👉 Kết nối với chúng mình để cùng nhau dệt nên những điều đẹp đẽ cho Đắk Lắk nhé!

-----------
Ede Yarns - Nghiên cứu & Lưu trữ tri thức bản địa
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê. Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana  Êđê.(phần 4)(kdrêč 4) [Cont...
10/07/2025

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê.

Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana Êđê.

(phần 4)

(kdrêč 4)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hlăm klei mĭn phung djuê ana Êđê đưm đă dih, čeh mơ̆ng phung aê aduôn đưm lui pioh kơ drei jing čeh yuôm,čeh jŏk leh anăn yap dŏ anăn jing ngăn drăp yuôm myang, ƀiădah ăt diñu srăng bhiăn mă ba čing, čeh mdiăng ti dlông wông êman nao bi blei mlih amâo dah brei mđup, amâo dah bi mbha ngăn drăp hŏng atâo djiê.

Phung djuê ana Êđê bi knăl mbha djuê čeh jing 4 mta djuê phŭn, dăp pruĕ dơ̆ng mơ̆ng čeh yuôm hĭn hlŏng truh kơ gŭ mâo: Čeh Tuk, čeh Tang, čeh Ba, čeh Bô. Êngao ti nei lŏ mâo mơh phung djuê čeh Jăn, čeh Duê, čeh Kriăk …

Kơyua mâo lu kƀiêng dhan êgar krĭng, snăn yơh đa knŏng sa mta djuê čeh, ƀiădah ñu mâo lu anăn yua pia tui si krĭng êgar dôk mâo yua ñu.

Ti djiêô năn, tui si rup asei mlei čeh arăng srăng ngă gru knăl tui si mta čeh mkruôp. Mâo čeh knô - čeh ana, čeh mô̆ - čeh ung. Čeh amĭ pŭ anak …

Čeh Tang ñu bhiăn dlông, prŏng bi êdah kơ asei awan phung hlăk ai, kjăp ktang knuih êkei hruê.

Čeh Tuk jing čeh myang, ñu mâo ênoh yuôm prŏng.

Čeh anei tơdah mngăt myang yŭn dih ( hưn bi êpei) snăn kơh arăng mâo klei dưi tloh blei leh anăn dưn yua ñu.

Hlăm klei duê mmuñ djuê ana Êđê mâo kdrêč čih snei “Aduôn čeh Bô amâo čiăng kgŭ, aduôn čeh Tuk amâo čiăng kbiă. Phung hđeh dôk ur drieo ti dlông mbah ƀăng, phung mnuih mduôn bi êlăm kkung aduôn čeh Bô ƀiădah amâo dưi. Mnâo kpiê đung dhuôl ƀâo mngưi, phung hđeh ktang kơ hlăp mbul anăn yơh amâo truh yưl aduôn čeh Bô, phung mduôn ktang dôk mmuñ kơyua năn amâo dưi kkung ôh aduôn čeh Tuk. Čeh tuk adôk đih hlăm ƀăng đrông, čeh Tang adôk đih hlăm ƀăng êniap”.

Tui si tinăn drei dưi ƀuh “ klei bi myang mơ̆ng čeh” leh anăn ñu jing mnơ̆ng amâo dưi kƀah ôh hlăm bruă mngăt myang, klei đăŏ.

Adôk duê…
----------------------

Trong suy nghĩ của người Ê đê xưa, ché do tổ tiên để lại là ché quý, ché cổ và coi đó là đồ gia bảo linh thiêng, tuy nhiên họ cũng sẵn sàng đem chiêng, ché lên bành voi để đi trao đổi hay biếu tặng, hay là chia tài sản cho người quá cố.

Người Ê-đê phân biệt ché thành 4 loại chính, xếp theo thứ tự từ quý nhất trở xuống là: ché Tuk, ché Tang, ché Ba, ché Bô. Ngoài ra còn có các loại ché Jăn, ché Duê, ché Kriăk…

Do có nhiều nhánh địa phương, nên đôi khi cùng một loại ché, nhưng tên gọi khác nhau theo vùng cư trú.

Bên cạnh đó, tuỳ theo hình dáng ché mà người ta phân biệt theo ché cặp. Có ché đực- ché cái, ché vợ- ché chồng. Ché mẹ bồng con…

Ché Tang thường cao, to biểu trưng như vóc dáng thanh niên, mạnh mẽ nam tính.

Ché Tuk là ché thiêng, có giá trị rất cao. Ché này chỉ khi thần linh (báo mộng) thì mới có khả năng sắm nổi.

Trong sử thi Ê đê có trích đoạn ‘’ Bà ché bô không chịu dậy, bà ché tuk không chịu ra. Bọn trẻ la ầm ĩ trên miệng hầm, người già lao xao nhào tới khiêng bà ché bô nhưng không được. Mùi rượu bốc thơm nồng, bọn trẻ mải đùa nên không nâng được bà ché bô, người già mải hát nên không khiêng được bà ché tuk. Ché tuk vẫn nằm trong hang, ché tang vẫn nằm trong hầm’’

Qua đó có thể thấy ‘’tính thiêng của ché’’ và nó là di vật không thể thiếu trong nghi lễ tâm linh, tôn giáo.

Còn tiếp …

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Bảo tàng Ama H'Mai buôn Kmrơng Prông B, xã Ea Tu- Buôn Ma Thuột tỉnh Daklak
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê. Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana  Ê đê. (phần 3)(kdrêč 3)[Con...
03/07/2025

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê.

Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana Ê đê.

(phần 3)

(kdrêč 3)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Ênuk đưm dih, phung djuê ana Êđê bi kčah ênoh čeh hŏng dŏ mnơ̆ng rông amâo dah hŏng dŏ ngăn drăp bi mlih nao hriê.

1 drei êman khue mâo ênoh mdum hŏng 30 drei kbao.
1 drei kbao knô ênoh mdŭm hŏng 2-3 drei kbao ana.
Êmô ana lĕ ñu mâo ênoh kdlưn hĭn kơ ênoh êmô knô.
1 boh čeh arăng srăng dưi mlih hŏng dua drei kbao (tang kroa, tang brah)
1 boh čeh tang pôk mâo ênoh 1 drei kbao
1 boh čeh tuk êba ênoh mdŭm hŏng 5 boh čing
1 boh čeh tuk navi ênoh 1 drei êman

Kơyua năn, hlăm phung yang ƀuôn êpul dru hgŭm djuê ana Êđê đưm, êman, kbao knô, kbao kô̆, čing čhar, čeh tuk jing ngăn drăp mâo ênoh yuôm bhăn čiăng bi êdah kơ klei mdrŏng sah, jing dŏ ngăn ti plah wah kăp bi mlih mblei hlăm knhuang bruă tŭ yuôm.

Čeh mâo lu djuê mta mdê mdê, Grăp mta lŏ mâo djuê mdê hjăn ñu mơh, klei mdê hlăm jar điêt prŏng. Ăt kăn msĕ rei hlăm boh đêč čih kač ti asei čeh leh anăn klei bi mprăp msiam.
Boh đêč leh anăn kač mmuôn mjing rup ti grăp boh čeh mâo klei mblang tŭ yuôm. mâo boh čeh arăng čih kač rup anak krai, êman, hlô mnơ̆ng dliê . . . mga hla.

Klei mdê hjăn ñu mâo mta djuê čeh “Tuk pŭ anak”. Čeh anei jing mta djuê čeh ênoh yuôm bhăn snăk, čeh mâo 8 knga, ti asei klĭt čeh arăng čih ngă rup čeh điêt msĕ hŏng čeh prŏng.

Čeh prŏng mâo rup arăng m´muôn kgưn 5 drei anak rai leh anăn 2 boh yang hruê, kwang wĭl hŏng kčŏ wĭl bi kgưn dar jŭm gah găn ñu.
Čeh anei arăng knŏng knă trôk jiă kpiê hlăm ênuk huă blăm mnăm thŭn mnăp ngă yang adiê, amâo dah tue yuôm arăng mpŭ mni “akŏ arăng bâo hlâo arăng yap”.

Tơdah čeh arăng amâo mâo mă yua, phung djuê ana anak Êđê bhiăn dưm braih leh anăn boh mnŭ hlăm lam čeh, čiêm brei čeh “ƀơ̆ng”. Tơdah hlăm găp djuê mâo mnuih dơ̆ng truh hruê dôk anôk, arăng mă ba čeh nao mdăp pioh hlăm dliê, diñu pia lač ngă klei anei čiăng pioh kơ̆ng mngăt myang kơ čeh.

Adôk duê . . .

----------------

Ngày xưa, người Ê đê định giá ché bằng gia súc hay hiện vật hoặc bằng phương thức trao đổi vật đổi vật.

1 con voi lớn có giá ngang với 30 con trâu.
1 con trâu đực bằng 2-3 con trâu cái.
Bò cái thì lại có giá cao hơn con bò đực.
1 chiếc ché thì đổi có thể bằng hai con trâu ( tang kroa, tang brah)
1 ché tang pôk bằng 1 con trâu
1 ché tuck êba bằng 5 chiêng
1 ché tuk navi bằng 1 voi

Như vậy, trong xã hội và cộng đồng người Ê đê xưa, voi, trâu đực, trâu trắng, chiêng char, ché tuck là những vật phẩm có giá trị rất cao để thể hiện sự giàu có, là vật trung gian để trao đổi những việc hệ trọng.

Ché có nhiều dòng khác nhau. Mỗi dòng lại có một loại ché có sự riêng biệt, khác nhau về kích cỡ.Cũng không giống nhau về hoa văn và trang trí.
Hoa văn và tạo hình trên mỗi ché có ý nghĩa quan trọng. Có cái được vẽ hình rồng đất, voi, thú rừng…hoa lá.

Đặc biệt có loại ché mẹ bồng con (Tuk pŭ nak). Ché này là loại ché rất quý, ché có 8 tai, bên thân ché có trang trí một ché con giống ché lớn.
Ché lớn có hình đắp nổi 5 con rồng và 2 mặt trời, có hai vòng tròn bằng chấm tròn nổi chạy xung quanh. Ché này chỉ làm rượu dùng trong lễ hội lớn cúng thần linh, hoặc khách cực kỳ quý.

Khi ché không sử dụng, người Ê đê bỏ gạo và trứng gà trong lòng ché, cho ché’’ ăn’’. Khi trong gia đình có người tới thời kỳ sinh nở, người ta mang ché cất vào rừng, họ gọi đó là giữ linh hồn cho ché.

Còn tiếp…

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Ché mẹ bồng con trong Bảo tàng Ama H’Mai buôn Kmrơng Prông B, xã Ea Tu (Đắk Lắk)
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê. Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana  Êddee(phần 2)(kdrêč 1)[Cont...
26/06/2025

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê.

Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana Êddee

(phần 2)

(kdrêč 1)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Phung djuê ana Êđê amâo ngă mjing čeh ôh, čeh jing mnơ̆ng bi mlih nao hriê, bi blei mnia mbĭt hŏng phung êpul đru hgŭm djuê ana mkăn.

Msĕ tô hmô hŏng phung djuê ana Lao, Kŭr (Campuchia), Čam …

Ênoh yuôm bhăn čeh, amâo djŏ knŏng bi tĭng kčah hŏng mnơ̆ng bi blei mlih mâo ênoh yuôm mdŭm - tĭng yap hŏng lu drei kbao amâo dah drei êman amâo dah hŏng phung dŏ ngăn yuôm mkăn ƀiădah kbiă mơ̆ng klei yuôm myang ñu pô.

Čeh arăng dlăng msĕ si anôk kdê dôk kơ phung mngăt myang, dŏ ngăn myang, jing mnơ̆ng mnăp myơr kơ phung mngăt myang.

Phung djuê ana Êđê dlăng kơ phung čeh kpiê msĕ si mnuih găp djuê hlăm gŏ sang, đru bi mbha klei ênguôt hnĭng amâo dah klei jăk mơ´ak, kăp đru kđiêr dlăng jih jang bruă yuôm prŏng hlăm klei hdĭp grăp čô mnuih amâo dah grăp gŏ êsei leh anăn jih jang phung êpul bi đru hgŭm.

Tlah mă mơ̆ng klei kưt m´muiñ êkei Dăm Săn hlăm klei čih êkei Dăm Săn bi blah dưi leh hŏng Mtao Grư̆:

“Drei nao blah phung roh, đoh mă phung mnă hlŭn, wĭt bi dlưh rai lăn čar mtao sah mdrŏng. Anei kâo myơr kơ yang, kpiê 7 čeh, kbao 7 drei; kpiê 7 čeh, êmô 7 drei; kpiê 7 čeh, ŭn kriêo 7 drei. Akâo kơ yang kăp ênă trah dlăng êmăng djŏ ƀrư̆ hruê mâo klei jhŏng ktang, ƀrư̆ hruê amâo mâo pô dưi msĕ hmao ôh”

Hlăm klei ngă yang anei, êkei Dăm Săn ngă yang hŏng 3 mnăp myơr, grăp 3 mnăp myơr ăt mâo ênŭm kbao, êmô, ŭn kriêo leh anăn mbĭt hŏng 7 čeh kpiê.

Ngă yang hŏng 7 boh čeh anei jing bi êdah klei k´kuh mpŭ prŏng mơ̆ng pô myơr mnơ̆ng ngă yang.

Mrô 7 hlăm klei hdĭp mĭn myang mơ̆ng phung djuê ana Êđê ăt jing mrô bi hmô kơ klei myun mdan. Kơyua năn, čeh djăp kdrăp ăt bhiăn ênŭm na nao 7 boh čeh.

Čeh đưm hđăp, ngă mđăm kpiê mnăm jăk bhiăn pioh yua kơ bruă mnăp yang adiê.

Êngao tinăn, tơdah drông găp djuê nuê êpul, tue mpŭ mđăp, ƀĭng găp mah jiăng sĭt suôr . . . hlăm grăp găp djuê gŏ sang phung anak Êđê amâo bhiăn dưi kƀah ôh čeh kpiê m´mih jăk.

Adôk hlue . . .
-----------------

Người Ê đê bản địa không làm ra ché, ché là vật phẩm trao đổi, mua bán trong quá trình giao thương với các cộng đồng dân cư khác.

Thí dụ như với người Lào, Campuchia, Chăm…

Giá trị của ché, không chỉ được mặc định chỉ bởi mức quy đổi bằng vật ngang giá cao – tính bằng nhiều trâu hay voi hoặc các sản vật quý khác mà chính là tính thiêng của nó. Ché được coi là nơi trú ngụ của thần linh, vật linh thiêng, là lễ vật cúng thần linh.

Người Ê Đê vừa coi ché như một thành viên trong gia đình, được chia sẻ mọi buồn vui, chứng dám những sự việc trọng đại trong cuộc đời của mỗi cá nhân hay gia đình và cả cộng đồng.

Trích đoạn sử thi Đăm Săn có ghi sau khi Đăm Săn chiến thắng Mtao Grư:

‘’ Ta đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai một tù trưởng nhà giàu về. Nay ta xin dâng thần, rượu 7 ché, trâu 7 con; rượu 7 ché; bò 7 con; rượu 7 ché; lợn thiến 7 con. Cầu thần linh phù hộ cho ta ngày càng lớn mạnh lên, ngày càng không ai sánh kịp’’.

Trong lễ cúng này, Đăm Săn cúng thần 3 lễ, mỗi lễ đầy đủ trâu, bò, lợn thiến và 7 ché rượu.

Cúng thần 7 ché là sự bày tỏ lòng tôn kính cao nhất của người hành lễ.
Con số 7 trong đời sống tâm thức của người Ê đê cũng là con số may mắn. Vì vậy, bộ ché chuẩn bao giờ cũng đủ 7 chiếc.

Ché cổ, cất rượu ngon thường được sử dụng khi cúng thần linh.

Ngoài ra, khi tiếp bà con thân thuộc, khách quý, bạn thân… trong mỗi gia đình người Ê đê không thể thiếu ché rượu ngon.
Còn tiếp…

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: tạp chí Life chụp năm 1963 và hình ảnh ché rượu tại bảo tàng tư nhân Ama H’Mai ( buôn Kmrơng Prông B, xã Ea Tu, thành phố Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk)
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê. Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana  Ê đê(phần 1) (kdrêč 1)[Cont...
19/06/2025

Văn Hoá Sử Dụng Ché (Choé) Của Người Ê đê.

Klei Kreh Dhar Pioh Yua Čeh Mơ̆ng Phung Djuê Ana Ê đê

(phần 1)
(kdrêč 1)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hlăm phung klei yal dliê čih leh êlâo ti nei, Ede Yarns drei tuôm hưn yal dliê mdah leh hlăm dum mta kdruôih knuih mơ̆ng čeh kpiê phung djuê ana Êđê, klei ngă mjing êa kpiê . . .

Hlăm klei čih yal dliê ti anăp nei, phung drei srăng ksiêm tui duah klei thâo săng, mbha bi lar lu hĭn kơ klei kreh dhar dưn yua čeh hlăm êpul đru hgŭm phung djuê ana Êđê đưm wăt hlăm ênuk anei msĕ mơh. Kbiă mơ̆ng mta klei dưp bi mblĭng plah hlăm klei hdĭp đĭ kyar knhêč knhâo ênuk anei mbĭt hŏng klei dhar kreh ngă dưn yua phung čeh abŭ.

Yap êlâo hĭn, čeh kpiê mkă tui si phung djuê ana Êđê jing ngăn drăp mâo ênoh yuôm bhăn snăk. Čeh kpiê arăng dưi mă yua hlăm lu mta bruă hlăm klei hdĭp grăp hruê kơ phung djuê ana Êđê.

Msĕ si mnơ̆ng pah mưn brei jao, dŏ bi kuôl ung mô̆, dŏ bi ala bi myuôm kơ ngăn drăp, dŏ pioh dưm mnơ̆ng ƀơ̆ng huă . . .

Čeh kpiê ăt yua lŏ mjing mnơ̆ng bi grang bi mtruh asăp ti plah wah mnuih drei hŏng phung mngăt myang phung yang atâo.

Phung čeh mâo ênoh yuôm prŏng, khua sang mgơ̆ng dưm ñu ti anôk arăng kăm mpŭ hlăm sang ti gah anôk pioh drông phung tue êngao.

Êngao ti năn, čeh kpiê ăt bhiăn akă ti anôk êrô êbat mŭt kbiă, hlăm adŭ kdrêč ôk sang dlông a wan.
Čeh wĭl arăng yuôl hŏng klei giăm suôr hŏng čuôr sang, čiăng kơ djăp mnuih tue êngao êlưih ƀuh triăng dlăng.

Klei ngă yang điêt, phung djuê ana Êđê bhiăn yua hŏng 3 boh čeh
Klei ngă yang man dưn 5 boh čeh
Klei ngă yang prŏng 7 boh čeh
Leh anăn tơdah mnơ̆ng ngă yang kdrăm prŏng dơ̆ng mơ̆ng 9 boh čeh truh kơ dlông.

Lŏ ăt dôk …

----------------

Ở một vài bài viết trước, Ede Yarns chúng mình giới thiệu một vài nét về ché rượu cần của người Ê đê, cách làm rượu…

Trong loạt bài tới đây, chúng mình sẽ cùng tìm hiểu, chia sẽ nhiều hơn về văn hóa sử dụng ché (choé) trong cộng đồng người Ê đê xưa cũng như ngày nay. Những ảnh hưởng của đời sống hiện đại với văn hóa sử dụng ché.

Trước hết, ché đối với người Ê đê là tài sản có giá trị. Ché được sử dụng đa dạng trong cuộc sống của người Ê đê.

Như làm quà tặng, đồ cưới, vật bảo đảm tài sản, đựng thức ăn…
Ché còn sử dụng gián tiếp cho việc giao tiếp giữa người và thần linh.

Có những loại ché giá trị, được gia chủ người Ê đê đặt ở những vị trí trang trọng trong khu vực gian khách (gah).
Ngoài ra, ché còn được cột ở lối ra vào, những gian ôk trong nhà dài.

Ché tròn treo bằng dây gần sát với mái nhà, để mọi người tiện nhìn ngắm.
Lễ cúng nhỏ, người Ê đê dùng 3 ché
Lễ trung bình 5 ché
Lễ lớn 7 ché
Và lễ thật lớn dùng từ 9 ché rượu trở lên.

Còn tiếp.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Trần Xuân Quốc Trung
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

Kdrăp mprăp asei phung êkei ÊđêTrang Phục Nam Ê đê xưa[Content tiếng Việt bên dưới]Ênuk anei, kbiă mơ̆ng dưp tui klei kr...
12/06/2025

Kdrăp mprăp asei phung êkei Êđê

Trang Phục Nam Ê đê xưa

[Content tiếng Việt bên dưới]

Ênuk anei, kbiă mơ̆ng dưp tui klei kreh dhar hlăm ênuk mjuăt mrâo.
Phung djuê ana Êđê amâo lŏ jêñ ƀar hơ´ô kpin ao kdrăp đưm lu ôh.
Ƀiădah hlăm hruê mâo klei bi kƀĭn prŏng huă blăm mnăm thŭn . . . Phung djuê ana anak Êđê ăt mă kdrăp mprăp asei diñu hŏng kdrăp đưm kpin kteh ao kiêr nut kdrăm guôp kƀăt êdi.
Bi ară anei phung drei lông triăng ksiêm dlăng lăng phung êkei djuê ana Êđê si wĕ diñu mă kdrăp mprăp asei hŏ.

------------

Ngày nay, do sự ảnh hưởng văn hóa và thời cuộc.
Người Ê đê không còn mặc trang phục truyền thống nhiều.
Tuy nhiên vào những dịp lễ hội… người Ê đê vẫn khoác lên mình những trang phục lộng lẫy nhất.
Giờ chúng ta cùng ngắm người Nam Ê đê xưa mặc đồ ra sao ha.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh:
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

| Hỗ trợ truyền thông | 🎨 TÔ ĐẬM MÙA 8 🎨RÌ LẮK – TUYỂN 01 HỌA SĨ CÙNG VẼ LÊN VÙNG ĐẤT LẮNG NGHEBạn có từng ước được đặt ...
10/06/2025

| Hỗ trợ truyền thông |
🎨 TÔ ĐẬM MÙA 8 🎨
RÌ LẮK – TUYỂN 01 HỌA SĨ CÙNG VẼ LÊN VÙNG ĐẤT LẮNG NGHE

Bạn có từng ước được đặt những nét vẽ không phải trên toan, mà trên chính những bức tường của một ngôi trường giữa núi rừng - nơi nụ cười trẻ em và tiếng gió tây nguyên cùng hòa làm một?

Tụi mình mời bạn về Lắk - vùng đất sống động vì lúc nào cũng được lay động: nhờ gió, nhờ nước và những con người hồn hậu.
Cùng Tô Đậm hoà mình ở Lăk, để lắng nghe vùng đất này và đặt những nét cọ đầu tiên cho bức tranh Mùa 8.

Tô Đậm Mùa 8 – Rì Lắk tìm kiếm 01 hoạ sĩ / nghệ sĩ thị giác tham gia chương trình lưu trú sáng tác vào tháng 9 này.

Đây có thể sẽ là cơ hội để bạn nảy mầm những rung cảm mới, một cái nắm tay dắt bạn cùng dấn thân, thật từ từ , thật “rì lắk” để kết nối và nuôi dưỡng quá trình thực hành sáng tác, từ những tiếp cận chân thành với văn hoá và đời sống địa phương.

🎨 Bạn sẽ làm gì?
– Sáng tác & thực hiện tranh tường tại điểm trường Buôn M’Liêng
– Giao lưu với cộng đồng và sống cùng văn hoá bản địa
– Được hỗ trợ toàn bộ chi phí, chỗ ở và cố vấn chuyên môn từ Tô Đậm. Đặc biệt, được toàn quyền phát triển tác phẩm sau chương trình (phi thương mại).

💛 Bạn sẽ phù hợp nếu bạn là:
– Họa sĩ/nghệ sĩ thị giác người Đăk Lăk
– Yêu thích nghệ thuật cộng đồng và có mong muốn thực hành sáng tác gắn với văn hóa, con người

📍 THÔNG TIN CHUNG CHƯƠNG TRÌNH:
🗺️ Địa điểm: xã Yang Tao, huyện Lắk, Đắk Lắk
📅 Thời gian lưu trú: dự kiến đợt 1 04.09.2025 – 10.09.2025 (cam kết lưu trú ít nhất 5 ngày), đợt 2 - tháng 11/2025

📌 Hạn chót nộp hồ sơ: 16/06/2025
📝 THÔNG TIN CHI TIẾT VÀ ĐĂNG KÝ TẠI: https://tally.so/r/wv17GQ
📮Rất mong được nhận thư ứng tuyển từ bạn – cho chuyến đi mở ra một vùng sáng tác đầy âm sắc, đầy nhịp điệu.

___
🍃 VỀ TÔ ĐẬM:
Tô Đậm là một tổ chức phi lợi nhuận, ra đời để mang nghệ thuật đến gần hơn với trẻ em ở những vùng đất đặc biệt, thông qua việc vẽ trường học, tổ chức các lớp học sáng tạo, làm sách minh hoạ kỹ năng cho trẻ.
Khám phá thêm về Tô Đậm tại: https://todam.vn/

Món Cà Giã Djam Trŏng Tlê[Content tiếng Việt bên dưới]Phung djuê ana Êđê mâo lu mta djam ƀơ̆ng duh mkra mơ̆ng asăr trŏng...
05/06/2025

Món Cà Giã
Djam Trŏng Tlê

[Content tiếng Việt bên dưới]

Phung djuê ana Êđê mâo lu mta djam ƀơ̆ng duh mkra mơ̆ng asăr trŏng.
Hlăm lu mta klei yal dliê čih êlâo, Ede Yarns tuôm yal dliê mdah leh kơ mta djam trŏng phĭ, hlăm hruê kăm anei klei hdră čih kơ mta mnơ̆ng ƀơ̆ng srăng hưn mdah hŏng phung drei kơ mta djam trŏng tlê.

Mta djam anei mâo mnuih yua trŏng phĭ, mâo mnuih lĕ khăp ƀơ̆ng trŏng kba

Êlâo hĭn čiăng mkra mta djam anei, phung djuê ana anak Êđê khăp ruah asăr trŏng khua boh, mbliư̆ klĭt kñĭ amâo dah mtah djŏk.
Kdrăp mnơ̆ng bi ƀăt mâo ti gŭ anei: Êsŭn boh điêt aruăt, hla kruĕ čañ, boh trŏng msăm asăr wĭl điêt (tơdah mâo), amrêč, hra, ƀhơ̆k mmih, hla êgil êruê mơ̆ng phung djuê ana Êđê.

Anei jing phung kdrăp bi ƀăt hluôm, bi tơdah kƀah amâo djăp dưi thiăm amâo dah kdjŏng tui si đŏk mưng jăk ƀơ̆ng leh anăn tui si klei mưng khăp mơ̆ng grăp čô mnuih.

Trŏng blah triêk, tram hlăm êa hra hlăm brô 15-20 mnĭt. Ti tluôn anăn kăp kdjŏng mă lui ñu thu êa.

Êlâo hĭn drei dưm êsŭn điêt aruăt, amrêč, hla êgil êruê mbĭt hŏng hra, ƀhơ̆k m´mih, tlê bi brăm. Ti tluôn năn dưm trŏng hlăm êsŭng hlŏng tlê mbĭt leh anăn lŏ dưm hla kruĕ čañ, trŏng msăm asăr điêt wĭl, djiêt ƀiă êa boh kruĕ. Tlê tơl kha trŏng mčah ƀhĭ leh anăn bi ñu jiă amrêč hra man dưn yơh. Ñu mnâo msăm điêt ƀiă leh anăn ƀâo mngưi hla kruĕ mbĭt hŏng mnâo êgil êruê. Mta djam anei anak Êđê drei tlê ƀơ̆ng hlăp mbul, ngă djam huă mbĭt hŏng êsei tơdah nao pưk hma.

Anei jing mta djam ƀơ̆ng êlưih duh mkra, jih jang drei lông bi mkra mjing lăng hŏ.
-----------------

Người Ê đê có khá nhiều món ăn được chế biến từ quả cà.
Ở những bài viết trước kia, Ede Yarns từng giới thiệu món canh cà đắng, tuần này chuyên mục ẩm thực sẽ giới thiệu về món cà giã.

Món này có người dùng cà đắng, có người lại thích ăn cà lạt.
Đầu tiên để làm món này, người Ê đê thích lựa những quả cà già vừa tới, ngả màu vàng hoặc xanh đậm.

Gia vị gồm có: gừng( nếu thích có thể thêm vào) củ nén, lá chanh, cà chua bi ( nếu có), ớt, muối, bột ngọt, lá ngò g*i của người Ê đê.
Đây là nhưng gia vị chính, nhưng nếu thiếu có thể thêm hay bớt tùy khẩu vị và sở thích mỗi người.

Cà cắt múi, ngâm trong trước nước muối khoảng 15-20 phút. Sau đó vớt ra để ráo.
Đầu tiên bỏ củ nén, ớt, lá ngò g*i cùng muối, bột ngọt, giã sơ qua. Sau đó thì bỏ cà vào cối giã chung và có thể thêm lá chanh, cà chua bi, vắt xíu chanh vào.

Giã tới khi miếng cà nát và thấm gia vị vào là được.
Vị sẽ hơi chua nhẹ và thơm mùi lá chanh và ngò g*i.

Món này người Ê đê giã ăn chơi, ăn với cơm khi đi rẫy
Đây là một món ăn khá dễ làm, mọi người hãy thử chế biến nha.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Lyda Rčăm + H Jien Ayŭn
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

Address

Buon Ma Thuot

Telephone

+84978777091

Website

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Ede yarns posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Business

Send a message to Ede yarns:

Share