26/08/2025
THƯ GỬI CÁC CON VỀ HÀNH TRÌNH RÈN LUYỆN ĐỂ ĐẦU TƯ
Dưới đây là bức thư tôi viết cho các con — như một “cẩm nang đường dài” để học và lớn lên thành nhà đầu tư tử tế, vững nghề, vững đời. Ba viết bằng tất cả thương yêu và trách nhiệm của một người cha mong con mình sống có trí, có đức, có sức khỏe, có tự do.
Thư gửi các con: Hành trình học để trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp
Các con thương mến,
Ba không mong các con giàu thật nhanh. Ba mong các con giàu đúng cách: có kiến thức, có thái độ đúng, có kỹ năng, có thói quen, rồi mới có niềm tin vững như sơn thạch. Đó chính là KAASH × B mà ba vẫn nhắc. Con cứ đi như thế, chậm mà chắc, mai này con sẽ tự do.
1) Nền tảng đầu tiên: hiểu các “chu kỳ” và cách Nhà điều hành vận hành tiền tệ
Trước khi nói chuyện cổ phiếu, hãy hiểu ba vòng quay:
Chu kỳ kinh tế: mở rộng → đỉnh → thu hẹp → đáy → lại mở rộng.
Chu kỳ chứng khoán: giá luôn đi trước kinh tế một nhịp — lúc người ta kỳ vọng, giá đã chạy; lúc số liệu xấu, rất có thể giá đã phản ánh.
Chu kỳ tâm lý: hưng phấn → tham → nghi ngờ → sợ hãi → tuyệt vọng → hy vọng. Thị trường là gương soi tâm trí con người.
Từ các chu kỳ đó, con sẽ hiểu NHNN (nhà điều hành chính sách tiền tệ) làm gì và vì sao: khi kinh tế yếu, họ nới lỏng để cứu việc làm; khi lạm phát nóng, họ siết lại để giữ giá cả ổn định. Con chưa cần học hết giáo trình vĩ mô, chỉ cần trả lời được mấy câu rất đời thường:
Lãi suất đang xu hướng lên hay xuống?
Việc làm, thu nhập, niềm tin tiêu dùng mạnh hay yếu?
Dòng tiền đang dễ hay khó?
Hiểu vậy là con đã biết tiến – thoái và dụng tiền hiệu quả.
2) Phân tích cơ bản: biết doanh nghiệp mình nắm giữ là ai
Đầu tư là mua một phần doanh nghiệp, không phải mua một mã số.
Vốn nhỏ: nhìn những thứ căn bản nhất thôi: doanh thu, lợi nhuận, biên lợi nhuận, nợ vay, dòng tiền, cổ tức, vị thế ngành. Con chọn doanh nghiệp đơn giản, dễ hiểu, đọc 3–5 năm báo cáo là thấy nhịp thở của họ.
Vốn lớn: học định giá (P/E, P/B, DCF, EV/EBITDA…), và nhớ rằng định giá vẫn chỉ là ước lượng. Giá cuối cùng vẫn là thị trường chấp nhận. Vì vậy, sau cơ bản phải đi tiếp bước kế bên: quan sát hành vi giá và dòng tiền.
Nguyên tắc của ba: “Mua cái mình hiểu, giữ cái mình kiểm soát được, rời đi khi giả thuyết đầu tư sai.”
3) Phân tích kỹ thuật: ngôn ngữ của cung – cầu
Nhiều người chỉ tin vào bảng tính. Ba nhắc con: bảng tính phản ánh quá khứ, còn giá phản ánh kỳ vọng.
Ngay từ IPO, doanh nghiệp thường “được trang điểm”, nên đừng chỉ nhìn con số đẹp. Hãy nhìn giá – khối lượng – vùng hỗ trợ/kháng cự – xu hướng.
Khi thị trường chấp nhận một vùng giá, con sẽ thấy dòng tiền vào rõ rệt (volume bùng nổ, nền giá chặt, break bền).
Ở đỉnh, cơ chế “tự kích hoạt bán” sẽ lộ ra bằng các dấu hiệu đuối sức, phân kỳ, nến phân phối… Có khi còn là mô hình 2 đỉnh, 3 đỉnh — những đoạn rất nhiễu, khó ăn mà dễ mất.
Kết luận của ba luôn vậy: kết hợp cơ bản + kỹ thuật để tối ưu tiền bạc, tài sản và sức khỏe tinh thần.
4) Tâm lý & dòng tiền: học được rồi, biết… chờ
Khi con hiểu kinh tế, biết doanh nghiệp, đọc được hành vi giá — con sẽ giao dịch ít đi. Phần lớn thời gian là… chờ: chờ giá về vùng hợp lý, chờ tín hiệu xác nhận, chờ thị trường cho phép mình hành động.
Người khôn ngoan không FOMO, vì họ thấy cơ hội luôn còn đó. Thay vì lao vào, con:
Tìm doanh nghiệp tốt và xếp vào danh sách chờ.
Đợi cơ hội đủ 2 điều kiện: giá-điểm và bối cảnh vĩ mô/nhóm ngành.
Tăng thu nhập (làm thêm, học nghề mới), tăng tích lũy (tiết kiệm kỷ luật).
Xây uy tín cá nhân, mở rộng quan hệ, viết lách để tư duy rõ ràng hơn.
Rồi đến mùa, cơ hội sẽ tự gõ cửa. Lúc ấy, bàn tay đã khỏe, cái đầu đã tỉnh, con chỉ cần bấm đúng nhịp.
Nhớ câu này của ba: “Làm ra tiền đã khó, tích lũy được còn nhọc; vì thế, đừng để tiền chảy máu vì cảm xúc trong một thị trường đầy rủi ro.”
5) Mục tiêu lớn: Tự do tài chính — chọn FIRE hay “Free from Money”
Rồi sẽ đến ngày con thấy không thể làm thuê cả đời: tuổi tác tăng, sức khỏe đổi, tổ chức thay đổi. Con cần chiến lược tự do tài chính:
FIRE: độc lập tài chính, có thể nghỉ hưu sớm.
Free from Money: không bị tiền “dắt mũi” — vì con đủ tích sản và đủ năng lực tạo thu nhập.
Mốc “lần đầu” có thể là 1 triệu USD (ước tính ~27 tỷ VNĐ ở thời điểm ba viết). Nhưng có mốc không nghĩa là xong: nếu tài sản không tạo được dòng tiền ổn định, con vẫn chưa thể rời tổ chức. Hãy tái cơ cấu để tài sản sinh tiền đều đặn, rồi thử lửa: 6–12 tháng sống bằng dòng tiền đó. Ổn rồi hẵng quyết định bước tiếp.
Nguyên tắc rời tổ chức của ba:
Dòng tiền thụ động ≥ chi phí sống tối thiểu + biên an toàn.
Vốn rủi ro tách biệt khỏi vốn sinh hoạt.
Kế hoạch dự phòng cho biến cố (sức khỏe, gia đình, thị trường).
6) Con đường KAASH × B: luyện suốt đời
K – Knowledge (Kiến thức): đọc vĩ mô, ngành, doanh nghiệp, quản trị rủi ro.
A – Attitude (Thái độ): khiêm tốn, kỷ luật, chịu trách nhiệm.
A – Activities (Hoạt động rèn luyện): backtest, viết nhật ký lệnh, ôn sai lầm.
S – Skills (Kỹ năng): đọc báo cáo, định giá, nhận diện tín hiệu giá, quản trị vị thế.
H – Habits (Thói quen): lịch học – luyện cố định, checklist trước/ sau giao dịch.
B – Belief (Niềm tin): tin vào quá trình mình rèn mỗi ngày — tin có cơ sở.
Người đời hay bảo “đừng cố giàu nhanh”. Họ đúng một nửa. Nửa còn lại thuộc về thiểu số biết rèn năng lực vượt trội và dùng đòn bẩy đúng cách, đúng thời. Con có thể thấy có người giàu rất nhanh nhờ cổ phần, cổ tức, cấu trúc sở hữu… Đừng ghen. Hãy tỉnh: “Họ làm được, con cũng sẽ làm được — theo cách của con, bằng năng lực con xây.”
Nhưng nhớ: “Roma không xây trong một ngày.” Muốn đi xa, giữ sức khỏe, giữ kỷ luật, giữ tử tế. Làm đúng lâu ngày, quả sẽ chín.
Lịch học – rèn “nhẹ mà bền” ba dặn các con
Mỗi ngày 60–90 phút: 20’ vĩ mô; 20’ ngành/doanh nghiệp; 20’ kỹ thuật; 10’ nhật ký.
Mỗi tuần: 1 buổi backtest/ôn bài; 1 buổi đọc thư cổ đông/sách; cập nhật watchlist & mức giá hành động.
Mỗi quý: rà soát danh mục – giả thuyết đầu tư – phân bổ tài sản; kiểm tra tiến độ mục tiêu tự do tài chính.
Luôn có “quỹ kiên nhẫn”: tiền mặt để đợi và sống sót.
Các con của Papa,
Tiền gắn liền khúc ruột — không có tiền thì khó tự do, có tiền mà thiếu hiểu biết thì cũng không bền. Nên ba muốn các con học đúng và đủ từ sớm, để đi nhanh mà bền. Nếu một ngày thị trường làm con mỏi mệt, hãy dừng lại, thở sâu, mở lại bức thư này. Ba và mẹ luôn ở đây, phía sau các con.
Đi từng bước. Giữ kỷ luật. Yêu người – yêu nghề – yêu mình.
Rồi tự do sẽ đến, đúng lúc, đúng mùa.
Thương các con,
Phan Lê Thanh Toàn
Nhà cố vấn già — và là Papa của các con