https://www.facebook.com/110748777267915/

Ede yarns, 193 Lý Thường Kiệt, Buon Me Thuot (2025)

06/11/2025

Phục Sức Của Người Ê đê.
(phần 5 và hết)

Kdrăp Mprăp Asei Mơ̆ng Phung Djuê Ana Êđê.
(kdrêč 5)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hlăm knhuang ti krah plah wah ênuk XX kdŭn wĭt kơ đưm, phung mniê leh anăn phung êkei lui ƀŭk dlông leh anăn hlŏng čăp boh ƀŭk ti tluôn tlŏng tlut hlŏng diñu čŭt hyăt kăl ngă hŏng kyâo, hŏng kông amâo dah hŏng mla êman.

Diñu bhiăn mâo 2 mnêč angŭm đua čhiăm čiăng mgang boh kŏ: Klăp mjhiêng ti anăp dhei leh anăn hruôm kƀut m´tluôn msĕ si phung mniê Čam bhiăn bi angŭm đua; amâo dah phung mniê diñu angŭm guôm wĭl čhiăm ti dhei leh anăn phưi mdlưh 2 nah ti tluôn čiăng hơ´ua hlue guôm boh ƀŭk.

Dŏ kdrăp mprăp asei bhiăn yua lu mâo kwang kông amâo dah kwang kmrak arăng bŭh ti amung kngan; añŭ ktơr dŭ, añŭ brung diñu bŭh kwang jŭm k´kuê, bi tai mdruh ti anăp đah da ao. Mâo mơh đa đa hlăm phung diñu čŭt krah, čŭt buê knga.

Êngao ti nei phung mniê leh anăn wăt phung êkei tơdah diñu kbiă čhưn ti tač êngao, mâo đuôn mñam đua ti dlông boh kŏ, arăng pia anăn ñu đuôn bai, mâo klei akă krơ̆ng ti gŭ kang. Tơdah kbiă hiu čhưn kbưi mơ̆ng ƀuôn, diñu ăt djă gui na nao ti rŏng sa boh bŭng điêt ktơr gơ̆ ngă hŏng kyâo, boh dlông hlăm brô sa kgam kngan.

Ênuk anei, mđrăm mbĭt hŏng klei lar đĭ kyar, phung djuê ana Êđê diñu bi mlih leh knuih bhiăn mkra rang ƀŭk, kdrăp čŭt hơ´ô leh anăn knŏng diñu mă mprăp kdrăp ƀar hơ´ô aduôn aê đưm hlăm gưl mâo klei bi kƀĭn prŏng tŭ yuôm, kdrăp bi msiam aseimsĕ si ênuk êlâo ăt kăn lŏ mâo djă pioh lu rei. Bi kdrêč hjăn kơ đuô̆n bai amâo lŏ tuôm ƀŭh yua ôh hlăm klei hdĭp aguah tlam ară anei.

-------------

Trong khoảng từ giữa thế kỷ XX trở về trước, người nữ và nam Êđê để tóc dài, búi thành búi ở đằng sau gáy rồi cài trâm bằng gỗ, đồng hoặc ngà voi.

Họ thường có 2 cách chít khăn để che mái đầu: đặt chéo chữ nhân trước trán rồi bít về phía sau như kiểu chít ở phụ nữ Chăm; hoặc người nữ bịt khăn tròn qua trán rồi thả 2 bên ra đằng sau để ôm lấy búi tóc.

Đồ trang sức phổ biến có vòng đồng hay vòng bạc rỗng đeo ở cổ tay; dây hột bột, dây hạt cườm hay mã não
quàng quanh cổ, buông chùng trước ngực áo. Một số người đeo nhẫn, mang bông tai.

Ngoài ra cả người nữ và người nam khi đi ra ngoài, có chiếc nón đan đội đầu, gọi là duôn bai, có quai giữ ở dưới cằm. Khi ra ngoài khỏi buôn, luôn mang ở sau lưng một chiếc bung (gùi) với đề bằng gỗ vuông, cao khoảng một gang tay.

Ngày nay, cùng với sự phát triển người Ê đê thay đổi kiểu tóc, ăn mặc và chỉ còn mặc đồ truyền thống vào dịp lễ quan trọng, trang sức như ngày trước cũng không còn mang nhiều. Riêng nón duôn bai không còn xuất hiện trong cuộc sống hàng ngày.

-------
----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Museum
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

30/10/2025

Các Nghi Lễ Vòng Đời Của Người Ê đê Xưa Kia.

Mta Klei Mpŭ M’uăn kwang Dar Klei Hdĭp Mơ̆ng Phung Anak Êđê Ðưm Êlâo.

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hlăm klei hdĭp phung anak Êđê, klei mpŭ m´uăn kơ kwang dar klei hdĭp anak mnuih mâo klei yuôm prŏng snăk. Anăn jing knhuang čuê hlue hlăm klei hdĭp kơ grăp čô mnuih, mâo klei kčăi ktlă truh kơ grăp čô mnuih hlăm găp djuê gŏ sang.

Phung anak Êđê đưm mâo klei đing đăo hlăm klei myang phung mngăt myang, diñu đăo kơ klei mpŭ m´uăn anei jing kdrông mduê mtruh phung anak mnuih dưi jĕ giăm hŏng phung mngăt myang.

Grăp mta klei mpŭ m´uăn kơ kwang dar klei hdĭp anak mnuih dưi mbha jing 3 knhuang kdrêč hluôm:
K´kiêng jing, hriê kơ prŏng leh anăn djiê lŭč.

Knhuang kdrêč k´kiêng jing mâo klei mpŭ m´uăn msĕ ti gŭ anei: Klei mpŭ ngă yang kwưh hmăng akâo čiăng mâo klei suaih prăl kơ amĭ leh anăn kơ anak ĭ điêt.

Klei mpŭ ngă yang kơ phung mngăt myang čiăng kơ diñu răng mgang brei anak ĭ điêt
Klei mpŭ ngă yang kơ amĭ dôk đih pui mrâo leh k´kiêng kơ ĭ điêt.
Klei mpŭ ngă yang hmăng hmưi kơ pô ƀuê mjâo mâo klei suaih prăl (phung anak Êđê đưm êlâo mâo ƀuê mjâo kăp mă tian êjai k´kiêng kơ anak ĭ điêt)
Klei ngă yang ayŭ ƀhur ƀăng knga, klei ngă yang čiăng bi anăn kơ anak điêt.

Knhuang kdrêč hriê kơ prŏng khue mâo klei mpŭ m´uăn msĕ ti gŭ anei: Klei ngă yang leh đĭ hriê kơ prŏng, klei ngă yang m´bŭh kông, klei ngă yang êjai uă êgei (klei ngă yang anei hlăm ênuk mrâo anei amâo lŏ mâo ôh)
Klei bi êmuh bi čuôp (čoh ngăn kuôl), klei bi kuôl (drông ung kjar đĭ wĭt kơ sang)

Knhuang kdrêč djiê lŭč mâo klei mpŭ hnĭng msĕ ti gŭ anei: Klei ngă yang atăt mtlaih mngăt atâo mnuih djiê, klei ngă yang kơ atâo djiê mdriêng, klei ngă yang nao dơr atâo djiê, klei ngă yang lui msat.

Ƀiădah hlăm yan ênuk anei, jih klei ngă yang mpŭ m´uăn anei mâo lu klei bi mlih čiăng bi djŏ guôp hŏng ênuk yan mrâo ară anei, sa kdrêč kbiă mơ̆ng klei bi dhuôr sô̆ kƀuă hlăm klei kreh dhar, klei hdĭp knhâo knhăk phung yang ƀuôn ƀrư̆ hruê mâo klei đĭ kyar leh anăn kbiă mơ̆ng klei jum mŭt phung čar tue hriê ba mtô klei đăo mrâo.

---------------

Trong đời sống của người Ê đê, nghi lễ vòng đời đóng vai trò rất quan trọng. Đó là bước chuyển tiếp trong cuộc đời mỗi cá nhân, có sự ảnh hưởng tới từng thành viên của gia đình.

Người Ê đê xưa tin vào sự linh thiêng của các thần linh, họ tin rằng những nghi lễ là nhịp cầu nối cho con người tiếp cận được với thần linh.

Các nghi lễ vòng đời được chia thành 3 giai đoạn chính:
Sinh, trưởng thành và tử.

Giai đoạn sinh có những nghi lễ sau: Lễ cúng cầu sức khoẻ cho người mẹ và thai nhi
Lễ cúng thần linh bảo vệ thai nhi
Lễ cúng cho người mẹ sau khi sinh con.
Lễ cúng sức khoẻ cho bà đỡ (Người Ê đê xưa có bà đỡ cho việc sinh con cái)
Lễ thổi tai, lễ đặt tên cho con.

Giai đoạn trưởng thành có những nghi lễ sau: Lễ cúng trưởng thành, lễ đeo vòng, lễ cà răng ( lễ này hiện nay không còn)
lễ dạm hỏi(thách cưới), lễ cưới (rước chồng vào nhà)

Giai đoạn tử có những nghi lễ sau: Lễ tiễn hồn người chết, lễ cho người chết nạn, lễ chôn người chết, lễ bỏ mả.

Tuy nhiên vào ngày nay, các nghi lễ này đã có sự biến đổi để phù hợp với thời đại mới, một phần do sự tiếp xúc giao lưu văn hóa, dân trí được nâng cao trình độ và do có sự du nhập của tôn giáo.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: uống rượu cần trong buổi lễ cúng và mang vòng tay ảnh từ bảo tàng Pháp.
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

23/10/2025

Xôi Hấp Trong Quả Bầu Khô

Ðiŏ Hŭl Hŏng Kbin (kbin ngă mơ̆ng boh giêt krô)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hlăm yan ênang bruă pưk hma, tue yuăn đĭ čhưn dhing kơ pưk sang, sang mniê nao êmuh kuôl duah ung kơ sang êkei, hlăm hruê mâo klei kƀĭn huă blăm mnăm thŭn amâo dah mâo hruê mdei amâo nao kơ pưk hma ôh, phung djuê ana Êđê khăng bi duh hŭl điŏ.

Êsei điŏ anei arăng hŭl amâo djŏ hŏng dŏ hŭl điŏ amâo dah hŏng gŏ, ƀiădah hŭl hlăm . . . boh giêt krô. Boh giêt arăng ruah mơ̆ng yan bŭh kjŭk êlâo, êƀhu ti mđiă bi khăng, rao bi doh, lel năn yua ngă “gŏ mơ̆ng lăn adiê”.

Asăr braih điŏ tram, lŭk mbĭt siăl boh đung khuôr, êtak bliêt, dưm trôk hlăm boh giêt, akăt bi sir mbah ñu hŏng hla mtei amâo dah hŏng hla juê, leh anăn drŏng ti dlông gŏ êa hlơr hŭl bi mñah mơ̆ng êa hlơr.

Êwa êa hlơr kma mŭt hlăm boh giêt bi ksă ê´un asăr êsei điŏ, ƀâo mngưi ƀiă mnâo asăp leh anăn mdhuôl mnâo boh giêt krô, mjing mnâo ƀâo mngưi mdê hjăn ñu.

Tơdah leh ksă, êsei điŏ ƀâo mngưi tăm dhuôl - mnâo điŏ, mnâo boh giêt krô, mnâo êwa asăp pui kwăl klŭk mbĭt, asăr điŏ ê´un dlik m´mih, msĕ si mâo mngăt dliê kmrơ̆ng hlăm grăp asăr êsei điŏ.

Êsei điŏ anei arăng bhiăn ƀơ̆ng ñu mbĭt hŏng hra ênga (êngu là mè đen), mnŭ ăm kơ´ưng čĭm ŭn hrĭng hŏng hjei alê leh anăn akan êa hnoh ăm, amâo dah knŏng ƀơ̆ng hjăn ñu ăt jăk sơnăk mơh.

-------------

Vào dịp nông nhàn, khách tới chơi nhà, người nữ tới hỏi cưới người nam dịp lễ hội hoặc những ngày nghỉ không đi rẫy, người Ê đê thường đồ xôi.

Món xôi được hấp không phải trong xửng hay nồi, mà trong… quả bầu khô. Quả bầu được chọn từ mùa trước, phơi nắng cho cứng, rửa sạch, rồi dùng làm “nồi thiên nhiên”.

Hạt nếp rẫy được ngâm, trộn với dừa nạo, đậu xanh, cho vào lòng bầu, bịt kín miệng lại bằng lá chuối hoặc lá dong, rồi đặt lên nồi nước sôi để hấp cách thủy. Hơi nước len qua vỏ bầu làm hạt nếp chín dẻo, thơm nhẹ mùi khói và thoảng vị bầu khô, tạo ra mùi vị rất đặc trưng

Khi chín, xôi thơm nức — mùi nếp, mùi bầu khô, mùi khói bếp quyện lại, vừa dẻo vừa ngọt, như có hồn núi rừng trong từng hạt nếp.

Món xôi này thường được ăn cùng với muối mè, gà nướng, thịt heo xiên tre hoặc cá suối nướng, hay chỉ ăn không thôi cũng đã rất ngon.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: team Gu
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

16/10/2025

Hình Ảnh Về Nhạc Cụ Người Ê đê

Rup kdrăp kưt mmuiñ phung djuê ana Ê đê

Ti gŭ anei phung rup kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ng djuê ana Êđê. phung drei bi ksiêm triăng dlăng mbĭt hŏ.

Dưới đây là một vài hình ảnh về nhạc cụ người Ê đê. Cùng ngắm nhìn nha.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Nghệ nhân Ama H'Loan ( Quốc Trung chụp ) và hình nhạc cụ ( Internet)
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

02/10/2025

Sự Đa Dạng Nhạc Cụ Của Người Êđê.
(phần 2)

Klei lar êbeh kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ng phung anak Êđê.
(kdrêč 2)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hruê kăm anei drei dơ̆ng lŏ ksiêm tui duah klei thâo săng kơ kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ng phung djuê ana Êđê hŏ.
Tơdah đĭng tŭt knŏng pioh hjăn kơ phung mniê yua ayŭ. Kơyua phung djuê ana Êđê diñu lač đĭng tŭt bi êrâo phung mngăt mdiê mdĭh kgŭ, čiăng đru kơ mdiê djăl hriê kơ prŏng, tơdah ƀuh phung êkei hruê mngăt mdiê hŭi đuĕ dăp jih. Kơyuanăn arăng knŏng bhiăn ayŭ êjai ngă yang kơ mngăt mdiê leh anăn hruê ngă yang lui msat.
Bi đĭng năm jing kdrăp kưt mmuiñ pioh kơ phung êkei yua ayŭ, kăm kat amâo dưi ayŭ hlăm sang, hlăm ƀuôn hruê aguah tlam knŏng dưi ayŭ hlăm pưk hma kbưi hŏng ƀuôn sang leh anăn knŏng dưi ayŭ hlăm sang mâo klei wăn (sang mâo mnuih djiê) amâo dah ti êngao biêr msat hlăm hruê ngă yang lui msat. (thŭn dih phung drei mâo čih klei yal dliê kơ klei bhiăn phung djuê ana Êđê phat kđi đŭ hlei pô ayŭ đĭng năm hlăm sang)

Ðĭng năm arăng mjing ngă hŏng 6 ƀĕ đĭng m´ô dlông đŭt mdê bi asei kdrêč, čŭt hlŭh nah dih mƀlir hlăm boh giêt krô. 6 đĭng mơ´ô anei dăp jing 2 pruĕ 3 đĭng ti dlông leh anăn 3 đĭng ti gŭ čiăng bi êdah klei bi mbha dua nah kdrêč klei anei ngă mjing hlăm lu mta djuê kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ng phung djuê ana Êđê. Hlăm ñu anei mâo anôk čiăng kñăm dlăng hlăm klei ngă mjing đĭng năm kơyua hlăm grăp đĭng anôk klŭn mŭt hlăm boh giêt arăng kčiêp mƀlir dưm êlah mñê ngă krĭ hŏng alê mnŭng amâo dah ngă hŏng hla kông êpih.

Ðĭng Rĭng; jing djuê mta kdrăp kưt mmuiñ arăng ngă hŏng lu đĭng mơ´ô dlông, đŭt mdê mdê bi mkruôp jing sa hniap, bi kjăp đuôm hŏng klei hwiê arăng mñam krañ mbĭt. Ðĭng dlông hĭn êdi hlăm brô 81 cm, đŭt hĭn lĕ hlăm brô 49 cm, boh prŏng mbah đĭng hlăm brô 3 cm. Klei arăng bhiăn yua ayŭ đĭng anei msĕ si ayŭ đĭng khen Acmonica. Dua dhan tlah kƀiêng phung djuê Êđê Mdhŭr leh anăn Êđê ADham khăng jêñ mưng yua kdrăp kưt mmuiñ anei. Hlăm krĭng êpul phung djuê ana Êđê mkăn ƀiă hĭn amâo tuôm ƀuh diñu yua ayŭ.

Êngao ti nei hlăm phung rĭng đĭng djuê ayŭ hŏng êwa angĭn lŏ mâo mơh đĭng gôč, đĭng hi, đĭng Lơng khơng. ( hriêt ƀiă tuôm ƀuh arăng yua ayŭ ênuk anei).

Ky Pah (đĭng ky) đĭng anei arăng mjing ngă mơ̆ng ky kbao prŏng, ktang jhŏng amâo dah kbao arăng kăp pioh ngă mnơ̆ng myơr kơ yang adiê hlăm hruê ngă yang tlŏ kbao. Tĭng kdrêč ky prŏng ƀăng hŏng, tĭng êdŭk ky dăl knur arăng khăt čiă hĕ hlăm brô 2 - 3 cm čiăng ngă ƀăng anôk kăp ayŭ. Tơdah êjai dôk ayŭ sa nah kngan djă ky sa nah kngan kăp uôp pah pŏk ti dlông mbah hŏng čiăng kơ ñu mâo asăp mñê kwang prŏng điêt tui si pô ayŭ. Ky pah anei ăt arăng ghă kăm mơh ayŭ hlăm pưk sang.
Adôk lŏ čuê . . .

----------------------

Tuần này chúng mình tiếp tục tìm hiểu thêm về các loại nhạc cụ của người Êđê nha.
Nếu như đing tút chỉ dành cho nữ giới. Vì người Êđê cho rằng tiếng đing tút đánh thức hồn lúa dậy, giúp cho lúa mau lớn, nếu thấy bóng dáng đàn ông hồn lúa sẽ sợ hãi mà đi mất. Nên chỉ được thổi dịp lễ cúng thần lúa và bỏ mả.
Thì đing năm là nhạc cụ dành cho nam giới, kiêng kị không được thổi trong nhà, trong buôn vào ngày thường mà chỉ được thổi trên rẫy xa buôn và duy nhất trong nhà khi có đám ma hoặc ngoài mộ địa trong lễ bỏ mả.(năm trước chúng mình có viết bài về luật tục Ê đê phạt người thổi kèn đing năm trong nhà)

Đing nǎm(Kèn bầu 6 lỗ) được làm từ 6 ống nứa dài ngắn khác nhau, cắm xuyên qua vỏ quả bầu khô. 6 ống nứa này được xếp thành 2 hàng, 3 ống trên chéo lên còn 3 ống dưới đặt ngang thể hiện quan niệm lưỡng phân rất phổ biến trong cấu tạo nhạc cụ của người Ê đê. Điểm đáng chú ý trong cấu tạo của Đing nǎm là tại mỗi ống phần đi qua quả bầu đều được gắn một lưỡi gà bằng tre hoặc bằng đồng.

Đĭng Rĭng (Sáo bè 5 ống); Là loại nhạc cụ gồm nhiều ống nứa dài, ngắn khác nhau kết hợp lại thành bè, được cố định bằng sợi mây đan kết với nhau. Ống dài nhất khoảng 81cm, ngắn nhất khoảng 49cm, đường kính các ống khoảng 3cm. Cách sử dụng loại nhạc cụ này giống như việc thổi kèn Acmônica. Hai nhánh người Êđê Mdhur và Êđê ADham thường sử dụng nhạc cụ này. Ở các nhóm Êđê khác ít gặp hơn.

Ngoài ra trong bộ hơi còn có đing gốt, đing hi, đing lơng khơng.( hiếm thấy người sử dụng ngày nay).

Ky Pah ( Đing Ky)hay gọi là tù và. Nhạc cụ này được lấy từ sừng những con trâu to, khỏe hoặc con trâu được làm vật hiến sinh ở Lễ đâm trâu. Một đầu lớn sừng rỗng, đầu nhọn còn lại cắt bớt khoảng 2 - 3 cm để tạo lỗ thổi. Trong khi thổi 1 tay giữ tù và, tay còn lại dùng lòng bàn tay ốp lên đầu rỗng để úp mở tạo ra độ vang âm thanh to nhỏ khi thổi. Ky Pah cũng bị cấm thổi trong nhà.
Còn tiếp…

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun (Bài viết có sự tham khảo tư liệu từ viện âm nhạc cổ truyền)
Ảnh: Internet
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

25/09/2025

Sự Đa Dạng Nhạc Cụ Của Người Êđê.
(phần 1)

Klei lar êbeh kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ng phung anak Êđê.
(kdrêč 1)

[Content tiếng Việt bên dưới]

Ti djiêu hjiê klei kreh dhar lu êbeh, mơ̆ng phung anak Êđê diñu lŏ mâo knhuah mbruă klei kưt mmuiñ đĭ lar kdrăm mdê klei anei bi êdah klei kreh dhar lăn dap kngư mdê hjăn mbĭt hŏng klei lar êbeh mta djuê hlăm klei bi mdah ƀuh klei kdŏ kưt mmuiñ.

Ti êngao kơ rĭng čing čhar, phung anak Êđê lŏ mâo mơh kdrăp kưt mmuiñ ngă hŏng klei, hŏng đĭng atông, hŏng đĭng ayŭ ngă mơ̆ng alê m´ô. Msĕ si ti gŭ anei:

Ðing pâng: jing kdrăp kưt mmuiñ hlăm phung djuê atông mñê, dŏ đĭng anei phung êkei bhiăn yua grăp hruê. Arăng ngă mjing ñu hŏng 8 ƀĕ đĭng m´ô, grăp boh đĭng dlông hlăm brô 21-50 cm, sa nah akăt dăl leh anăn tĭng sa nah đĭng lui hŏng, bi mbha dua mkruôp mbĭt 3-2 leh anăn 2-1, hlăm grăp mkruôp mâo sa čô kăp yua atông.

Ðĭng Tăk Ta; jing sa kdrăp đĭng ayŭ mâo mơ̆ng đưm đă.
Arăng ngă mơ̆ng sa ƀĕ đĭng m´ô điêt čao ƀăng ngă đŏk đĭ trŭn, sa nah đĭng mâo êlah anôk kăp ayŭ dưm ƀlir hlăm lam boh giêt (giêt djuê điêt). Ðĭng tăk ta arăng ăt bhiăn mưng jêñ yua ayŭ mơh, hbĭl êla drei čiăng ayŭ dưi yua ayŭ sơăi kơyua asăp ñu ktang kdrăm msĕ si mgô̆ mtrŭt kyua năn mphŭn dô Ðĭng tăk ta arăng bhiăn ayŭ hlăk êjai aguah ưm ôk čiăng bi êrâo mnuih hlăm ƀuôn hdơr pĭt kgŭ nao mă bruă knuă.

Ðĭng tŭt; Jing đĭng ayŭ mâo 6 ƀĕ đĭng mơ´ô sa nah đĭng mâo atŭt sir sơăi đa đŭt đa dlông čiăng mjing asăp đĭng ñu mñê bi knar hŏng 6 boh čing dap msĕ hŏng sa rĭng čing knah. Ênuk đưm, phung mniê khăng bhiăn ayŭ hlăm hruê ngă yang lui msat, mta kdrăp kưt mmuiñ anei arăng kăm amâo dưi ayŭ hlăm sang ôh.

Ðĭng Buôt; jing sa mta đĭng kăp mdưh mgăl đŏk êjai dôk mmuiñ bi kmlah bi luă dua nah. Ðĭng buôt arăng bhiăn yua ayŭ ti tluôn leh mnăp ngă yang adiê amâo dah êkei mniê bi êdah klei ƀô khăp hdâng digơ̆.

Bi hlăm ƀuôn sang di ih si wĕ ngă? ăt dôk mâo lu kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ng đưm êlâo mơh hĕ, amâo dah ăt mâo lu mnuih pô kăp mkra mjing kdrăp kưt mmuiñ mơ̆ ? Bi mbha lar kơ phung drei thâo đa hŏ. Drei kčah srăng lŏ bi tuôm mbĭt hlăm hdră klei čih mdah ti knăm pă hruê kăm êdei.

-------------

Bên cạnh kho tàng dân gian phong phú thì người Ê đê còn có nghệ thuật âm nhạc phát triển rất đặc sắc mang tính chất văn hoá bản địa độc đáo cùng với sự đa dạng về hình thức biểu diễn.

Ngoài cồng chiêng ra thì người Ê đê còn có những nhạc cụ bộ dây, ống gõ, hơi được làm từ tre nứa. Có thể kể đến là những nhạc cụ sau:

Đing pâng: Là nhạc cụ thuộc bộ gõ định âm, do nam giới sử dụng trong sinh hoạt thường ngày. Nhạc cụ có cấu tạo bằng 8 ống nứa, mỗi ống dài từ 21-50 cm, một đầu bịt và một đầu rỗng, được chia làm 2 cặp 3-2 và 2-1, mỗi cặp do một người phụ trách.

Đĭng Tăk Ta; (Kèn bầu), là một loại nhạc cụ khá cổ sơ. Được làm từ một ống nứa nhỏ có khoét lỗ tạo nốt nhạc, một đầu có lưỡi gà được gắn vào vỏ bầu (loại nhỏ). Đĭng tăk ta được dùng khá phổ biến, có thể thổi lúc nào cũng được vì tiếng của nó rất rộn ràng thôi thúc nên trước kia Đĭng tăk ta thường thổi vào buổi sáng sớm để đánh thức bà con trong buôn dậy đi làm.

Đĭng Tŭt; (Bộ sáo 6 ống), gồm có 6 ống nứa có 1 đầu đốt có kích thước khác nhau tạo nên 6 âm tương ứng với 6 chiếc chiêng bằng của bộ chiêng Knah. Ngày xưa, người phụ nữ thường thổi trong lễ bỏ mả, nhạc cụ này bị cấm thổi trong nhà.

Đĭng Buôt (Tiêu), là một loại sáo dọc dùng để đệm khi hát đối đáp. Đĭng buôt thường được sử dụng sau lễ cúng thần hoặc trai gái tỏ tình với nhau.

Còn buôn làng các bạn thì sao? có còn nhiều nhạc cụ truyền thống, hay có nhiều nghệ nhân làm nhạc cụ không? Chia sẽ thêm cho chúng mình biết với nha. Hẹn gặp lại vào bài viết thứ 5 tuần sau.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun (Bài viết có sự tham khảo tư liệu từ viện âm nhạc cổ truyền)
Ảnh: Hai thiếu nữ Ê đê chơi nhạc cụ đĭng rĭng.
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

18/09/2025

Văn Hoá Nghe Kể Khan Của Người Êđê.

Klei Kreh Dhar Hlăm Klei Ghan Mơ̆ng Djuê Ana Êđê.

[Content tiếng Việt bên dưới]

Mphŭn êlâo dih, tơdah leh đĭ êngoh đoh apuôt khuôt êa hlĭm hjan, hlăm yan không dơ̆ng mơ̆ng mlan 12 truh kơ mlan 3.
Knhuang yan anăn phung anak Êđê amâo lŏ dleh gun kpăk kơ bruă pưk hma ôh, mâo hruê mmông wăn nao čhuk mbĭt hlăm klei bi kƀĭn hgŭm mnăm huă. Amâo dah arăng bhiăn pia “yan huă blăm, mnăm thŭn”.

Hlăm grăp mlam tơdah leh lui mdei êjai bruă kƀĭn mbul huă blăm mnăm hlăp, jih jang mnuih hlăm ƀuôn sang hriê kuh kŭm ênŭm ênap dôk dlông añuê mnga, ti djiêu kpur pui leh anăn ti djiêu kpiê čeh hlăm atung gah sang dlông a wan čiăng hriê hmư̆ klei ghan (klei kưt m’muiñ đưm).

Klei ghan jing sa mta hdră bruă mdah yal dliê hŏng klei dlông ênhiang, mâo klei bi găl pruĕ blŭ, dlông đŭt hĕ amâo mâo kdriêl mjưh kčah, čiăng bi êdah klei yal dliê dlông kơ klei leh truh jing hlăm ênuk đưm leh anăn bi mbha lu gưl kdrê̆č mdê mdê, tơdah êjai yal dliê mdah pô ghan bi mguôp mbĭt hŏng knuih ƀô̆ mta (kngan asei mlei) leh anăn mbĭt hŏng kdrăp kưt mmuiñ.

Mnuih pô ghan klei đưm kngan anei djă đĭng hăt, kngan adih păn đĭng kpiê alum kkuh kơ aduôn knuê aê hđăp, kơ akŏ gơ̆ng knơ̆ng sang, yal dliê ghan kơ phung anak čô dôk hmư̆, tơdah leh ƀrip sa mbah kpiê hlŏng aham đŏk kƀông ñu dơ̆ng kčưm yal dliê yơh.

Hlăm knhuang huâng čư̆ dliê kmrơ̆ng kriêp êyăng, jih jang mnuih leh huă trei, mnăm tơl asah, di gơ̆ dơ̆ng bi mđing hmư̆ mbĭt klei ghan yơh. Mlam ƀrư̆ hriê kơ êla mnuih pô ghan hlăk lăk ai lai asei hlăm klei ghan mmuiñ, sa êwa đĭ sa êwa trŭn, msĕ hŏng ba anak jiă kmar mŭt hlăm kdrăn lăn myang anôk phung yang adiê.

Ða klei ghan yal dliê kơ êkei Dăm Săn, êkei Bong hiu lua mnah, êkei Ðun Bru . . .
Jih jang mbĭt bi klŭk mbul hlăm knhuang huâng anăn sơăi, mdlưh mdhiang ai mngăt hlăm klei ƀlĕ mĭn leh anăn lŏ bi mmĭn wĭt kơ klei bruă leh êgao mơ̆ng đưm đă lă lâo, anôk bi tuôm mguôp plah wah lăn hŏng êngĭt adiê.

Ênuk anei, mbĭt hŏng kmrơ̆ng dliê ƀrư̆ hriê kơ điêt, anôk knhuang huâng pioh kơ klei ghan kăn lŏ mâo rei leh anăn pô mnuih yăl kơ klei ghan ƀrư̆ hruê ƀiă hĭn êjai amâo dah leh jih hriê kơ awăt mduôn kyua năn amâo lŏ dưi hdơr klei khan mmuiñ dlông taih.
Bi gưl phung hđeh hlăk ai ƀiă hriêt bi djŏ sô̆ amâo tuôm jêñ hmư̆ mơ̆ng bruă kreh dhar klei ghan đưm . . . , anei jing klei êmuh prŏng kơ bruă kreh dhar mơ̆ng klei ghan đưm dưi răng pioh leh anăn lŏ mdjuê rông. Êlâo huĭ kơ ñu ƀrư̆ răm rai hĕ, hmăng hmưi kơ phung ƀĭng găp mâo klei khăp kơ bruă klei kreh dhar lăn dap kngư bi hgŭm sa ai tiê răng mgang leh anăn lŏ mbliư̆ mdjuê, dưi snăn kơh klei yal dliê mmuiñ klei ghan đưm srăng mâo agha čăt hdĭp jŏk kjăp mbĭt hŏng yang ƀuôn.

--------------------

Ngày trước, vào những dịp nông nhàn, mùa khô khoảng từ tháng 12 tới tháng 3. Thời điểm đó người Ê đê không còn bận rộn với việc nương rẫy, có thời gian để tham gia nhiều hoạt động lễ hội. Hay còn gọi là ‘’mùa ăn năm, uống tháng’’.

Mỗi buổi tối, sau khi gác lại tất cả các nghi lễ, mọi người trong buôn thường tập trung quây quần ngồi trên chiếu hoa, bên bếp lửa và ché rượu cần trong gian khách của ngôi nhà dài để nghe kể khan (sử thi).

Khan là một loại hình tự sự trường thiên, có câu văn vần, dài ngắn không nhất định, diễn đạt một truyện dài mang tính lịch sử và phân chia thành các trường đoạn khác nhau, khi trình diễn người nghệ nhân phối hợp với yếu tố diễn xướng(điệu bộ) và âm nhạc.

Người nghệ nhân kể khan xưa một tay cầm tẩu thuốc, tay kia vít cần xin phép ông bà tổ tiên, gia chủ, kể khan cho con cháu nghe, sau khi rít một hơi thuốc, uống ngụm rượu, và đằng hắng giọng rồi bắt đầu kể.

Trong không gian núi rừng yên tĩnh, mọi người đã ăn no, uống say, tất cả cùng chăm chú lắng nghe khan. Đêm càng khuya người nghệ nhân càng kể say mê,khi trầm khi bổng, dường như đưa con người vào thế giới huyền nhiệm của các vị thần linh.

Nào chuyện về chàng Đăm Săn, chàng Bong đi săn bắt, chàng Đun Bru…
Tất cả cùng hoà vào không gian đó, thả hồn trong tư duy và sự suy tưởng như trở về với quá khứ cổ sơ, nơi giao tiếp giữa đất trời…

Ngày nay, cùng với sự thu hẹp dần của rừng, không gian kể khan không còn và người nghệ nhân kể khan ít đi hoặc đã già yếu không còn nhớ những bài khan dài.
Lớp trẻ ít được tiếp cận với văn hoá kể khan…, đây là vấn đề khá lớn cho việc văn hoá kể khan được gìn giữ và nuôi dưỡng. Trước khi bị mai một dần đi, mong rằng các bạn yêu văn hoá bản địa cùng chung tay gìn giữ và tiếp biến, như vậy thì sử thi mới có sức sống bền vững bên cạnh buôn làng.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Internet về nghệ nhân kể khan Y Wang Hwing trong một buổi diễn xướng.
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

11/09/2025

Cách Thức Điều Hành của Buôn Làng Êđê xưa.

Hdră Klei Kiă Gĭt Gai Mơ̆ng Ƀuôn Sang Êđê Đưm.

[Content tiếng Việt bên dưới]

Ƀuôn sang anak Êđê đưm hriê kƀĭn mguôp mơ̆ng lu boh gŏ mă djuê tĭng kơ amĭ. Hlăm sa boh ƀuôn mâo knơ̆ng bruă gĭt gai čŏng bi kiă kriê mă hdơ̆ng pô.

Djă akŏ jing pô khua pin êa wăt hlŏng jing khua ƀuôn mơh. Mâo đa ƀuôn ñu jing akŏ gơ̆ng knơ̆ng ƀuôn, pô kăp atông m’mông đru bruă.

Ala yang ƀuôn đru hgŭm ênuk mphŭn dô mơ̆ng phung anak Êđê đưm dlăng yap yuôm kơ klei bhiăn hđăp leh anăn grăp boh ƀuôn ăt mâo pô kăp phat kđi sơăi.

Hlăm bruă klei dŭh đăo kơ yang adiê ăt mâo pô kăp hmŭič kwưh kơ yang. Pô êpa giê.
Hlăm bruă dŭh kơ ai mngăt leh anăn kơ mnuih kmưn mâo pô ghan, pô kăp mdah mtiŏ mdê̆č čing čhar, pô kăp mkra mgăl čing knah. Hlăm klei mă bruă knuă mâo pô kăp tŭh tia.

Hlăm akŏ ênuk tăl 20, tơdah phung Prăng dơ̆ng mkŏ mjing klei kiă gĭt gai ti dlông kwar Krah Lăn Dap Kngư, hlăm grăp boh ƀuôn sang lŏ dơ̆ng kbiă mjing akŏ gơ̆ng khua alŭ, khua ƀuôn (mâo mơh đa wăt khua akŏ pin êa amâo dah khua păn krĭng djuê arăng hlŏng mgơ̆ng ruah diñu).

Hlăm jih kluôm phung ana gŏ mă djuê tĭng kơ amĭ, srăng mâo sa čô jing akŏ gơ̆ng knơ̆ng djuê arăng pia khua sang (pô sang, khua sang).

Ênuk anei, phung ana gŏ kluôm mă djuê tĭng kơ amĭ dơ̆ng ƀrư̆ kah mbha grăp boh gŏ điêt trŭn dôk mdê hjăn. Pô kăp mkra mgăl čing knah ăt kăn lŏ mâo lu msĕ si êlâo rei.
Kdriêl bruă klei dưi mơ̆ng pô khua pin êa ƀrư̆ hruê ƀrư̆ ƀhuêc điêt hĭn, leh anăn lŏ mlih kơ bruă anei mâo leh khua alŭ khua ƀuôn.

Bi hlăm ƀuôn sang di ih si wĕ ngă ară anei? Yal dliê kơ phung drei bi thâo săng mbĭt hŏ.

-----------

Buôn làng người Êđê xưa được hợp thành bởi nhiều hộ đại gia đình mẫu hệ. Trong một buôn thì có bộ máy điều hành mang tính tự quản.

Đứng đầu là người chủ bến nước cũng là chủ buôn. Một số buôn sẽ là tù trưởng, có người đánh kẻng giúp việc.

Xã hội cổ truyền người Êđê xưa coi trọng luật tục và mỗi buôn thì đều có người xử kiện.
Trong sinh hoạt tín ngưỡng luôn có người khấn thần. Người bói (Pa ghê).

Về sinh hoạt tinh thần và dân gian thì có người kể khan, người diễn xướng tấu cồng chiêng, người sửa chiêng. Trong lao động thì có người thợ rèn.

Vào đầu thế kỷ 20, khi người Pháp thiết lập hệ thống hành chính trên cao nguyên Trung Phần, trong mỗi buôn làng xuất hiện thêm chức danh trưởng thôn, trưởng buôn (đôi khi chính là chủ bến nước hoặc tù trưởng được bầu lên).

Trong một đại gia đình mẫu hệ, sẽ có một người đứng đầu gọi là chủ nhà (pô sang, khoa sang).

Ngày nay, đại gia đình mẫu hệ thường dần tách ra thành từng hộ gia đình nhỏ. Người sửa chiêng cũng không còn nhiều như trước. Quyền hạn người chủ bến nước ngày càng thu hẹp, và thay vào đó là trưởng thôn buôn.

Còn ở Buôn làng các bạn thì sao? Kể cho chúng mình cùng biết với nha.

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Người thanh niên Ede trẻ trước ngôi nhà sàn dài, một bữa tiệc rượu cần ở Buôn. 5 vị chức sắc toà án bản địa, thầy cúng. Museum
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

04/09/2025

Đặc Trưng Trong Văn Hoá Mẫu Hệ Người ÊĐê.

Klei Kreh Dhar Mdê Hjăn Hlue Djuê Amĭ Mơ̆ng Phung Anak Êđê.

[Content tiếng Việt bên dưới]

Hlue djuê tĭng amĭ si klei čiăng mblang lač?

Tui si klei bhiăn đưm mơ̆ng phung djuê ana Êđê, tĭng kơ mniê nao êmuh bi kuôl leh anăn hlŏng drông tĭng êkei hriê đĭ dôk jing mtâo anak hlăm sang pô. Tơdah k´kiêng anak hlue mă djuê amĭ.

Êngao tinăn, sang dlông awan čiăng bi êdah kơ klei mpŭ kyua hlue mă djuê tĭng kơ mniê mơ̆ng phung djuê ana Êđê.
Tui si klei bhiăn mơ̆ng mphŭn dô, Sang hlang dlông awan anei jing anôk dôk mơ̆ng aduôn pô čô̆ čam êlâo mbĭt phung lŏ čuê hrô ti tluôn ñu.
Hlăm knhuang awan anôk anăn, pô djă gơ̆ng akŏ jing khua sang, anei jing sa čô mniê jŏk lu thŭn leh, arăng bhiăn pia ana gŏ ñu yơh pô gĭt gai djăp mta bruă hluôm hlăm găp djuê, msĕ si răng kriê êmiêt pioh dŏ dô ngăn drăp mơ̆ng aduôn knuê aê hđăp, kăp bi kah mbha brei mnơ̆ng ƀơ̆ng huă leh anăn dŏ dô yua aguah tlam; kăp kriê dlăng anak čô kơ grăp boh gŏ êsei hlăm sang.

Tơdah aduôn anei mduôn khua, djiê luič klei jing khua sang srăng lŏ hrô jao kơ sa čô mkăn hlăm phung anak mniê ñu. Hlăm anăn, anak kluič arăng bhiăn ruah jao tal êlâo hĭn bruă ngă khua sang anei, bi tơdah anak kluič ăt dôk điêt amai khua ñu srăng bi ala đru adei kluič ñu kiă kriê wiê ênăk jih jang bruă hlăm gŏ sang tơl adei kluič ñu hriê kơ prong leh anăn dưi gĭt gai bruă knuă hjăn păn ñu pô. Ngăn drăp hlăm găp djuê ana gŏ jing dŏ ngăn jih jang leh anăn pô kăp dưi dưn yua ngăn drăp anei jing phung tĭng kơ mniê.

Sang hlang dlông awan amâo djŏ knŏng anôk pioh kuh kŭm ênŭm ênap hgŭm hlăm găp djuê gŏ sang ôh, ƀiădah ăt ñu bi êdah klei mdê hjăn hlăm klei hdĭp klei kreh dhar, hlăm klei đăo knang trei mđao.
Êñan phŭn đĭ kơ sang dlông awan ăt mâo na nao rup krah bi kdrăm msiam anăn jing đah da ksâo leh anăn rup mlan wat.
Pô khua pin êa, anăn ƀuôn sang ăt mơ̆ng phung mniê sơăi.

Hlăm klei ksiêm ƀuh kơ mnơ̆ng dhơ̆ng, ăt bhiăn mâo mdjuê knô leh anăn mdjuê ana (msĕ tô hmô anăn êa krông Krông Ana, Krông Knô)
Čing prong hĭn arăng pia čing ana, čing amĭ, leh anăn tui tluôn hlue pia iêu anăn điêt truh kơ anăn prong. Hlăm phung rĭng čing, čing ana, čing amĭ khăng bhiăn atông ba anăp êlâo.
Tơdah arăng đŭng ngă H´Gơr, ƀô̆ wĭl tĭng anăp h´gơr jing ƀô̆ phŭn anôk arăng khăng atông ngă đŭng luôm hŏng klĭt kbao ana (trâu cái); ƀô̆ ti nah tluôn đŭng luôm hŏng klĭt kbao knô (trâu đực).

----------------------

Mẫu hệ có nghĩa là gì?

Theo phong tục của người Ê đê, người nữ đi hỏi cưới và rước người con trai về nhà ở rể. Con sinh ra mang họ mẹ.

Ngoài ra, nhà sàn dài biểu hiện sự tôn vinh chế độ mẫu hệ của người Ê đê.
Theo truyền thống, ngôi nhà sàn là nơi ở của bà tổ cùng các hậu duệ của bà. Trong không gian ấy, đứng đầu là chủ nhà (khoa sang), đó là một người phụ nữ lớn tuổi, được gọi là ana go (nồi cơm cái hay nồi cơm mẹ) có vai trò điều hành mọi công việc trong gia đình lớn, như quản lí tài sản của ông bà tổ tiên, phân chia lương thực cùng các thứ phục vụ sinh hoạt; trông coi con cháu của từng gia đình nhỏ (go êsei - nồi cơm của từng bếp nhỏ) trong nhà.

Khi người phụ nữ này già yếu, qua đời thì quyền chủ nhà sẽ giao lại cho một trong những người con gái của bà. Trong đó, thường là người con gái út được ưu tiên giao trọng trách, nhưng nếu con gái út còn nhỏ thì người chị cả sẽ thay em quán xuyến công việc cho đến khi người em gái út trưởng thành và có thể đảm đương được công việc. Của cải trong đại gia đình là của chung và thừa kế theo dòng nữ.

Nhà sàn dài không chỉ là nơi sinh hoạt chung của đại gia đình, mà còn thể hiện nét đặc trưng trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng phồn thực.
Cầu thang chính lên nhà sàn dài luôn có hình trang trí là đôi bầu ngực và mặt trăng khuyết.
Người chủ bến nước, tên buôn thường là người phụ nữ.

Trong cách nhìn nhận sự vật, luôn có giống đực và cái ( thí dụ như tên sông Krông Ana, Krông Nô)
Chiếc chiêng to nhất được gọi là chiêng cái, chiêng mẹ, rồi tiếp đến mới theo tên gọi từ nhỏ đến lớn. Trong dàn chiêng, chiếc chiêng cái, chiêng mẹ luôn bắt nhịp đầu tiên.
Khi làm trống H’ Gơr, mặt trước là mặt chính để sử dụng của trống phải được bọc bằng da trâu cái (kbao ana); mặt sau (là mặt phụ để làm nền cho mặt trước) bọc bằng da trâu đực (kbao knô).

----------------------
Người viết + dịch Êđê: H Jien Ayun
Ảnh: Bảo tàng
----------------------

Ede yarns là dự án về văn hóa nhằm khôi phục phương pháp làm sợi và phương pháp nhuộm của người Ê-đê. Khơi dậy tiềm năng vốn có của thiên nhiên và dệt lại câu chuyện cho thổ cẩm sau này.
Cần thì cứ ới chúng mình:
Gọi nghe thủ thỉ: 097 877 70 91
Đánh mấy con mail: [email protected]

Ede yarns

06/11/2025

30/10/2025

23/10/2025

16/10/2025

02/10/2025

25/09/2025

18/09/2025

11/09/2025

04/09/2025

Address

Telephone

Website

Alerts

Contact The Business

Shortcuts

Share

Category