10/07/2024
CHÓE HOA VĂN TRĂNG THU
Hoa văn hình trăng, mây lần đầu tiên được tìm thấy tại di chỉ Gò Cây Me. Theo chuyên gia gốm cố Việt Nam - PGS.TS. Bùi Minh Trí đây là hình tượng "trăng thu". Hình ảnh mới mẻ này xuất hiện khá nhiều trên các loại bình gốm men nâu Gò Cây Me. Trong một số sưu tập tư nhân tại Malaysia hay Philippines, chúng ta cũng nhận thấy khá nhiều loại bình, vò gốm Champa, Bình Định trang trí hình ảnh này dù cách thể hiện có sự khác nhau đôi chút. Điều đặc biệt trong quá trình chỉnh lý, phân loại hiện vật tại khu di tích Hoàng thành Thăng Long chúng tôi cũng bắt gặp mô típ hoa văn này được thể hiện bằng kỹ thuật in khuôn trong những lòng bát gốm men xanh lục, men trắng. Những hiện vật này được xác định niên đại thuộc thời Trần, thế kỷ 14. Hình tượng "trăng thu" xuất hiện rất phổ biến trong văn thơ Việt đặc biệt vào thời Trần, thời kỳ Phật giáo được coi là quốc giáo. Ví dụ điển hình nhất là vua Trần Nhân Tông, người sáng lập Thiền phái Trúc Lâm, với tâm hồn của một thiền gia cảm nhận thiên nhiên băng sự tĩnh tại, an nhiên đã viết nên bài thơ Nguyệt giàu cảm xúc. Đọc bài thơ Nguyệt chúng ta có thế nhận ra điều đó:
Bán song đăng ảnh mãn sàng thư
Lộ trích thu đình dạ khí hư
Thụy khởi châm thanh vô mịch xứ
Mộc tê hoa thượng nguyệt lai sơ
Dịch nghĩa:
Bóng đèn soi nửa cửa số, sách đầy giường
Móc rơi trên sân thu, hơi đêm thoáng mát
Tỉnh giấc không biết tiếng chày nện vải ở nơi nào
Trên chùm hoa quế trăng vừa mọc
Từ một hình ảnh trong văn thơ, "trăng thu" đã được người thợ gốm tài ba thế hiện trên những đồ gốm dùng trong sinh hoạt hàng ngày, tạo ra những đề tài trang trí độc đáo. Không những thể hiện trên những sản phẩm gốm Việt, những thợ gốm Đại Việt rất có thể đã đưa hình ảnh đầy tính nghệ thuật này vào gôm Gò Cây Me, cộng với đó là những đặc trưng riêng về hình dáng, màu men, xương gồm của vùng đất
Bình Dịnh đã hình thành nên một sản phẩm vừa có yếu tố Đại Việt lại vừa mang đậm phong cách Champa Bình Định.
Trích Hoa Văn Trang Trí Đồ Gốm Champa
Kinh Thành Cổ Việt Nam
Viện Nghiên Cứu Kinh Thành