25/09/2024
Ngoài việc nạp quá nhiều calo, tăng cân có thể do nhiều yếu tố khác tác động. Dưới đây là những yếu tố chính có thể ảnh hưởng đến việc tăng cân:
1. Yếu tố hormone
Rối loạn hormone: Các hormone như insulin, cortisol, và hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cân nặng. Ví dụ:
Insulin: Khi nồng độ insulin cao (do tiêu thụ quá nhiều đường hoặc carbohydrate tinh chế), cơ thể có xu hướng lưu trữ chất béo, dẫn đến tăng cân.
Cortisol: Hormone căng thẳng cortisol cao có thể gây ra sự thèm ăn, đặc biệt là thực phẩm nhiều đường và mỡ, khiến tích trữ mỡ bụng.
Hormone tuyến giáp: Suy giáp (thiếu hormone tuyến giáp) làm chậm quá trình trao đổi chất, dẫn đến dễ tăng cân.
2. Thiếu ngủ
Thiếu ngủ làm tăng mức độ hormone ghrelin (hormone kích thích cảm giác đói) và giảm leptin (hormone kiểm soát cảm giác no), dẫn đến việc ăn nhiều hơn và thèm ăn các thực phẩm giàu calo, đặc biệt là đường và chất béo.
3. Căng thẳng và tâm lý
Căng thẳng kéo dài có thể kích hoạt việc sản xuất cortisol, làm tăng cơn đói và thèm ăn thực phẩm không lành mạnh.
Ăn uống theo cảm xúc: Nhiều người ăn để giảm bớt căng thẳng, lo lắng, hoặc buồn bã, dẫn đến việc tiêu thụ quá nhiều calo.
4. Tuổi tác và quá trình lão hóa
Khi lão hóa, tốc độ trao đổi chất tự nhiên của cơ thể giảm, khiến cơ thể đốt cháy ít calo hơn ngay cả khi duy trì hoạt động tương đương. Đồng thời, khối lượng cơ cũng giảm dần, làm tăng tỉ lệ mỡ cơ thể.
5. Di truyền và gen
Di truyền có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể tích trữ chất béo và điều chỉnh cảm giác đói. Một số người có gen khiến họ dễ tích trữ mỡ hoặc cảm thấy đói thường xuyên hơn.
6. Sự trao đổi chất chậm
Một số người có tốc độ trao đổi chất chậm tự nhiên hoặc do thói quen ít vận động. Điều này dẫn đến việc cơ thể đốt cháy ít năng lượng hơn, khiến dễ tăng cân.
7. Thuốc
Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc trị tiểu đường, thuốc tránh thai, và corticosteroid có thể gây tăng cân bằng cách thay đổi sự trao đổi chất hoặc tăng cảm giác thèm ăn.
8. Thiếu hoạt động thể chất
Ít vận động hoặc lối sống ít hoạt động dẫn đến việc đốt cháy ít calo hơn, khiến cơ thể dễ tích trữ năng lượng dư thừa dưới dạng mỡ.
9. Chất lượng và thành phần chế độ ăn uống
Chế độ ăn uống giàu đường, chất béo xấu (mỡ bão hòa, mỡ trans), thực phẩm chế biến sẵn, và đồ uống có cồn làm tăng khả năng tích trữ mỡ, ngay cả khi tổng lượng calo tiêu thụ không vượt quá mức khuyến nghị.
10. Mất cân bằng vi sinh vật đường ruột (gut microbiota)
Hệ vi sinh đường ruột có thể ảnh hưởng đến việc điều chỉnh cân nặng. Mất cân bằng hệ vi sinh có thể dẫn đến việc hấp thu nhiều calo hơn từ thực phẩm, gây ra tình trạng viêm và tăng khả năng tích mỡ.
11. Tình trạng sức khỏe tiềm ẩn
Một số bệnh lý như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), hội chứng Cushing, suy giáp, và kháng insulin có thể làm tăng nguy cơ tăng cân do sự thay đổi hormone và trao đổi chất.
12. Chu kỳ kinh nguyệt và thai kỳ
Phụ nữ có thể tăng cân trong các giai đoạn khác nhau của chu kỳ kinh nguyệt do sự biến đổi hormone estrogen và progesterone. Thời kỳ mang thai và sau khi sinh cũng là những thời điểm dễ tăng cân.
Tóm lại, ngoài việc tiêu thụ calo nhiều hơn lượng cơ thể cần, các yếu tố khác như hormone, căng thẳng, di truyền, giấc ngủ, và lối sống cũng có thể góp phần làm tăng cân. Để kiểm soát cân nặng hiệu quả, cần cân nhắc không chỉ đến chế độ ăn uống mà còn các yếu tố tâm lý, sinh học và lối sống.