01/08/2025
[Dịch] The Ethics Of Liberty - Phần II: Các mối quan hệ liên cá nhân - trao đổi tự nguyện
Đã đến lúc đưa những người khác vào câu chuyện của Robinson – nhằm mở rộng khung phân tích của chúng ta đến các mối quan hệ liên cá nhân. Vấn đề trong phân tích của chúng ta không đơn giản chỉ là có nhiều người hơn: sau cùng, chúng ta vẫn có thể thiết lập một thế giới trong đó hàng triệu Crusoe sống tách biệt trên hàng triệu hòn đảo khác nhau, và phân tích của chúng ta sẽ chẳng được mảy may mở rộng được thêm tí nào. Vấn đề ở đây là nhằm phân tích sự tương tác giữa những con người này. Thí dụ, Friday có thể sống trên một phần khác của hòn đảo và liên lạc được với Crusoe, hoặc anh ta có thể sống trên một hòn đảo riêng biệt rồi sau đó đóng một chiếc xuồng để đi đến những đảo khác.
Kinh tế học đã và đang tìm ra một chân lí vĩ đại về luật tự nhiên trong tương tác giữa con người: rằng không chỉ sản xuất mới là thiết yếu cho sự thịnh vượng và sinh tồn của con người, mà còn là trao đổi. Tóm lại, trên hòn đảo của anh ta hay một phần của nó, Crusoe có thể đánh bắt cá, trong khi đó Friday có thể trồng lúa mì, thay vì cả hai cùng sản xuất nhu yếu phẩm. Bằng cách trao đổi một phần cá của Crusoe lấy một ít lúa mì mà Friday có, cả hai đều có thể tận hưởng một lượng cá và bánh mì lớn hơn. Lợi ích thu được cho cả hai là hoàn toàn khả thi bởi hai sự thực cơ bản của tự nhiên – tức luật tự nhiên – mà dựa trên đó tất cả các lí thuyết kinh tế học được xây dựng: (a) sự đa dạng về kĩ năng và sở thích của các cá nhân đơn lẻ; và (b) sự đa dạng của tài nguyên thiên nhiên trải theo các khu vực địa lí. Sẽ không thể có chỗ cho trao đổi nếu tất cả mọi người đều sở hữu các kĩ năng và sở thích như nhau trong mọi vấn đề, và nếu tất cả mọi khu vực địa lí đều đồng nhất. Tuy nhiên, trong thế giới như nó vốn là, cơ hội của sự chuyên môn hóa việc sử dụng tối ưu đất đai và con người cho phép sự trao đổi diễn ra ở quy mô lớn và rộng khắp, giúp nâng cao năng suất cũng như tiêu chuẩn sống (sự thỏa mãn nhu cầu) của tất cả các bên tham gia trao đổi.
Nếu bất cứ ai muốn lãnh hội việc chúng ta hàm ơn quá trình trao đổi biết nhường nào, hãy nghĩ về kịch bản sẽ xảy ra trong thế giới hiện đại nếu tất cả mọi người bất thình lình bị cấm trao đổi với những người khác. Theo đó, mỗi người đều sẽ bị buộc phải sản xuất tất cả hàng hóa và dịch vụ cho chính mình. Có thể mường tượng ra ngay một mớ hỗn độn theo sau, tình trạng đói kém cho đại đa số nhân loại, và phần còn lại phải quay về các sinh kế nguyên sơ.
Một sự thực rõ ràng khác về hành vi con người là A và B có thể chuyên môn hóa và trao đổi kể cả khi một trong hai tài giỏi hơn người còn lại trong cả hai hoạt động sản xuất. Theo đó, giả định rằng Crusoe thành thạo hơn Friday trong cả việc đánh bắt cá lẫn sản xuất lúa mì. Crusoe vẫn sẽ hưởng lợi từ việc tập trung vào cái mà anh ta chỉ tương đối khá hơn. Thí dụ, nếu như anh ta là một chài phu khá hơn Friday nhưng chỉ là một nông dân tầm thường, anh ta vẫn có thể thu được nhiều hơn cả hai thứ bằng cách tập trung vào đánh bắt, rồi sau đó trao đổi cá của anh ta lấy lúa mì của Friday. Hoặc sử dụng một ví dụ từ một nền kinh tế trao đổi tiên tiến, một thầy thuốc vẫn sẽ mướn một thư ký cho việc đánh máy, sắp xếp hồ sơ thậm chí khi ông ta giỏi hơn trong những việc đó. Nhận thức này về lợi ích của trao đổi, vốn được phát hiện ra bởi David Ricardo trong Định luật về lợi thế tương đối của ông ta, hàm nghĩa rằng trong một nền kinh tế thị trường tự do, “kẻ mạnh” không ăn tươi nuốt sống hay đè bẹp kẻ yếu, đối lập với những nhận định phổ biến về bản chất của nền kinh tế thị trường tự do. Ngược lại, rõ ràng là trong một thị trường tự do “kẻ yếu” luôn thu về lợi thế về năng suất vì kẻ yếu bao giờ cũng được hưởng lợi từ “kẻ mạnh” nhờ việc trao đổi với họ.
Quá trình trao đổi cho phép một người tiệm tiến đến văn minh từ trạng thái cô lập nguyên thủy: nó mở ra vô cùng tận cơ hội cho cá nhân và thị trường cho hàng hóa của anh ta; nó cho phép anh ta đầu tư vào máy móc và những “tư liệu sản xuất giai đoạn trên” khác; nó hình thành các mẫu hình cho trao đổi – tức thị trường tự do – cho phép anh ta tính toán một cách kinh tế lợi ích và chi phí cho những phương pháp phức tạp và toàn thể quá trình sản xuất.
Nhưng trong khi đánh giá tầm quan trọng và hào quang của thị trường tự do, các kinh tế gia thường luôn quên rằng cái gì mới thực sự được trao đổi. Táo không đơn thuần được trao đổi lấy bơ, hay đổi vàng lấy ngựa. Cái thực chất được đem ra trao đổi ở đây không phải là bản thân các hàng hóa, mà là quyền sở hữu chúng. Khi Smith đem một rổ táo đổi lấy một pound bơ của Jones, anh ta thực chất đang chuyển nhượng quyền sở hữu táo lấy quyền sở hữu bơ và ngược lại. Bây giờ chính Smith chứ không phải Jones mới là người kiểm soát tuyệt đối bơ, Smith có thể ăn hay không tùy ý anh ta; Jones bây giờ chẳng nói được gì về quyền sử dụng bơ nữa, thay vào đó anh ta sở hữu tuyệt đối số táo từ Smith.
Quay trở lại Crusoe và Friday, giả như ta có thêm C, D, E, v.v. trên hòn đảo cùng với họ. Mỗi người chuyên môn hóa vào các sản phẩm riêng biệt, dần dần sẽ hiện ra một sản phẩm – với những đặc tính như giá trị cao, cầu bền vững, dễ chia nhỏ – để trở thành phương tiện trao đổi. Người ta khám phá ra rằng việc sử dụng phương tiện [trao đổi] mở rộng bao la phạm vi trao đổi và nhu cầu cần được thỏa mãn trên thị trường. Một nhà văn hay một giáo viên kinh tế khó mà trao đổi dịch vụ của mình lấy vài ổ bánh mì, các bộ phận của chiếc đài radio, một bộ y phục, v.v. Một phương tiện trao đổi được chấp nhận phổ quát là thiết yếu cho bất cứ mạng lưới trao đổi có quy mô nào và do đó cũng cho bất cứ nền kinh tế của xã hội văn minh nào.
Một phương tiện trao đổi được chấp nhận phổ quát như thế được gọi là tiền. Trên thị trường tự do, người ta thường thấy rằng các kim loại quý giá như vàng và bạc thường là những hàng hóa được sử dụng như tiền. Bây giờ chuỗi trao đổi được thực hiện như sau: A sở hữu thân thể và lao động của mình, tìm thấy đất đai, cải tạo chúng, đánh bắt và sau đó sở hữu cá; B sử dụng một cách tương tự lao động của anh ta để sản xuất và sau đó sở hữu lúa mì; C tìm thấy đất đai trong đó có vàng, cải tạo chúng, khai thác và vì thế sở hữu vàng. Sau đó C sẽ trao đổi vàng lấy những dịch vụ khác, thí dụ như cá của A. A dùng vàng để đổi lấy lúa mì từ B, v.v. Tóm lại, vàng đã được đưa vào lưu thông, tức là quyền sở hữu chúng được chuyển từ người này sang người khác, khi nó được dùng như một phương tiện trao đổi. Trong mỗi trường hợp, người trao đổi chuyển nhượng quyền sở hữu, và trong mỗi trường hợp, quyền sở hữu chỉ có thể đạt được bằng và chỉ bằng hai cách: (a) bằng cách tìm kiếm và cải tạo nguồn lực (tức “sản xuất”), và b) bằng cách trao đổi thứ người này sản xuất lấy sản phẩm của người kia – bao gồm cả phương tiện trao đổi, tức “tiền”. Một cách logic, rõ ràng là phương thức (b) có thể được quy giản về (a), rằng cách duy nhất để một người có được cái gì đó bằng trao đổi chính là từ bỏ đi sản phẩm của mình. Nói ngắn gọn, chỉ có duy một lộ trình cho quyền sở hữu hàng hóa: sản xuất–và–trao đổi. Nếu như Smith hy sinh một sản phẩm bằng cách trao đổi với một thứ của Jones mà anh ta đã có được nhờ một trao đổi khác trước đó, thì một ai đó, bất luận là người đã bán sản phẩm đó cho Jones hay ai đó ở đầu tuyến trao đổi, phải là người khởi phát tìm kiếm–và–cải tạo nguồn lực.
Như thế, một người có thể có được “tài sản” – một khối các tư liệu sản xuất và hàng hóa tiêu dùng hữu ích – hoặc bằng cách tự mình “sản xuất”, hoặc bằng cách trao đổi với người sản xuất chúng các sản phẩm khác. Quá trình trao đổi lại quy một cách logic về hoạt động sản xuất khởi phát. Sự sản xuất như vậy là một quá trình mà nhờ đó một người “hòa công lao động của anh ta vào đất đai” – bằng cách tìm kiếm và cải tạo tài nguyên đất đai hoặc bằng cách sản xuất và bán trực tiếp dịch vụ của mình trong trường hợp với giáo viên hay nhà văn. Nói cách khác: vì mọi quá trình sản xuất của tư liệu sản xuất luôn quy giản về các yếu tố cơ bản như đất đai hay lao động, tất cả mọi quá trình sản xuất đều quy giản về dịch vụ lao động hay tìm kiếm những vùng đất mới, chưa khai phá và đưa chúng vào quá trình sản xuất với phương tiện là sức lao động.
Một người cũng có thể có được tài sản một cách tự nguyện qua một cách khác: tặng phẩm. Biết đâu đấy Crusoe lại có khi được tặng ít đồ ăn thức uống khi tình cờ gặp Friday ở đầu kia của hòn đảo. Ở trường hợp này, người tặng nhận được không phải một hàng hóa hay dịch vụ khác được nhượng lại từ phía bên kia, mà là một sự thỏa mãn tâm lí khi đã làm một cái gì đấy cho người nhận. Cũng như trường hợp của tặng phẩm, quá trình thụ hưởng được quy giản về sản xuất và trao đổi – và lại về chính quá trình sản xuất, vì quá trình sản xuất phải đi trước quà tặng, nếu không trực tiếp như trong trường hợp này, thì phải ở đâu đó trong tuyến sản xuất.
Đến đây chúng ta đã phân tích quá trình trao đổi cho một tập các trao đổi hàng hóa tiêu dùng. Bây giờ đã đến lúc phải hoàn thiện bức tranh của chúng ta cho thế giới thực bằng cách phân tích các trao đổi dọc theo cấu trúc sản xuất. Các trao đổi trong một nền kinh tế tiên tiến không chỉ chạy theo “chiều ngang” (với hàng hóa tiêu dùng), mà còn chạy theo “chiều dọc”: nó diễn ra xuôi chiều, khởi nguyên từ quá trình cải tạo đất đai, qua nhiều giai đoạn sản xuất các loại tư liệu sản xuất riêng lẻ, và cuối cùng tiến tới trạng thái tiêu dùng...
Xem toàn văn tại: https://www.thitruongtudo.vn/chi-tiet/cac-moi-quan-he-lien-ca-nhan-trao-doi-tu-nguyen.html
-------------------
THỊ TRƯỜNG TỰ DO ACADEMY
➤ Fanpage: https://www.facebook.com/freemarket.academy
➤ Website: http://thitruongtudo.vn/
➤ Youtube: www.youtube.com/
➤ Email: [email protected]
![[Dịch] The Ethics Of Liberty - Phần II: Các mối quan hệ liên cá nhân - trao đổi tự nguyệnĐã đến lúc đưa những người khác...](https://img4.medioq.com/749/848/1343942707498485.jpg)
![[Dịch] The Ethics Of Liberty - Phần II: Triết học xã hội CrusoeMột trong những kiến dựng thường bị nhạo báng nhất của lí...](https://img5.medioq.com/190/775/1333183391907750.jpg)
![[Sharing] P/v ông Nguyễn Đức Thành: Tăng năng suất lao động phải ở cấp quốc giaTrao đổi với DĐDN, TS Nguyễn Đức Thành - ...](https://img5.medioq.com/875/185/1331408998751856.jpg)
![[Sharing] Tiêu chí chọn người thắngNGHỊ QUYẾT 68-NQ/TWNghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân...](https://img4.medioq.com/235/943/1328666552359434.jpg)
