03/09/2021
Có cậu học sinh nọ, khi đã đến tuổi đi học, cha mẹ cho cậu đến học ở một ngôi trường gần nhà. Khác với bạn bè, cậu chưa được làm quen với bảng chữ cái và các con số trước khi đến trường.
Các bạn của cậu đã được học trước đó, nên có thể viết và làm toán một cách dễ dàng. Thay vào đó, do chưa được làm quen với chữ viết, con số, cậu tỏ ra chậm chập hơn so với các bạn ở trên lớp.
Dần dần, cậu đã bị gắn mác là tiếp thu chậm, điều này khiến các bạn của cậu chê cười. Cậu cảm thấy xấu hổ vì điều đó.
Cô giáo ở trường thì không thật sự quan tâm đến học sinh mà chỉ lo lắng đến kết quả thi đua, việc có những học sinh kém sẽ ảnh hưởng nhiều đến thành tích dạy học. Cô thường phàn nàn với bố mẹ cậu rằng cậu là một đứa trẻ khó tiếp thu.
Đến một ngày, cậu chuyển trường đi kèm với đánh giá là học sinh chậm tiến bộ.
Khoảnh khắc đó khiến cậu cảm thấy buồn chán.
Cậu được chuyển đến một ngôi trường tư tốt hơn. Nơi đây, giáo viên đặt việc dạy học sinh là ưu tiên hàng đầu. Cha mẹ cậu chia sẻ với giáo viên câu chuyện cậu gặp phải ở ngôi trường đầu tiên.
Tại đây cậu được học cẩn thận kỹ năng đánh vần, tính toán với các con số. Và rồi kết quả cuối năm học của cậu, cho thấy cậu là một học sinh bình thường không hề bị chậm tiếp thu như đánh giá của cô giáo ở ngôi trường đầu tiên.
Tư duy giáo dục theo kiểu đánh giá rồi gắn mác học sinh là rất nguy hiểm. Nó khiến học sinh bị gắn chặt với các mác đó khó mà thay đổi được.
Hay một câu chuyện khác của em nữ sinh thi đại học, từ nhỏ em đã nuôi ước mơ trở thành một sinh viên của một trường kinh tế tại thành phố.
Em rất siêu năng học tập. Suốt mười hai năm qua em luôn là một học sinh giỏi và đạt nhiều thành tích học tập.
Bước vào kỳ thi đại học, em được điểm khá cao nhưng vẫn không thể đỗ đại học do thiếu một chút điểm.
Em đã suy nghĩ tiêu cực sau đó đã chọn con đường ra đi mãi mãi.
Ở câu chuyện thứ nhất cậu bé do bị gắn mắc chậm tiến bộ, cậu đã không thể khá hơn khi cô giáo có tư duy gắn mắc học sinh. Với giáo viên có tư duy gắn mắc thì họ thường hời hợt với những học sinh kém và để ý hơn các học sinh thông minh, tài năng.
Còn ở câu chuyện thứ hai thì em nữ sinh lại được gắn mác là con ngoan trò giỏi, tư duy đó đã gắn chặt vào tâm trí em, đến một ngày gặp thất bại em cho đó là một điều không thể chấp nhận được với các mác đang gắn trên mình, cuối cùng em đã chọn cách ra đi.
Đây là những câu chuyện buồn về tư duy gắn mắc mà ít nhiều có thể chúng ta đang bị ảnh hưởng bởi tư duy này.
Vậy tư duy gắn mắc là gì?
Tư duy gắn mắc là tư duy gắn chặt một phẩm chất nào đó cho một người nó mang tính cố định và khó có thể thay đổi được, đánh giá gắn mác được dựa trên kết quả hiện tại mà người đó đạt được. Điều này dường như đã đi trái với tự nhiên rằng bất cứ ai theo thời gian cũng đang phát triển và thay đổi không ngừng.
Qua hai câu chuyện trên ta có tự hỏi: tư duy gắn mác ảnh hưởng thế nào khi ta nhìn nhận một vấn đề.
Nếu ta đang gặp phải thời kỳ khó khăn, bế tắc trong cuộc sống thì tiếng nói của tư duy gắn mắc sẽ lên tiếng:
- Mình chẳng làm được việc gì ra hồn!
- Mình thật tệ, mình là kẻ thất bại.
- Mình chẳng có tài năng gì.
Vấn đề mà ta đang gặp phải đó là đã gắn mác cho chính mình với kết quả, thành tựu trong hiện tại.
Chắc có lẽ khi đạt được một thành tựu lớn thì ta cũng gắn cho mình cái mác mình thật tài giỏi.
Tư duy gắn mác khiến ta luôn hoài nghi chính mình khi gặp bất cứ khó khăn.
Suy nghĩ này dẫn tới, việc tiếp tục chỉ làm lãng phí thời gian và tiền bạc, nên từ bỏ, ngừng nỗ lực là một lựa chọn an toàn, có vẻ rất hợp lý.
Tư duy gắn mác khiến ta đánh giá phiến diện về chính bản thân mình. Bản thân là thất bại, thất bại là ta, kết quả là ta, ta là kết quả.
Khác với tư duy gắn mác là tư duy phát triển, với tư duy phát triển nó mở ra sự tò mò, niềm vui được sống hết mình để chinh phục thử thách, khám phá những điều mới lạ.
Tư duy phát triển chú trọng nhiều vào quá trình nỗ lực trong việc cải thiện, nâng cao năng lực, phát triển kỹ năng, trong đó kết quả là phản hồi đánh giá chất lượng của sự cố gắng đó, một phản hồi tốt có nghĩa là ta đang đi đúng, còn một phản hồi xấu ta cần tiếp tục điều chỉnh, thay đổi. Kết quả không là một định nghĩa cố định.
Còn với tư duy gắn mác kết quả là tất cả, kết quả là cố định, một người yếu kém sẽ yếu kém mãi, một người tài giỏi sẽ mãi tài giỏi. Tư duy gắn mắc không có cái nhìn lạc quan khi gặp phải trở ngại, khó khăn.
Đối với người có tư duy phát triển, khi gặp phải khó khăn họ sẽ đưa ra những câu hỏi có ý nghĩa hơn:
- Làm thế nào để mình cải thiện tình hình?
- Vấn đề này có thể giải quyết bằng cách nào?
Thay vì đưa ra câu khẳng định thì họ đặt ra những câu hỏi để kích hoạt sự tư duy để tìm giải pháp.
Mỗi câu hỏi của người có tư duy phát triển luôn mong muốn tìm ra giải pháp để giải quyết vấn đề hiện tại. Trở ngại được coi là thử thách mà họ cần tìm cách vượt qua. Điều này giúp họ tránh lãng phí thời gian vào những suy nghĩ không giúp họ tiến bộ.
Với người có tư duy gắn mác họ thường mặc định để đạt được một điều gì đó thì thường có sẵn tài năng thiên bẩm, hoàn cảnh thuận lợi, có được nhiều sự giúp đỡ từ người khác và gặp nhiều may mắn.
Hai tư duy này luôn tồn tại song song, trong bất cứ sự việc gì ta hãy học cách nhận ra tiếng nói của tư duy gắn mác, chậm lại một nhịp để nhìn nó bằng tư duy phát triển, biết đâu ta sẽ sớm tìm ra được giải pháp trong mọi vấn đề của cuộc sống!
Hiệp Nguyễn ST
