29/06/2025
Dòng chảy của cuộc sống
Dạo gần đây, mình suy nghĩ nhiều hơn về khái niệm "dòng chảy" (flow), và cảm thấu rõ ràng hơn về ý nghĩa của nó.
Lần đầu tiên mình nhận thức được về sự "nhịp nhàng" trong cuộc sống, là khoảng 3 tháng sau khi mình bắt đầu thực hành mindfulness, có lẽ từ khoảng 6 hay 7 năm về trước. Mình vẫn nhớ hôm đó đang trên đường đi làm, chẳng hiểu từ đâu ra tự nhiên mình nhận thấy có một cảm giác rất mới. Mình hít một hơi thở sâu, và cảm thấy cuộc sống đang diễn ra hàng ngày... thật là êm đềm dễ chịu.
Nhưng êm đềm không phải theo kiểu không có diễn biến gì. Mà theo kiểu mình vẫn work hard, vẫn đạt hiệu suất cao... mà trong lòng thì vẫn thấy cứ nhẹ nhàng bình thản, thoải mái cân bằng, không gượng ép. Cảm giác như có momentum, không cần nỗ lực, không cần "gồng lên"... nhưng cuộc sống thì vẫn cứ chuyển động và tiến triển một cách hoàn toàn tự nhiên.
Đây là một cảm giác rất lạ với mình vì trước đó mình vẫn quen với việc vấp phải rất nhiều chướng ngại từ bên trong. Như sự lười, sự lo âu, sự tự ti, sự thiếu kỷ luật... khiến cho cuộc sống giống như một cuộc hỗn chiến. Nhưng trong sự nhịp nhàng này thì khác, ở ngoài vẫn chiến đấu, nhưng trong lòng vẫn bình yên.
Cho đến thời điểm hiện tại, sau rất nhiều lần đánh mất và tìm lại được cảm giác đó, mình mới hiểu được ý nghĩa và nguyên nhân đằng sau. Chìa khóa của nó thật chẳng phải gì cao siêu, mà chỉ đơn giản đến từ việc xây dựng thói quen thành những routine. Còn nếu muốn nâng cao quan điểm hơn nữa thì là biến nó thành những ritual, những nghi thức của riêng mình.
Điều này liên quan gì? Để mình giải thích:
Việc tạo dựng những thói quen (tốt), bên cạnh những lợi ích hiển nhiên cho sức khỏe, cuộc sống... thì nó còn là nền tảng của sự cân bằng, và là liều thuốc chữa lành cho tâm trí.
Tất nhiên, việc bạn chạy bộ mỗi ngày, thì bạn chạy vào buổi sáng, trưa, chiều hay tối... thì lợi ích cho cơ thể không khác biệt quá nhiều. Nhưng nếu muốn nó mang lại cả lợi ích cho tinh thần (x2 lợi ích), thì chúng ta nên thiết lập nó thành routine, kiểu như cứ đúng 6am thì bạn xỏ giày ra ngoài, đều đặn mỗi ngày, lặp đi lặp lại. Tại sao?
Việc biến những thói quen như vậy thành routine, sẽ mang lại cho chúng ta một cảm giác quen thuộc, một sự an toàn, một chút trật tự và kiểm soát để chúng ta không rơi vào bất an trong sự phức tạp và hỗn loạn của cuộc sống. Trên lý thuyết, có gần như vô hạn những việc bạn có thể làm ngay lúc này. Nhưng khi bạn lên kế hoạch một cách khoa học, thì việc tốt nhất cần làm chỉ có một. Mọi thứ sẽ trở nên đơn giản, rõ ràng, tập trung, hiệu quả. Như trong thuyết tự quyết (self-determination theory) của Ryan & Deci có lý giải: việc thiết lập các routine (và biết rằng mình sẽ cần làm gì tiếp theo), sẽ mang lại cho chúng ta cảm giác về sự kiểm soát (autonomy) và về năng lực (competence), 2 trong số 3 trụ cột của việc làm chủ cuộc sống.
Và chỉ cần mỗi ngày bạn thức dậy, bạn làm đúng những việc bạn cần làm, vào đúng thời điểm bạn nên làm... là bạn đã có cho mình một chút sự tự tôn và tự chủ. Tuy không đủ nhiều để lập tức thay đổi cuộc sống, nhưng đủ để khiến bạn sẵn sàng và vững tâm đối diện với những challenge khó hơn. Nó làm giảm decision fatigue (tiêu hao năng lượng vì phải ra nhiều quyết định), từ đó có được động lực và sự tập trung sâu hơn.
Chẳng hạn, ngồi vào bàn làm việc... là một việc dễ gây nản, đặc biệt là với những người lười (như mình). Nhưng khi bạn đã dậy sớm, tập thể dục, thiền, ăn một bữa sáng healthy, làm một chút cafe (hoặc bất kì routine buổi sáng nào bạn muốn xây dựng)... thì khi đó tâm trạng của bạn sẽ trở nên tích cực, năng lượng trở nên dồi dào, và việc ngồi xuống giải quyết đống công việc kia trở nên super easy. Đây cũng chính là cái flow của mình mỗi sáng, và nó giúp mình có thể duy trì sự tập trung liền mạch trong khoảng từ 9am-12pm.
Viết đến đây, mình nghĩ nên clarify một chút. Flow ở đây không giống như kiểu trải nghiệm "dòng chảy" (flow state) của Mihaly Csikszentmihalyi, mặc dù nó cũng có ít nhiều liên hệ. Nó chỉ đơn giản là một nhịp sống mà chúng ta tự thiết kế, tinh chỉnh, cá nhân hóa cho riêng mình... để nó giúp chúng ta maximize được cả về hiệu suất lẫn sức khỏe tinh thần. Hoặc, có thể hiểu nó như một cái meta-flow: một cái flow lớn hơn trong cuộc sống, giúp chúng ta dễ dàng vào được trạng thái flow mỗi ngày.
Và nếu, bằng sự cần mẫn và tình yêu cho chính mình, bạn duy trì được dòng chảy nhịp nhàng ấy đủ lâu, thì tin mình đi, lúc ấy bạn sẽ cảm nhận được bên trong mình một niềm hạnh phúc sâu sắc.
Cosmic Writer