Cosmic Writer, Tay Ho, Hanoi (2025)

01/09/2025

Tự do

Hôm vừa rồi ngồi cafe với một người chị mình rất quý, tự nhiên có nhắc tới một chương sách trong cuốn “7 habits of highly effective people” khiến mình lại gợi ra nhiều suy nghĩ.

Mình vẫn nhớ lần đầu đọc cuốn này, một ý tưởng trong đó đã khiến mình bừng tỉnh. Một góc nhìn mà khi hiểu ra, cuộc sống của mình đã hoàn toàn thay đổi về sau.

Trong cuộc đời thì chúng ta luôn phải đối diện với những điều bất như ý: ốm đau, thất tình, hết tiền, sếp mắng, khách hàng chê, xa gia đình… Chúng ta tuy không thể hoàn toàn kiểm soát được hoàn cảnh, nhưng có thể kiểm soát được cách mình đối diện với nó.

Để minh họa cho việc này, Steven R. Covey viện dẫn đến câu chuyện của Viktor Frankl trong nhà giam của phát-xít Đức thời thế chiến. Và đồng thời góc nhìn ấy cũng tương ứng với lý thuyết về “the dichotomy of control” (nguyên tắc lưỡng phân quyền kiểm soát) trong triết học khắc kỷ.

Đọc tới đây tâm trí mình như sáng ra. Soi chiếu lại thì thấy đúng thật.

Vì nếu như có một thứ hoàn toàn không thể bị trói buộc, thì đó chính là tư tưởng của con người. Không có ai hay bất kỳ sự kiện nào có thể tác động đến những suy nghĩ trong tâm trí ta, trừ khi ta cho phép.

Như Bác Hồ từng viết:

“Thân thể ở trong lao
Tinh thần ở ngoài lao”.

Sự tự do về thể xác thì dễ định đoạt. Nhưng sự tự do về tinh thần, thì chỉ có chính tinh thần ấy mới có quyền quyết định.

Do đó, cùng một nghịch cảnh xảy ra, chúng ta hoàn toàn có quyền tự do để nhìn nhận nó theo bất kỳ cách nào mà chúng ta muốn. Ít nhất về nguyên lý là như vậy.

Thời điểm này tầm 10 năm trước (2015) có lẽ là khoảng thời gian mình bê bết nhất. Mất người thân khi ở xa gia đình, loay hoay ở nước ngoài, không có bạn bè, bị trầm cảm nhẹ, bỏ học nhiều buổi để đi làm thêm, và cuối cùng không thể qua môn. Sau đó mình phải học lại, tốn kém rất nhiều thời gian và tiền bạc, khiến mình suy sụp tinh thần trong suốt 2 năm mới tạm gọi là phục hồi. Tuy chưa là gì so với nhiều câu chuyện tổn thương khác, nhưng trải nghiệm ấy vẫn để lại một vết sẹo lớn.

Nhưng cùng một thất bại ấy, như về sau mình nhận ra, mình có thể nhìn nhận nó bằng một cách hoàn toàn khác. Không phải bằng thái độ tự ti, cũng không phải bằng sự chê trách, mà bằng một tâm thế cầu tiến, bằng việc đặt ra câu hỏi: “mình đã học được bài học gì, và từ nay sẽ làm gì khác đi?”

Ý tưởng này được gieo vào mình chính từ cuốn sách trên, và nó đã dần giúp mình tái thiết lập mối quan hệ với thất bại. Mình không còn giày vò bản thân vì điều đó nữa. Thay vào đó bắt đầu đặt ra mục tiêu, phát triển bản thân, và xây dựng sự tự tin trở lại.

Mình thậm chí đã thay đổi rất nhiều, cho tới một ngày, mình nhìn lại và cảm thấy biết ơn vì cú ngã ấy đã xảy ra.

Vì nhờ phải ngã, mà mình mới lớn hơn khi học cách đứng dậy.

Những tổn thương cũ trở thành chiếc huân chương mình đeo trong lòng. Nó gợi nhắc về những khó khăn đã qua để trở thành mình của hôm nay.

Mình nhận thấy:

Bước ngoặt của cả một đời người đôi khi chỉ xảy đến từ một khoảnh khắc “nhận ra” như vậy:

Mình “nhận ra” rằng mình cần thay đổi.
Mình “nhận ra” rằng mọi chuyện xảy ra đều có lý do.
Mình “nhận ra” rằng đã tới lúc để làm một điều gì đó mới.
Mình “nhận ra” rằng mình cần phải tự cho mình cơ hội.

Đó không phải chỉ là một sự giải thoát khỏi tư duy cũ. Mà còn là sự tự do để lựa chọn cách mình muốn tư duy.

Nếu như một lối tư duy khiến mình tụt lùi và mắc kẹt, vậy mình sẽ tư duy khác đi như thế nào? Lối tư duy nào sẽ khiến mình ngừng bất an? Ngừng đau khổ? Tự tin hơn? Trưởng thành hơn? Tài giỏi hơn?

Nói thì nghe cũng đơn giản, nhưng thực tế chúng ta cần phải phản tư, thấu hiểu, và trung thực với chính mình rất nhiều. Đôi khi phải tự nhận ra cái sai, tự nhận ra lối mòn, tự học hỏi, tự rèn luyện mình thì mới nhìn nhận được vấn đề theo cách khác.

Trong mối quan hệ giữa-mình-với-mình cũng vậy.

Cách mình nhìn nhận bản thân sẽ quyết định con người mình trở thành. Vậy, chúng ta sẽ cần phải tự nhìn lại mình như thế nào? Làm sao để bao dung hơn với mình? Biết tự khích lệ mình? Và tự tin hơn về những thế mạnh mình đang có?

Sẽ không ai ngoài bạn có thể trả lời những câu hỏi này. Quyền tự do nằm trong tay, không, trong tâm trí bạn.

Đối với mình, ý nghĩ này, bài viết này… là một sự “ôn lại” cần thiết của một bài học đã học mà có học đi học lại cả trăm lần cũng không thừa.

Sự tự do về tinh thần, mình nghĩ, mới là sự tự do ý nghĩa nhất.

Ảnh: Ahmet Yüksek

31/08/2025

Độc lập

獨 (độc): nghĩa gốc là “một mình, riêng rẽ, không có ai cùng”, mang sắc thái “tách biệt khỏi cái khác”.

立 (lập): nghĩa gốc là “đứng thẳng, tự đứng, tự tồn tại”.

→ Ghép lại, “獨立” (độc lập) nghĩa là “tự đứng vững không cần nương tựa vào cái khác”. Đây chính là nền tảng ý nghĩa cơ bản của khái niệm này, như ChatGPT đã giải thích cho mình như vậy.

Soi chiếu lại, mình thấy “độc lập” chính là dấu mốc của sự trưởng thành. Nó bắt nguồn từ việc vượt qua sự dựa dẫm. Trong tiếng Anh thì "independence" (độc lập) có ý nghĩa đơn giản chính là không-bị-phụ-thuộc.

Hãy lấy chính trải nghiệm sống của con người làm minh họa:

Từ khi được sinh ra, chúng ta đã phải sống dựa vào cha mẹ. Con trẻ được vô tư nhờ có sự lo toan của gia đình. Từ cái ăn, cái mặc, cho tới chỗ ở, trường lớp. Nói cách khác thì trước khi được gọi là trưởng thành, chúng ta thường có người khác gánh nghiệp cho.

Nhưng nếu cứ phụ thuộc như vậy mãi, trở thành người lớn rồi mà vẫn chưa độc lập, thì nghĩa là vẫn chưa thật sự trưởng thành. Đôi khi có thể do cha mẹ bao bọc và kiểm soát thái quá, nhưng ngược lại cũng là do người đó không có ý chí tự thân. Lúc ấy cứ như một đứa trẻ mãi không lớn, việc gì cũng có người khác lo, làm gì cũng phải được cho phép… Rốt cuộc khi bị phụ thuộc, thì mình sẽ trở thành gánh nặng.

Ngược lại, sự độc lập của người trưởng thành, cần chúng ta phải tự đứng vững để có thể làm điểm tựa cho bản thân. Ít nhất là phải tự lo được mấy thứ cơ bản: ăn uống, sức khỏe, tinh thần, không gian sống… rồi sau đó là tri thức, sự nghiệp, quan hệ, tài chính.

Nói cách khác, để trở thành một con người độc lập, mình nghĩ chúng ta cần 3 thứ:

01. Trách nhiệm (responsibility):

Độc lập bắt đầu từ việc dám nhận trách nhiệm với đời mình. Không còn đổ lỗi cho gia đình, xã hội, hoàn cảnh hay bất kỳ ai khác. Tôi ngã thì tôi đứng lên. Tôi sai thì tôi sửa. Suy cho cùng thì, vui-buồn, giàu-nghèo, sướng-khổ của đời mình, thì chính mình là người duy nhất trải nghiệm. Mình vô trách nhiệm, thì mọi hậu quả là riêng mình gánh.

02. Tinh thần tự chủ (autonomy):

Nhưng trách nhiệm thôi chưa đủ. Một người độc lập còn phải biết kiểm soát cảm xúc và lý trí của mình. Tôi không để cơn giận, nỗi sợ hay lời bàn tán của thiên hạ dắt mũi, và phải có tư tưởng phản biện với bất kì quan điểm nào áp đặt lên mình. Tôi biết mình muốn gì, tin vào điều gì, và kiên định với con đường ấy, kể cả khi đi ngược chiều số đông. Tự chủ, theo như mình nghĩ, là sức mạnh nội tại giúp chúng ta khẳng định và giữ vững được chính mình trước mọi ngoại lực.

03. Khả năng tự lực (self-reliance):

Và cuối cùng, độc lập không thể thiếu tự lực. Tự lực nghĩa là tự mình lo được cái ăn, cái mặc, tự học cái cần học, tự kiếm cái cần sống. Không ai có mọi câu trả lời, nhưng quan trọng là liệu bạn có sẵn sàng tự mình tìm kiếm? Mình nghĩ, tự lực là khả năng chúng ta có thể xoay sở và tìm ra giải pháp trong bất kì hoàn cảnh nào, với bất kì nguồn lực nào hiện có.

Và để phát triển khả năng độc lập ở cả 3 phương diện này, có một bài test đơn giản mà mình tin là rất hiệu quả. Đó là:

Sống độc lập + Làm việc độc lập

Tất nhiên độc lập không có nghĩa là một mình. Nhưng chỉ khi vượt qua tâm lý phụ thuộc, bạn mới biết cách để dựa vào chính mình.

Mình tự thấy bản thân may mắn khi được trải nghiệm cảm giác này từ sớm. Từ năm 17 tuổi mình đã phải tự sống ở nước ngoài. Tới năm 26 tuổi thì mình tự xây dựng sự nghiệp riêng. Tất nhiên luôn có người thân hỗ trợ, nhưng mình luôn cố gắng "tự mình" trong giới hạn khả năng và không bao giờ coi những sự giúp đỡ là đương nhiên.

Mình thấy, khi tự tạo dựng cuộc sống của mình, cho dù có vất vả hơn, nhưng nó cho con người ta một cảm nhận về sự tự tôn sâu sắc. Vì khi tự lo được cho bản thân rồi, chúng ta cũng vì thế có khả năng để làm điểm tựa cho những người xung quanh, và nhờ đó tự thấy mình có ích.

Nói cách khác, mình nghĩ:

Trở nên độc lập chính là để tự mình gánh lấy cái nghiệp của mình. Và để trở nên đủ vững vàng để giúp người khác gánh cái nghiệp của họ.

Ảnh: Davis Arenas

01/08/2025

Đừng yêu bản thân trước khi hiểu bản thân.

Khi chưa thật sự hiểu mình đủ sâu, nghĩa là hiểu cả những tốt-xấu, thiện-ác, hạnh phúc-đau khổ... bên trong mình, bạn cũng chưa thật sự hiểu "yêu bản thân" nghĩa là gì. Cẩn thận kẻo yêu nhầm cái hình tượng về bản thân mà bạn đang gồng lên tô vẽ.

Đó là lý do mà trên hành trình phát triển tâm thức, người ta cần đến shadow work. Chúng ta cần phải đối diện với bóng tối của mình chứ không phải chỉ là ve vuốt những bề ngoài tốt đẹp.

Tôi nghĩ, khi nhìn vào bên trong mình đủ sâu, ai rồi cũng sẽ tìm thấy những khía cạnh của bản thân mà chúng ta cho là khó chấp nhận. Không phải chỉ là những nỗi buồn hay những tổn thương đâu, mà đôi khi còn tệ hơn thế: là những tham-sân-si, những phần "con" bên dưới phần "người", những thứ mà chúng ta đôi khi ghê tởm và né tránh...

Nếu như nhìn mà không thấy, thì chỉ có thể là nhìn chưa đủ sâu, hoặc chưa đủ va vấp trải nghiệm để bóng tối ấy hiện hình.

Chỉ khi thấy mình rõ rồi, thì khi đó yêu bản thân mới là một thực hành nội tâm có ý nghĩa. Yêu những tốt đẹp thì khó gì. Nhưng thấy bóng tối mà vẫn dám yêu, dám tử tế với bản thân, thì đó mới là thử thách thật sự để bạn trưởng thành.

Yêu bản thân không phải là ôm ấp vỗ về và nói những lời dịu ngọt. Mà nó là việc thấu hiểu bản thân, dũng cảm thừa nhận những tệ hại nơi mình, và rồi đối xử với mình bằng lòng trắc ẩn và bao dung, bất chấp tất cả những điều đó.

Tôi nghĩ, chúng ta hãy yêu bản thân bằng hành động thay vì lời nói. Nghĩa là hãy dám nhìn vào những chỗ xấu nhất, rồi gạn đục khơi trong và tự giúp mình trở thành con người tốt hơn.

Cosmic Writer

29/06/2025

Dòng chảy của cuộc sống

Dạo gần đây, mình suy nghĩ nhiều hơn về khái niệm "dòng chảy" (flow), và cảm thấu rõ ràng hơn về ý nghĩa của nó.

Lần đầu tiên mình nhận thức được về sự "nhịp nhàng" trong cuộc sống, là khoảng 3 tháng sau khi mình bắt đầu thực hành mindfulness, có lẽ từ khoảng 6 hay 7 năm về trước. Mình vẫn nhớ hôm đó đang trên đường đi làm, chẳng hiểu từ đâu ra tự nhiên mình nhận thấy có một cảm giác rất mới. Mình hít một hơi thở sâu, và cảm thấy cuộc sống đang diễn ra hàng ngày... thật là êm đềm dễ chịu.

Nhưng êm đềm không phải theo kiểu không có diễn biến gì. Mà theo kiểu mình vẫn work hard, vẫn đạt hiệu suất cao... mà trong lòng thì vẫn thấy cứ nhẹ nhàng bình thản, thoải mái cân bằng, không gượng ép. Cảm giác như có momentum, không cần nỗ lực, không cần "gồng lên"... nhưng cuộc sống thì vẫn cứ chuyển động và tiến triển một cách hoàn toàn tự nhiên.

Đây là một cảm giác rất lạ với mình vì trước đó mình vẫn quen với việc vấp phải rất nhiều chướng ngại từ bên trong. Như sự lười, sự lo âu, sự tự ti, sự thiếu kỷ luật... khiến cho cuộc sống giống như một cuộc hỗn chiến. Nhưng trong sự nhịp nhàng này thì khác, ở ngoài vẫn chiến đấu, nhưng trong lòng vẫn bình yên.

Cho đến thời điểm hiện tại, sau rất nhiều lần đánh mất và tìm lại được cảm giác đó, mình mới hiểu được ý nghĩa và nguyên nhân đằng sau. Chìa khóa của nó thật chẳng phải gì cao siêu, mà chỉ đơn giản đến từ việc xây dựng thói quen thành những routine. Còn nếu muốn nâng cao quan điểm hơn nữa thì là biến nó thành những ritual, những nghi thức của riêng mình.

Điều này liên quan gì? Để mình giải thích:

Việc tạo dựng những thói quen (tốt), bên cạnh những lợi ích hiển nhiên cho sức khỏe, cuộc sống... thì nó còn là nền tảng của sự cân bằng, và là liều thuốc chữa lành cho tâm trí.

Tất nhiên, việc bạn chạy bộ mỗi ngày, thì bạn chạy vào buổi sáng, trưa, chiều hay tối... thì lợi ích cho cơ thể không khác biệt quá nhiều. Nhưng nếu muốn nó mang lại cả lợi ích cho tinh thần (x2 lợi ích), thì chúng ta nên thiết lập nó thành routine, kiểu như cứ đúng 6am thì bạn xỏ giày ra ngoài, đều đặn mỗi ngày, lặp đi lặp lại. Tại sao?

Việc biến những thói quen như vậy thành routine, sẽ mang lại cho chúng ta một cảm giác quen thuộc, một sự an toàn, một chút trật tự và kiểm soát để chúng ta không rơi vào bất an trong sự phức tạp và hỗn loạn của cuộc sống. Trên lý thuyết, có gần như vô hạn những việc bạn có thể làm ngay lúc này. Nhưng khi bạn lên kế hoạch một cách khoa học, thì việc tốt nhất cần làm chỉ có một. Mọi thứ sẽ trở nên đơn giản, rõ ràng, tập trung, hiệu quả. Như trong thuyết tự quyết (self-determination theory) của Ryan & Deci có lý giải: việc thiết lập các routine (và biết rằng mình sẽ cần làm gì tiếp theo), sẽ mang lại cho chúng ta cảm giác về sự kiểm soát (autonomy) và về năng lực (competence), 2 trong số 3 trụ cột của việc làm chủ cuộc sống.

Và chỉ cần mỗi ngày bạn thức dậy, bạn làm đúng những việc bạn cần làm, vào đúng thời điểm bạn nên làm... là bạn đã có cho mình một chút sự tự tôn và tự chủ. Tuy không đủ nhiều để lập tức thay đổi cuộc sống, nhưng đủ để khiến bạn sẵn sàng và vững tâm đối diện với những challenge khó hơn. Nó làm giảm decision fatigue (tiêu hao năng lượng vì phải ra nhiều quyết định), từ đó có được động lực và sự tập trung sâu hơn.

Chẳng hạn, ngồi vào bàn làm việc... là một việc dễ gây nản, đặc biệt là với những người lười (như mình). Nhưng khi bạn đã dậy sớm, tập thể dục, thiền, ăn một bữa sáng healthy, làm một chút cafe (hoặc bất kì routine buổi sáng nào bạn muốn xây dựng)... thì khi đó tâm trạng của bạn sẽ trở nên tích cực, năng lượng trở nên dồi dào, và việc ngồi xuống giải quyết đống công việc kia trở nên super easy. Đây cũng chính là cái flow của mình mỗi sáng, và nó giúp mình có thể duy trì sự tập trung liền mạch trong khoảng từ 9am-12pm.

Viết đến đây, mình nghĩ nên clarify một chút. Flow ở đây không giống như kiểu trải nghiệm "dòng chảy" (flow state) của Mihaly Csikszentmihalyi, mặc dù nó cũng có ít nhiều liên hệ. Nó chỉ đơn giản là một nhịp sống mà chúng ta tự thiết kế, tinh chỉnh, cá nhân hóa cho riêng mình... để nó giúp chúng ta maximize được cả về hiệu suất lẫn sức khỏe tinh thần. Hoặc, có thể hiểu nó như một cái meta-flow: một cái flow lớn hơn trong cuộc sống, giúp chúng ta dễ dàng vào được trạng thái flow mỗi ngày.

Và nếu, bằng sự cần mẫn và tình yêu cho chính mình, bạn duy trì được dòng chảy nhịp nhàng ấy đủ lâu, thì tin mình đi, lúc ấy bạn sẽ cảm nhận được bên trong mình một niềm hạnh phúc sâu sắc.

Cosmic Writer

25/06/2025

Thử thách lớn nhất của người từng vượt qua trầm cảm, là làm sao để không rơi vào trầm cảm lần nữa.

Vì vượt qua là một chuyện. Nhưng sở dĩ chúng ta rơi vào trầm cảm (hay thứ gì đó tương tự), có thể (1) vì điều kiện môi trường sống hiện tại, (2) vì một biến cố hay trauma nào đó từng trải qua (thường là từ tuổi thơ), hoặc (3) vì chúng ta đã có sẵn những đặc trưng tính cách nhạy cảm với tiêu cực (mà trong tâm lý học gọi là neuroticism: sự nhiễu tâm).

Ngoại trừ điều thứ (1) dễ thay đổi, điều thứ (2) và (3) dù có thế nào cũng vẫn là một phần con người bạn. Điều này có nghĩa, sẽ có những người cả đời chẳng biết trầm cảm là gì (khoảng 80-90% dân số), nhưng cũng sẽ có những người, một khi đã trải qua là sẽ dai dẳng với nó mãi.

Và nếu như không tỉnh táo, vượt qua rồi, chúng ta vẫn có thể rơi vào trầm cảm lần nữa. Các con số thực tế cũng khẳng định điều này. Nghiên cứu của Shysset Nuggerud-Galeas (2020) cho thấy: tỷ lệ tái phát ở bệnh nhân trầm cảm là khoảng 40% sau đợt đầu tiên. Và tỷ lệ tái phát càng tăng lên sau mỗi lần trầm cảm quay lại. Một khi đã trải qua lần 3, thì 90% khả năng nó sẽ quay lại lần 4.

Nhưng, ai theo dõi nội dung của mình từ lâu, chắc cũng biết rằng mình luôn tin rằng chúng ta có thể, và thậm chí là có trách nhiệm để tự kiến tạo nên số phận. Chúng ta tuy không thể thay đổi vết thương quá khứ, hay phẫu thuật để khiến hệ thần kinh trở nên chai sạn hơn... nhưng chúng ta có thể, bằng những nỗ lực chân thành, từng bước tái tạo cho mình một nền tảng tinh thần khỏe mạnh. Nằm trong tay ta chính là cả phần đời phía trước.

Vậy giải pháp thật sự để thoát khỏi vòng lặp tiêu cực là gì? Làm sao để chúng ta thôi bị điều khiển bởi quá khứ hay bởi những suy nghĩ không mời (intrusive thoughts)?

Sự thật là: con đường thoát khỏi vòng lặp của trầm cảm, nếu như không muốn phải phụ thuộc vào dược lý hay những lộ trình tham vấn đắt đỏ, chỉ có thể là tự mình giúp lấy mình. Học cách để chấp nhận và thương lấy vết sẹo cũ. Học cách để ngừng cuốn vào những suy nghĩ tiêu cực. Học cách để phục hồi, để đương đầu, để vững từ bên trong.

Tất cả những điều này không dễ. Nhưng nó sẽ dễ hơn khi bạn có niềm tin. Rằng dù mọi thứ có tăm tối thế nào, ánh sáng sẽ trở về chỉ với vài bước chân nữa. Vậy nên hãy cứ kiên cường tiếp tục. Cứ sống và nhìn về phía trước, và tin vào tiến trình của mình.

Chia sẻ thêm một chút cho mọi người điều này: mình có một thói quen, mà cứ giai đoạn nào thực hành nó thường xuyên thì mình lại thấy tâm trạng rất bình yên tích cực, thậm chí là hạnh phúc với cuộc sống. Đó chỉ đơn giản là... ngồi im không làm gì cả. Thiền.

Nhưng không như mọi người nghĩ, ngồi im và thiền không phải lúc nào mang đến trải nghiệm tích cực kiểu như thư giãn dễ chịu... Mà đó là khi bạn chỉ còn mình với chính mình. Bạn phải nhìn sâu vào bản thân, khám xét mọi tầng lớp nơi tâm hồn mình. Việc này sẽ khá thử thách, vì đâu đó bạn sẽ luôn có những điều bên trong mình mà bạn không muốn (hoặc không thể) đối diện.

Nhưng, một khi thực hành đủ nhiều, soi chiếu đủ nhiều... bạn sẽ hiểu thấu được tâm trí mình một cách sáng rõ hơn. Rằng vì sao mình cảm thấy điều này, suy nghĩ kia là từ đâu đến, hoặc đâu là cách phản ứng tốt nhất trong tình huống nọ... Nó giống như việc bạn đã đọc kỹ và thành thạo cuốn "hướng dẫn sử dụng tâm trí" vậy. Khi đó, bạn sẽ có kỹ năng để dần thiết lập được những mạch suy nghĩ mới, những trạng thái cảm xúc mới... và từng bước mở ra cho mình con đường thoát khỏi những vòng lặp cũ. Bạn sẽ hiểu là vì sao mình rơi vào tiêu cực, làm sao để thoát ra khỏi tiêu cực, và làm sao để từ nay về sau mình không rơi sâu vào tiêu cực lần nữa.

Những hiểu biết đó, nếu như được bạn thu nạp từ chính mình, sẽ là những công cụ tâm lý vô giá đi cùng bạn trong suốt chặng đời còn lại. Vậy nên, đừng trì hoãn việc hiểu bản thân mình thêm nữa.

Cuối cùng, nếu như bạn cũng đang trải qua những ngày khó khăn, mình chỉ muốn nói rằng mình hiểu bạn. Vì mình cũng từng như vậy. Rất nhiều lần. Và do đó mình cũng rất hiểu, giải pháp tốt nhất cần phải đến từ mình, và cần phải hiệu quả lâu dài, chứ không phải chỉ là một sự "chữa lành" trước mắt.

Chúc bạn vượt qua.

Cosmic Writer

09/05/2025

Mình thật sự không biết tương lai sẽ thế nào.

Hôm rồi, viral trên mạng một đoạn e-mail mà CEO của Fiverr (Micha Kaufman) gửi cho tất cả nhân viên của mình.

Trong e-mail đó, Kaufman cảnh báo: AI đang đến. AI sẽ thay thế tất cả mọi người, từ nhân viên của ông cho tới chính ông. Và nếu bạn không trở nên thật sự xuất sắc với thứ mình làm, thì công việc của bạn sẽ bị lung lay.

Chiếc e-mail này và sự thành thật của Kaufman khiến cộng đồng mạng quốc tế xôn xao. Những cuộc thảo luận về tương lai của công việc trong kỷ nguyên của AI càng trở nên nghiêm túc và cấp bách hơn.

Và mình nghĩ, đây là một sự thức tỉnh cần thiết.

Nếu để chia sẻ thành thật những suy nghĩ của mình, thì trong vòng khoảng 6 tháng gần đây, những sự phát triển của AI khiến mình bị rơi vào trạng thái vertigo: chóng mặt, quá tải, và hoang mang. Mình không biết chắc những lựa chọn sự nghiệp của mình có trụ được trước cơn bão AI hay không, và mỗi quyết định đều đi cùng với rủi ro và thận trọng.

Với những thay đổi quá nhanh của AI - thứ công nghệ đang và sẽ tái định nghĩa lại mọi thứ, tính VUCA của thế giới hiện đại (biến động - bất định - phức tạp - mơ hồ) như được đẩy lên tận cùng. AI sẽ thay đổi tất cả.

Đứng trước sự mơ hồ cực đoan như vậy, quá khó để chúng ta có thể nhìn xa và lên kế hoạch lâu dài cho sự nghiệp của mình. Không ai muốn điều tệ nhất xảy ra: rằng chúng ta dành cả thanh xuân để đầu tư phát triển kỹ năng cho một công việc, để rồi đến một ngày công việc đó được tự động hóa bởi AI, và rồi chúng ta trở nên vô dụng.

Nhiều người sẽ nói: "vẫn còn nhiều thứ AI chưa làm được!"

Và đúng vậy. AI vẫn còn rất nhiều hạn chế. Sẽ có những công việc khó bị thay thế hơn những công việc khác. Nhưng đó là ở thời điểm hiện tại. Với những khoản tiền khổng lồ được đầu tư và tốc độ phát triển điên cuồng của AI, không ai nói trước được rằng trong 5, 10, 15 năm nữa thì công việc gì sẽ được xem là "an toàn".

Do đó, cuộc cách mạng của AI cũng buộc phải dẫn đến một cuộc cách mạng trong cách con người ta tư duy về sự nghiệp của mình.

"Mình sẽ làm công việc gì" có lẽ không còn là một câu hỏi hay.

Mà mình nghĩ, chúng ta nên hỏi rằng mình sẽ tạo ra giá trị gì, sẽ giúp ích cho ai, hoặc sẽ mang lại sự thay đổi thế nào cho thế giới? Ý nghĩa của sự nghiệp không còn gắn liền với lao động (labor), mà sẽ quay lại với gốc rễ của nó, đó là tạo ra giá trị (value creation).

Vậy nên, thay vì cam kết với một công việc, tốt hơn hết hãy cam kết với một tầm nhìn... Rồi hãy chấp nhận linh hoạt với những công việc khác nhau để đạt được tầm nhìn đó.

Và, cho dù bạn có làm việc gì, đừng chỉ nghĩ đến sự ổn định, vì khái niệm đó giờ không còn thực tế nữa. Thay vào đó hãy hướng đến sự xuất sắc, vì đó là cách tốt nhất để bạn đảm bảo được tương lai của mình.

Dù yêu hay ghét, không ai cản được cơn bão AI.

Thứ duy nhất chúng ta có thể làm là bơi theo nó. Và chuẩn bị cho mình những năng lực sinh tồn để dù nó cuốn nhân loại về đâu, chúng ta cũng vẫn xoay sở được.

Còn bạn? Bạn nghĩ sao về viễn cảnh này?

Cosmic Writer

-

Bài viết này nằm trong challenge "Brand From Within: 7 ngày đánh thức chất liệu sáng tạo trong bạn" của cộng đồng Vũ Trụ Creator. Nếu bạn cũng muốn tham gia thử thách này cùng mình, bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin bên dưới nhé!

08/05/2025

"Chị không thích từ "sứ mệnh". Nghe nó to lớn quá".

Một người bạn chia sẻ thẳng với mình như vậy trong một buổi cafe, khi cuộc trò chuyện của hai người dần đi sâu hơn mấy câu chuyện xã giao bình thường. Và rồi từ khóa này xuất hiện.

Mình đáp lại: "Em thì khác. Em thích khái niệm này chính vì thế. Chính vì nó to lớn".

Cuộc trò chuyện diễn ra cũng lâu rồi, nhưng chi tiết này vẫn khiến mình suy nghĩ mãi.

Tất nhiên, mình hiểu.

Mình hiểu tại sao những khái niệm đao to búa lớn (như hạnh phúc, ý nghĩa, sứ mệnh...) nhiều khi khiến chúng ta ngán ngẩm. Chúng quá xa vời và vĩ mô, có phần trừu tượng, khó hiểu, đôi khi khiến chúng ta ngộp thở hơn là gợi mở và hấp dẫn.

Và mình cũng hiểu. Việc bớt nghĩ về những thứ to lớn để tập trung vào từng hành động bé nhỏ... cũng là cách tốt nhất để chúng ta từng bước giải quyết được những vấn đề trong cuộc đời mình.

Nhưng, việc phớt lờ đi những câu hỏi lớn chỉ càng làm chúng lớn hơn.

Mình đã từng nghe motif câu chuyện này từ rất nhiều người. Rằng họ đã có một cuộc sống rất ổn: gia đình, công việc, tài chính... tất cả đều đã chuẩn chỉnh theo những khuôn mẫu của xã hội (ở độ tuổi của họ). Nhưng một phần nào đó bên trong họ vẫn cảm thấy cồn cào trống rỗng, vẫn thấy thiếu vắng một cảm giác ý nghĩa sâu sắc hơn trong cuộc đời mình.

Và rồi ở độ tuổi ngoài 30, 40, thậm chí 50, họ đưa ra sự thay đổi lớn và lựa chọn một hướng đi hoàn toàn mới.

Đây không phải là sự tham lam, rằng có đủ rồi còn muốn hơn. Mà nó là việc có đủ những thứ mà chúng ta... có lẽ không cần. Còn những điều chúng ta thật sự cần, thì lại bị phớt lờ và chưa từng một lần được lắng nghe.

Chẳng hạn:

Mình có một chị khách hàng. Gần đến tuổi 50 chị mới thức tỉnh được điều mà chị thật sự muốn làm.

Bước ngoặt đó đến sau trải nghiệm mẹ chị mất. Vì yêu mẹ, thương mẹ, chị nhận ra rằng mình không muốn như mẹ: cả cuộc đời hy sinh vì người khác... nhưng chưa bao giờ chịu sống cho chính mình.

Biến cố này khiến chị tự nhìn về bản thân. Chị dần học cách sống và biểu đạt mình một cách tự tin hơn, trung thực hơn, ưu tiên trở lại những sở thích và ước mơ chị từng có, và rồi dần giúp những người phụ nữ khác xung quanh có một sự khởi đầu mới tương tự.

Mỗi lần chia sẻ về điều này, chị đều khóc. Không phải vì thương xót, mà vì khát khao hoàn thành được sứ mệnh, vì nguồn cảm hứng to lớn muốn giúp đỡ và tạo ra thay đổi.

Và mình thấy những cảm xúc đó truyền cảm hứng mạnh mẽ vô cùng.

Vậy, những bước ngoặt như vậy đến từ đâu?

Mình nghĩ, với tùy người, mà những khoảnh khắc như vậy sẽ đến sớm hay muộn. Và nó sẽ đến khi chúng ta nhận ra mình không thể lảng tránh được thêm nữa, mà cần phải trung thực trả lời được những câu hỏi:

Mình sống để làm gì?
Mình sống vì điều gì?
Mình sẽ tạo ra gì và sẽ để lại gì?

Nếu như chưa sáng rõ về mục đích sống của bản thân, chúng ta sẽ dễ đi lạc vào những con đường không phải dành cho mình, chỉ để miệt mài tiến đến những cái đích mà mình còn chẳng muốn đến.

Nhưng nếu, bạn lựa chọn cho mình một mục đích, hay thậm chí là một sứ mệnh để hướng đến, thì dù con đường có xa và nhọc nhằn, đôi khi chúng ta vẫn tìm thấy được hạnh phúc xuyên suốt hành trình đó.

Tuy nhiên, cũng đừng nên overthink về chuyện này. Sự "to lớn" ở đây không có nghĩa là phải cao cả hay vĩ đại. Sứ mệnh đó chỉ cần thật sự quan trọng và ý nghĩa đối với bạn, để bạn thấy rằng tất cả những cố gắng của mình là xứng đáng. Và, khi cuộc đời dìm bạn xuống đáy, một sứ mệnh để hướng đến cũng sẽ tạo thành một sức bật mạnh mẽ để bạn vực dậy đi tiếp.

Nhiều người thường hay so sánh rằng cuộc đời giống như một trò chơi. Nhưng mình thấy không hẳn như vậy.

Khi bước vào một trò chơi, bạn thường đã có sẵn một nhiệm vụ (hay sứ mệnh) phải làm, và đó là thứ khiến trải nghiệm chơi mang lại cảm giác say mê thích thú. Nhưng cuộc đời thì không.

Chúng ta bước vào cuộc đời với sự hoang mang, thấy mọi thứ phức tạp, khó hiểu, và không rõ ràng mình cần phải làm gì. Nhưng tới một lúc nào đó, chúng ta cần phải nhận thức rằng mình có quyền lựa chọn trò chơi mình muốn chơi, nhiệm vụ mình muốn làm.

Khi có một lý do đủ lớn, chúng ta không những sẽ sáng rõ về việc cần làm, mà còn có đủ sức mạnh để kiên trì bước tới.

Giống như triết lý của existentialism (chủ nghĩa hiện sinh), hay trong liệu pháp tâm lý logotherapy của Viktor Frankl: chúng ta có quyền tự do để lựa chọn rằng mình sống để làm gì.

Và nhờ đó, tự tạo ra cho cuộc đời mình ý nghĩa.

Cosmic Writer

-

Bài viết này nằm trong challenge "Brand From Within: 7 ngày đánh thức chất liệu sáng tạo trong bạn" của cộng đồng Vũ Trụ Creator. Nếu bạn cũng muốn tham gia thử thách này cùng mình, bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin bên dưới nhé!

07/05/2025

Trong hơn 2 năm qua, song song với việc phát triển kênh Cosmic Writer, mình còn đã tham gia vào rất nhiều các hoạt động đào tạo về sáng tạo nội dung (content creation).

Sau một hành trình dài với công việc này, trải qua nhiều thăng-trầm và ngọt-đắng với nó, mình thấy bản thân có trách nhiệm chia sẻ lại kiến thức và kinh nghiệm cho những content creator đến sau.

Với tâm huyết như vậy, mình thấy vui khi thị trường đã dần có sự cởi mở hơn với định hướng sự nghiệp mới này, và bắt đầu nhìn nhận nó với những góc nhìn tích cực hơn thay vì chỉ đơn thuần xem nó như một cách thức để gây chú ý.

Bằng chứng cho việc này là sự kiện Solo Creators Summit mà mình sẽ tham gia trong mấy ngày tới (từ 8/5 tới 10/5).

Diễn ra online trong liên tục 3 ngày, quy tụ rất nhiều những creator có sức hút và expert trong ngành truyền thông... sự kiện đánh dấu một sự trưởng thành của nền kinh tế sáng tạo (creator economy) tại Việt Nam ngay trước thềm kỷ nguyên vươn mình sắp tới.

Và mình, rất may mắn được là một phần trong đó.

Nếu như bạn cũng quan tâm tới việc theo đuổi sáng tạo nội dung như một sự nghiệp, và muốn được gặp mình trong một vài session của sự kiện, bạn hãy tìm hiểu và đăng ký tham gia chương trình từ đường link bên dưới nhé!

Hẹn gặp bạn tại Solo Creators Summit ;).

07/05/2025

Nội lực không phải là sức mạnh, mà là khả năng chấp nhận sự yếu đuối.

Trong số các triết gia khắc kỷ (stoicism), thì Epictetus (55 - 135) có lẽ là người để lại dấu ấn đặc biệt nhất.

Ông không có địa vị cao, thậm chí chỉ là một người nô lệ tàn phế. Lịch sử đồn rằng, ông bị què chân do một lần bị chủ nhân bạo hành. Mặc dù bị cuộc đời ngược đãi như vậy, nhưng ông không để mình rơi vào hận thù hay đau khổ. Mà ngược lại, Epictetus vẫn sống một cuộc đời đức hạnh, và trở thành một người thầy triết học được yêu mến khi ông được trả tự do.

Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta thường ngưỡng mộ những người nổi tiếng, thành công và quyền lực. Ít khi nào chúng ta nghĩ rằng mình sẽ học được điều gì đó từ một người không có địa vị như Epictetus.

Nhưng cuộc đời và hoàn cảnh của Epictetus đã để lại một bài học sâu sắc: rằng ý chí thật sự của một người, không nằm ở việc anh ta đã kiểm soát mọi thứ như thế nào, mà nằm ở việc anh ta đã đối diện như thế nào với những thứ không thể được kiểm soát.

Đây cũng là lý do một người nô lệ như Epictetus vẫn được yêu mến, và có tầm ảnh hưởng vượt xa đến gần 2,000 năm. Trong khi đó Nero, một hoàng đế, lại bị lịch sử xem thường vì sự hèn nhát, ái kỷ, và bạo ngược của mình.

Epictetus tuy không thể thay đổi sự thật rằng mình là một nô lệ tàn phế, nhưng ông vẫn đã chọn sống với nó một cách tốt nhất, trọn vẹn nhất trong khả năng của mình. Và đó chính là điều khiến ông trở nên vĩ đại.

Đối với mình, hình ảnh về Epictetus, một người tổn thương nhưng không đáng thương, một người dám chấp nhận sự yếu đuối của mình một cách kiên cường... là một biểu tượng đáng học hỏi.

Vì mình nghĩ, tất cả chúng ta, ở một phương diện nào đó, đều là Epictetus. Chúng ta ai cũng có những tổn thương, những thiếu sót, những hạn chế, những biến cố của riêng mình, mà chúng ta không thể hoàn toàn thay đổi hay kiểm soát. Đó có thể là:

Sinh ra với những khiếm khuyết.
Lớn lên trong một gia đình không hạnh phúc.
Thiệt thòi về ngoại hình hay tài năng.
Chung sống với bệnh tật.
Trải qua tổn thương và mất mát.
Thiếu tiền và cơ hội...

Suy cho cùng, ai cũng đều có những mong manh của riêng họ. Đó là một phần của trải nghiệm làm người. Nhưng sự thật là: những điều này không định nghĩa chúng ta, mà chúng ta sẽ tự định nghĩa nên chính mình thông qua cái cách chúng ta đối diện với những vết nứt của cuộc đời.

Không quan trọng bạn có địa vị thế nào hay giàu có ra sao... Nhân cách của bạn sẽ được kiểm chứng và tôi luyện qua chính những khó khăn mà bạn trải qua. Khó khăn không phải rào cản hay hình phạt. Mà đó chính là những cơ hội, những bài kiểm tra để bạn tìm thấy và đánh thức bên trong mình phiên bản tốt nhất.

"Bạn không cần phải toàn vẹn để trở nên vĩ đại. Bạn chỉ cần dũng cảm sống trọn vẹn với những gì đã không toàn vẹn trong mình."

Cosmic Writer

-

Bài viết này nằm trong challenge "Brand From Within: 7 ngày đánh thức chất liệu sáng tạo trong bạn" của cộng đồng Vũ Trụ Creator. Nếu bạn cũng muốn tham gia thử thách này cùng mình, bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin bên dưới nhé!

Cosmic Writer

01/09/2025

31/08/2025

01/08/2025

29/06/2025

25/06/2025

09/05/2025

08/05/2025

07/05/2025

07/05/2025

Address

Website

Alerts

Contact The Business

Shortcuts

Share

Category