22/10/2025
CỔNG THANH TOÁN - HẠ TẦNG SỐ CỦA NỀN KINH TẾ TOÀN DIỆN
Trang viết bài này với mong muốn chia sẻ thêm 1 góc nhìn về tầm quan trọng của cổng thanh toán để mọi người ai chưa biết hiểu thêm nhé.
Bài có nhiều yếu tố kỹ thuật nên hơi khó hiểu, ai chưa hiểu chỗ nào cứ comment, Trang sẽ giải thích thêm.
---
🇻🇳 CỔNG THANH TOÁN, KHÔNG CÒN LÀ LỰA CHỌN MÀ LÀ ĐIỀU KIỆN TIÊN QUYẾT.
Trang bắt đầu kinh doanh và khởi nghiệp từ những năm 2004 tức là đến giờ được 21 năm rồi, cũng tiếp xúc máy tính từ sớm, rồi đi học ở Sing, một đất nước mà công nghệ quá phát triển. Tuy Trang không chuyên về tài chính, chỉ biết chút ít phục vụ việc đầu tư, kinh doanh thôi, nhưng Trang hiểu tầm quan trọng của nó để luôn cập nhật không bị tụt hậu.
Khi kinh doanh, bản thân Trang và ekip ứng dụng rất nhiều và cũng nỗ lực gắn chức năng thanh toán lên từng trang salepage cho đại lý, nên cũng mất thời gian tìm hiểu về nó.
Trong một thế giới mà mọi hoạt động, từ mua hàng, đặt vé, trả lương đến chuyển tiền từ thiện, đều có thể thực hiện qua điện thoại, cổng thanh toán điện tử không còn là công cụ hỗ trợ, mà là nền tảng hạ tầng của nền kinh tế số.
Trang nhớ 1 câu rất hay của ông GS. Erik Brynjolfsson - Giáo sư tại MIT, giám đốc Viện Nghiên cứu Kinh tế Số tại Đại học Stanford: “Nếu tiền là huyết mạch của nền kinh tế, thì cổng thanh toán là mạch máu kỹ thuật số mang dòng tiền đến khắp cơ thể xã hội hiện đại.”
Nghe như giải phẫu cơ thể nhỉ.
Bài viết này Trang muốn đi sâu một chút, phân tích ba khía cạnh.
✅Tài chính toàn diện
✅Thúc đẩy thương mại điện tử
✅Tác động đến doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.
Có thể nói đây là ba mảnh ghép sống còn của phát triển kinh tế bền vững tại Việt Nam giai đoạn này. Trang cũng sẽ so sánh với một số nước khác khi phân tích để mn nhìn rõ hơn.
🇻🇳 CỔNG THANH TOÁN THÚC ĐẨY TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN (Cái này hơi vĩ mô một chút)
GS. Jonathan Morduch của NYU nhận định là
“Các cổng thanh toán là cầu nối giúp người dân không có tài khoản ngân hàng tiếp cận các dịch vụ tài chính.”
Ở Việt Nam giai đoạn trước 2018, có đến hơn 50% dân số không có tài khoản ngân hàng. Thời điểm ấy đa phần chỉ những người đi du học hoặc chủ doanh nghiệp hoặc làm MMO mới mở tài khoản và làm thẻ tín dụng.
Hiện nay, việc một seller online có thể nhận thanh toán qua mã QR, chuyển tiền qua MoMo, hay nạp tiền điện thoại qua ZaloPay là quá phổ biến rồi.
Trang làm 1 phép so sánh với 2 khu vực là Trung Quốc và Bắc Âu, 2 nơi mà Trang cực kỳ ấn tượng khi đến.
• Trung Quốc: WeChat Pay và Alipay đã có mặt ở mọi ngóc ngách, người dân nông thôn, người bán hàng rong, xe ba gác... tiếp cận tài chính chỉ bằng smartphone, không cần đến ngân hàng. Mình đã rất choáng ngợp khi họ gần như phổ cập cổng thanh toán chỉ với 1 cú chạm.
• Thụy Điển, Đan Mạch: Họ có Swish - cổng thanh toán quốc gia, ngay cả trẻ em cũng có thể dùng để nhận tiền tiêu vặt, và hơn 90% người dân không còn dùng tiền mặt.
Khi Trang đến 2 nước này, mọi thứ mua dù to hay nhỏ xíu trên đường thì cũng đều quẹt thẻ hoặc chạm điện thoại để thanh toán.
Có 1 thực tế là:
✅ Người ở tỉnh xa không cần mở thẻ ngân hàng, chỉ cần điện thoại thông minh kết nối Internet + ví điện tử.
✅Giao dịch nhỏ từ 5.000-10.000 đồng vẫn có thể thực hiện.
✅Hệ sinh thái micro-finance, bảo hiểm vi mô, và tiết kiệm tích lũy bắt đầu mở ra từ chính các nền tảng này.
Tài chính toàn diện không dừng lại ở chính sách một cách xa lạ. Nó là sự bảo đảm rằng mọi người có thể tham gia nền kinh tế với vị thế công bằng. Điều này có thể hiểu rằng, giới hạn của một tổ chức tương đương với người thấp nhất, vậy cần tạo ra 1 mức nền cao hơn.
🇻🇳 KHÔNG CÓ CỔNG THANH TOÁN, TMĐT RẤT KHÓ TỒN TẠI.
Jack Ma từng phát biểu rất ngắn gọn:
“Không có hệ thống thanh toán trực tuyến đáng tin cậy, thương mại điện tử không thể phát triển.”
Alibaba có Alipay.
Amazon có Amazon Pay.
Shopee có SPayLater.
Ở Việt Nam, sự phát triển của VNPAY, MoMo, ZaloPay... chính là nền móng để hàng triệu giao dịch TMĐT diễn ra mỗi ngày. Mọi người chỉ mới quen với việc giao dịch, mà chưa hình dung ra tầm quan trọng của những cổng thanh toán này.
Nếu làm thêm 1 phép so sánh
• Trung Quốc: Alipay chiếm gần 50% tổng thanh toán TMĐT, tích hợp trong toàn bộ hệ sinh thái Taobao, Tmall, Ele.me…
• Châu Âu: Klarna và iDEAL (Hà Lan) cho phép thanh toán tức thời hoặc trả góp trên nền tảng TMĐT, giúp tăng tỉ lệ thành công đổi và kiểm soát chi tiêu cá nhân
Việt Nam cũng bắt đầu cho trả góp các khoản chi khi quẹt thẻ. Điều này là tất yếu, với tốc độ phát triển của TMĐT hiện nay.
Những số liệu này không phải ai cũng quan tâm
Theo tờ e-Conomy SEA 2023 (Google - Bain - Temasek) thì:
✅90% người mua hàng online tại Việt Nam thanh toán qua ví điện tử hoặc cổng thanh toán nào đó.
✅Tốc độ tăng trưởng thanh toán số ở Việt Nam đạt hơn 50%/năm, cao nhất Đông Nam Á.
Cổng thanh toán liên kết với ngân hàng, bảo hiểm, logistic, quản trị, tạo nên chuỗi giá trị khép kín của nền kinh tế số.
TMĐT là con tàu. Cổng thanh toán là đường ray. Không có đường ray, con tàu cũng không chạy đi đâu được.
🇻🇳 CỔNG THANH TOÁN LÀ ĐÒN BẨY CHO DOANH NGHIỆP NHỎ, SIÊU NHỎ VÀ HỘ KINH DOANH CÁ THỂ.
Theo nhận định của World Bank thì:
“Cổng thanh toán giúp các doanh nghiệp nhỏ bán hàng online, tiếp cận khách hàng xa và nhận tiền tức thời, điều mà mô hình truyền thống không thể làm được.”
Việt Nam có hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, đa phần không có hệ thống quản lý, không có phần mềm kế toán, và không có tài khoản công ty.
Nhưng họ vẫn đang kinh doanh, vẫn bán hàng mỗi ngày, qua Facebook, Zalo, TikTok.
Sắp tới chắc sẽ còn nhiều xáo trộn với nhóm này
Thêm một sự so sánh Bắc Âu và Đông Nam Á
✅ Bắc Âu: Swish (Thụy Điển), Vipps (Na Uy) không chỉ hỗ trợ thanh toán cá nhân mà còn tích hợp trong các nền tảng bán hàng nhỏ lẻ, crowdfunding, thậm chí quyên góp thiện nguyện.
✅ Indonesia & Philippines: GCash và DANA hỗ trợ người bán nhỏ dùng QR để thu tiền, mua bảo hiểm vi mô, và thanh toán hóa đơn hàng ngày, từ đó xây dựng lịch sử tín dụng để tiếp cận tài chính vi mô.
Trang rất thích mô hình crowdfunding, và sớm muộn thôi, nó sẽ tràn ngập ở Việt Nam, nơi mà sự sáng tạo và các dự án có thừa, chỉ thiếu vốn.
Cổng thanh toán có vai trò không hề nhỏ với nhóm kinh doanh siêu siêu nhỏ:
✅Biến người bán nhỏ lẻ thành “doanh nghiệp không giấy phép”, nhưng vẫn minh bạch và an toàn.
✅Giúp họ chốt đơn 24/7, tự động thu tiền vào tài khoản, giảm lệ thuộc vào tiền mặt, giảm công nợ, lừa đảo.
✅ Kết nối với hệ thống đối tác: đơn vị vận chuyển, phần mềm quản lý kho, chatbot, CRM...
Trong hệ thống Trang đang vận hành, 90% đại lý là phụ nữ, họ chưa từng biết đến ngân hàng số, nhưng giờ họ chốt đơn, xuất mã QR, nhận tiền tự động qua cổng thanh toán tích hợp.
Không chỉ là dòng tiền, mà là dòng niềm tin
Christine Lagarde, cựu Chủ tịch IMF, từng nói:
“Thanh toán kỹ thuật số giúp tăng tính minh bạch, giảm rủi ro tiền mặt, và làm mạnh thêm hệ thống tài chính.”
Mỗi giao dịch qua cổng thanh toán là một "chứng từ sống", giúp cho:
✅ Doanh nghiệp nhỏ có lịch sử tín dụng để vay vốn
✅Nhà nước kiểm soát thuế hiệu quả hơn
✅ Nhà đầu tư định giá thị trường thật hơn
Chỗ nào có giao dịch minh bạch, chỗ đó có đầu tư. Nơi nào có đầu tư, nơi đó khắc phát triển. Mọi thứ rồi dần dần sẽ minh bạch hơn nhiều, bởi nó là xu hướng.
🇻🇳 KHÔNG PHẢI AI CŨNG DỄ DÀNG TÍCH HỢP CỔNG THANH TOÁN ?
Dù mang lại nhiều giá trị, thực tế việc kết nối với cổng thanh toán tại Việt Nam và nhiều quốc gia đang phát triển vẫn còn tồn tại không ít thách thức.
Thực trạng này trong quá trình làm việc chính Trang cũng rút ra được.
Về phía doanh nghiệp:
✅ Phải có pháp nhân đăng ký kinh doanh hợp lệ (một số cổng không chấp nhận hộ cá thể).
✅Cần chứng minh nguồn gốc sản phẩm, minh bạch dòng tiền.
✅Thời gian phê duyệt tích hợp kéo dài (7-20 ngày làm việc), nhất là với các ngành nghề “có yếu tố rủi ro” như thẩm mỹ, tài chính, thực phẩm chức năng…khiến mọi người nản
🇻🇳Về phía cá nhân kinh doanh:
✅ Phải hoàn thiện nhiều thủ tục KYC (Know Your Customer), xác minh giấy tờ, sao kê tài khoản, mọi người càng dễ nản.
✅Một số cá nhân không đủ điều kiện pháp lý để mở ví kinh doanh (ví dụ chưa có CCCD gắn chip, không có tài khoản ngân hàng liên kết).
✅Khó khăn trong việc đồng bộ giao diện thanh toán với nền tảng bán hàng không chuyên (như livestream, chatbot, app tự xây).
✅Cá nhân ngại thay đổi thói quen, ngại tư duy, ngại tự tìm hiểu và nghiên cứu. Chỉ riêng việc đào tạo, hỗ trợ ĐL kết nối tài khoản của họ lên trang salepage qua Sepay thôi mà ngốn khá nhiều thời gian, công sức của team support bên Trang. Cùng 1 câu hỏi mà vài chục người liên tục thay nhau hỏi lại dù đã được giải đáp. Đó chắc chắn cũng là vấn đề chung của xã hội.
✅Công nghệ đủ linh hoạt để tích hợp, không phải bên nào cũng có, hoặc chi phí sẽ cao.
Bên Trang có lợi thế từ nền tảng no code có sẵn, không cần hoặc rất ít code thêm nên mới tối giản được chi phí để trang bị cho mỗi ĐL một trang riêng.
🇻🇳 QUY ĐỊNH CHẶT CHẼ:
✅Chưa kể việc ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính quản lý rất chặt các đơn vị trung gian thanh toán để phòng ngừa rửa tiền, trốn thuế.
✅ Các cổng thanh toán bắt buộc phải có đối soát, lưu trữ, bảo mật theo chuẩn PCI DSS hoặc tương đương, dẫn tới chi phí vận hành cao. Mình post bảng biểu phí ví dụ ở comment để mn tham khảo.
✅ Giao dịch quốc tế (thanh toán xuyên biên giới) vẫn còn nhiều rào cản pháp lý và thủ tục ngân hàng.
Công nghệ thì có sẵn, nhưng văn bản pháp lý, hiểu biết người dùng, năng lực setup vận hành, quy trình kiểm duyệt vẫn là 4 rào cản lớn khiến việc “phổ cập thanh toán số” chưa thể diễn ra đồng đều.
🇻🇳TẦM NHÌN QUỐC GIA, KHÔNG THỂ BƯỚC VÀO CÁCH MẠNG 4.0 NẾU THIẾU CỔNG THANH TOÁN.
Ông GS. Klaus Schwab Chủ tịch diễn đàn kinh tế TG WEF, cũng là người viết cuốn Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 nói rằng:
“Thanh toán số là một trong những hạ tầng thiết yếu để các nước đang phát triển bước vào Cách mạng Công nghiệp 4.0.”
Không phải trí tuệ nhân tạo, không phải blockchain - CỔNG THANH TOÁN mới là thứ buộc phải có đầu tiên nếu muốn kinh tế số lan toả tới từng cá nhân, từng hộ dân, từng làng xã.
Nhìn EU và Trung Quốc xem nhé
✅EU: Kế hoạch PSD2 (Payment Services Directive 2) giúp chuẩn hóa giao diện thanh toán, bảo vệ người tiêu dùng, và tạo điều kiện cho fintech phát triển toàn khối.
✅Trung Quốc: Quy định quản lý cực kỳ chặt các cổng thanh toán sau khi Alipay bùng nổ, vừa đảm bảo an ninh tài chính, vừa giữ quyền kiểm soát nhà nước.
Cổng thanh toán, nói một cách dễ hiểu, có thể coi là “cổng vào” để toàn dân tham gia vào kinh tế. Là “cổng sinh tồn” để doanh nghiệp nhỏ vươn ra thị trường số. Là “cổng thoát” khỏi nền kinh tế phi chính thức.
Cổng thanh toán không chỉ là công nghệ, đó là điểm nút thắt trên lộ trình tiếp cận phát triển
Khi chúng ta chuyển tiền cho một cụ già bán hàng rong qua mã QR, đó không chỉ đang trả tiền. Mà là một hành động :
• Không lệ thuộc vào tiền mặt
• Không cần xếp hàng rút tiền
• Không cần lo lắng bị trả bằng tờ tiền rách
Một người dân tộc, ở miền núi chốt đơn online và nhận thanh toán qua VNPAY hay ZaloPay, chính họ cũng không nhận ra: Họ bắt đầu làm kinh doanh kỹ thuật số.
Tôi là Trang, viết từ góc nhìn của một người đang kiến tạo mô hình kinh doanh tinh gọn, có ứng dụng cổng thanh toán để phổ cập cho nhiều người.
---
✍️ Trần Trang
Page Trang Vaga của mình có các video cũng cực kỳ bổ ích và thú vị về kinh doanh hệ thống. Mn nhớ follow và xem nhé!
