04/08/2025
“CƠN SỐT” MATCHA VÀ “CÚ TÁT NGỌT NGÀO” CHO NGÀNH TRÀ VIỆT NAM
(Đây là một bài viết dài, hãy đảm bảo bạn đã sẵn sàng trước khi thưởng thức nó)
🍵 Matcha đang được yêu như chưa từng được yêu. Từ ly latte xanh mướt đến chiếc bánh mềm mịn, từ dòng kem đắt đỏ đến tuýp mặt nạ detox, thế giới dường như đang phát cuồng vì một loại bột trà xay nhuyễn, có nguồn gốc từ những khu vườn chè. Nhưng giữa cơn sốt đó, có một thực tế đầy chát đắng. Việt Nam một trong những quốc gia xuất khẩu trà lớn nhất thế giới lại chưa thể tự hào góp mặt trong “bữa tiệc matcha toàn cầu”.
🍵 Matcha: Sự phát triển thần tốc làm thay đổi lối sống
Nói matcha là một loại trà thì đúng, nhưng chưa đủ. Với người Nhật, matcha là linh hồn của trà đạo. Với Gen Z toàn cầu, nó là biểu tượng của lối sống lành mạnh trẻ trung sang chảnh. Với các thương hiệu F&B, matcha là nguyên liệu vàng có thể "match" với đủ mọi món: từ trà sữa, latte, bánh ngọt, kem, kẹo cho tới... mỹ phẩm và viên uống đẹp da.
Theo báo cáo từ Research and Markets (2024): thị trường matcha toàn cầu có thể đạt 5,5 tỷ USD vào năm 2028. Châu Á, Mỹ và châu Âu đang đua nhau chi tiền cho matcha. Trong đó có Việt Nam nhưng.
🇻🇳 Trong khi đó, ở Việt Nam...
Việt Nam là quốc gia xuất khẩu trà lớn thứ 7 thế giới, với sản lượng hơn 250.000 tấn/năm, trải dài từ Thái Nguyên, Mộc Châu, Lâm Đồng đến Bảo Lộc, Suối Giàng. Nhưng ẩn sau con số hoành tráng đó là một thực tế nghịch lý, phần lớn trà Việt xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu thô, giá thấp, không thương hiệu, không bản sắc. Và tệ hơn: gần như không có loại matcha nào được sản xuất từ chính trà Việt mà đạt chuẩn để ra thế giới.
❓ Vậy vì sao “trà nhà trồng” mà không làm được matcha?
Nghe vô lý nhưng lại rất có lý. Vì matcha không phải cứ lấy trà xanh đem đi xay là thành. Để có bột matcha mịn, ngọt dịu, xanh tươi, ít chát, tan hoàn toàn trong nước như của Nhật Bản, bạn cần:
🌿 Quy trình trồng trọt đặc biệt. Lá trà phải được che nắng 20–30 ngày trước khi thu hoạch để tăng lượng diệp lục và giảm vị đắng.
🌿 Loại lá chuyên biệt (Tencha), không phải lá trà thông thường.
🌿 Công nghệ xay bằng đá granite lạnh, tốc độ chậm, tốn thời gian – mỗi giờ chỉ xay được vài chục gram bột.
🌿 Và quan trọng hơn cả: một tư duy làm sản phẩm theo chiều sâu, chứ không phải làm cho có.
🌿 Nhiều nông trại trà Việt hiện vẫn đang trồng - hái - sấy - đóng bao - bán thô. Chưa mấy nơi nghĩ đến chuyện chế biến sâu để tăng giá trị, càng ít nơi nghĩ đến việc bắt kịp xu hướng quốc tế như matcha. Để rồi đặc ra câu hỏi.
🍵❓ Giá thấp, chất tốt, thương hiệu không thấy…
Có một sự thật khiến người trong ngành phải buốt ruột: trà Việt thường bị trả giá thấp hơn trà Ấn Độ, Sri Lanka, Trung Quốc dù chất lượng không hề thua kém. Lý do?
Thiếu chuẩn hóa chất lượng. Thiếu thương hiệu quốc tế đủ mạnh để định vị. Thiếu câu chuyện gắn với sản phẩm điều mà Nhật Bản làm quá tốt với matcha. Nói thẳng: chúng ta có nguyên liệu, nhưng lại để người khác làm chủ giá trị.
Đương nhiên, một vài thương hiệu Việt như Chavi (Lâm Đồng), Cozy, Shanam, Tân Cương Hoàng Bình… đang nỗ lực tạo dấu ấn riêng. Một số startup trẻ cũng bắt đầu thử nghiệm làm matcha theo chuẩn Nhật. Nhưng vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún, thiếu hệ sinh thái hậu thuẫn. Giấc mơ "matcha made in Vietnam" hiện vẫn đang lửng lơ như lớp kem trên ly trà sữa.
🇻🇳 Và cuối cùng, Matcha không phải thứ quá xa vời…
Việt Nam có thể không bắt đầu cuộc chơi matcha. Nhưng không có nghĩa chúng ta phải mãi làm người ngoài cuộc.
📣 Với người tiêu dùng: Nếu thấy một thương hiệu matcha Việt, hãy thử. Biết đâu, bạn đang góp phần khởi đầu một giấc mơ xanh rất Việt.
📣 Với người làm nông hãy làm thương hiệu hãy làm nội dung: Matcha là bài kiểm tra về khả năng tư duy giá trị. Không ai cấm chúng ta làm ra một "matcha đậm chất Việt" miễn là dám nghĩ lớn, làm sâu và đi xa.
🔥 Và cuối cùng, như cái cách mà lâu nay chúng ta đang mắc kẹt ở các ngành kinh tế như luyện kim, nông sản công nghiệp, kỹ thuật,... chúng ta mới ở mức lắp ráp và xuất khẩu thô, giá trị thấp. Điều này đã đang và sẽ manh nha tới ngành trà Việt Nam, đòi hỏi sự nỗ lực và cố gắng của chính phủ và cả người dân chúng ta. Vì một kỷ nguyên vương mình.
👉 Bạn muốn “matcha hóa” ngành trà Việt? Còn chờ gì nữa? Let's brew the change. 💚