01/08/2025
🧟 𝗕𝗮̣𝗻 𝘀𝗲̃ 𝗰𝗵𝗮̆̉𝗻𝗴 𝗯𝗮𝗼 𝗴𝗶𝗼̛̀ 𝗻𝗴𝗵𝗶̃ 𝗿𝗮̆̀𝗻𝗴 𝗵𝗼̂𝗺 𝗻𝗮𝘆 𝗹𝗮̀ 𝗹𝗮̂̀𝗻 𝗰𝘂𝗼̂́𝗶 𝗰𝘂̀𝗻𝗴 𝗯𝗮̣𝗻 𝗹𝗮̀𝗺 𝘁𝗵𝗲̂𝗺 𝗴𝗶𝗼̛̀ 𝗼̛̉ 𝗰𝗼̂𝗻𝗴 𝘁𝗶, 𝗹𝗮̂̀𝗻 𝗰𝘂𝗼̂́𝗶 𝗰𝘂̀𝗻𝗴 𝗯𝗮̣𝗻 đ𝘂̛𝗮 𝗰𝗼𝗻 đ𝗲̂́𝗻 𝘁𝗿𝘂̛𝗼̛̀𝗻𝗴, 𝗹𝗮̂̀𝗻 𝗰𝘂𝗼̂́𝗶 𝗰𝘂̀𝗻𝗴 𝗯𝗮̣𝗻 đ𝗼𝗮̀𝗻 𝘁𝘂̣ 𝘃𝗼̛́𝗶 𝗴𝗶𝗮 đ𝗶̀𝗻𝗵...
Không ai nghĩ như thế.
Truyền thông đưa tin vào lúc 12h45 ngày 31 tháng 7 năm 2025, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT, ông Hoàng Nam Tiến vừa đột ngột qua đời ở tuổi 56, nguyên nhân được Bệnh viện Hồng Ngọc xác nhận là đột quỵ.
Xin chia buồn với gia đình ông Hoàng Nam Tiến!
Năm 2022 ông Hoàng Nam Tiến đã từng chia sẻ: "Tôi rất tự hào mình có thể làm việc 12, 14, 16 tiếng mỗi ngày, không có thứ Bảy, Chủ nhật, làm từ năm nay qua năm khác”. Tôi đã có bài viết bàn về chủ đề này. Những ngày đầu làm kênh YouTube “Bác sĩ Trần Văn Phúc Official”, tôi đã nghĩ đến những phát biểu của Chủ tịch FPT, từ đó tôi và BTV Khánh Lành đã quyết định làm về chủ đề “Người trẻ chết đột ngột” với hi vọng có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về tình trạng chết đột ngột, từ đó biết cách giảm thiểu rủi ro và cải thiện sức khoẻ cho bản thân.
“Người trẻ chết đột ngột” được phát sóng ngày 13/4/2024.
Thật tiếc, số phát sóng được chúng tôi đặt nhiều kì vọng nhưng lại không nhận được sự quan tâm của khán giả, nên thời điểm tôi đăng bài viết này mới chỉ có gần 126 ngàn lượt xem.
Bài viết hôm nay tôi không nói về sự ra đi của ông Hoàng Nam Tiến, mà chỉ đưa ra những kiến thức khoa học, để mọi người thấy được tại sao cái chết đột ngột lại xảy ra ở thế hệ trẻ, khiến chúng ta cảm thấy như mình luôn đứng bên bờ vực của cái chết đột ngột.
𝐶ℎ𝑒̂́𝑡 đ𝑜̣̂𝑡 𝑛𝑔𝑜̣̂𝑡
𝑡𝑖𝑒̂́𝑛𝑔 𝐴𝑛ℎ 𝑙𝑎̀ ‘𝑠𝑢𝑑𝑑𝑒𝑛 𝑑𝑒𝑎𝑡ℎ’
𝑐𝑜́ 𝑣𝑒̉ 𝑛ℎ𝑢̛ 𝑠𝑢̛̣ 𝑐𝑜̂́ 𝑏𝑎̂́𝑡 𝑛𝑔𝑜̛̀
𝑛ℎ𝑢̛𝑛𝑔 𝑡ℎ𝑎̣̂𝑡 𝑟𝑎
𝑡𝑎̂́𝑡 𝑐𝑎̉ 𝑛ℎ𝑢̛̃𝑛𝑔 𝑐𝑎́𝑖 𝑐ℎ𝑒̂́𝑡 đ𝑜̣̂𝑡 𝑛𝑔𝑜̣̂𝑡 đ𝑒̂̀𝑢 đ𝑢̛𝑜̛̣𝑐 𝑙𝑒̂𝑛 𝑘𝑒̂́ ℎ𝑜𝑎̣𝑐ℎ…
Trong những năm gần đây, tôi thường xuyên thấy những thông tin trên báo như thế này: người giao hàng ở XX, tài xế hãng XY ở sân bay XZ, bác sĩ phẫu thuật ở bệnh viện XT, lãnh đạo công ti XM… những sinh mạng trẻ này đã chết tại nơi làm việc.
Tôi lấy ví dụ, vào lúc 4h30 sáng Chủ nhật ngày 24 tháng 3 năm 2024, dịch vụ y tế khẩn cấp Hàn Quốc thông báo với cảnh sát, một bác sĩ nhãn khoa ở độ tuổi 40 của Bệnh viện Đại học Quốc gia Pusan đã qua đời tại nhà riêng, nguyên nhân được cho là đã chết đột ngột vì làm việc quá sức. Theo báo chí địa phương, kể từ khi phong trào bác sĩ đình công diễn ra ở Hàn Quốc dẫn đến nhiều bác sĩ phải làm việc quá sức và thâm giờ, bác sĩ này thường xuyên bày tỏ rằng ông cảm thấy mệt mỏi và áp lực, do phải thực hiện quá nhiều các ca chăm sóc khẩn cấp, phải trực đêm và phẫu thuật cho bệnh nhân.
Gọi là chết đột ngột, là bởi sinh mạng bị cướp đi một cách nhanh chóng trong thời gian rất ngắn, mà không cho cơ hội cứu rỗi hay thời gian phản ứng.
Chết đột ngột = Sudden death.
WHO định nghĩa: “𝑙𝑎̀ 𝑐𝑎́𝑖 𝑐ℎ𝑒̂́𝑡, 𝑘ℎ𝑜̂𝑛𝑔 𝑑𝑜 𝑏𝑎̣𝑜 𝑙𝑢̛̣𝑐 𝑣𝑎̀ 𝑘ℎ𝑜̂𝑛𝑔 𝑔𝑖𝑎̉𝑖 𝑡ℎ𝑖́𝑐ℎ đ𝑢̛𝑜̛̣𝑐, 𝑥𝑎̉𝑦 𝑟𝑎 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 𝑣𝑜̀𝑛𝑔 24 𝑔𝑖𝑜̛̀ 𝑘𝑒̂̉ 𝑡𝑢̛̀ 𝑘ℎ𝑖 𝑥𝑢𝑎̂́𝑡 ℎ𝑖𝑒̣̂𝑛 𝑡𝑟𝑖𝑒̣̂𝑢 𝑐ℎ𝑢̛́𝑛𝑔 - 𝑖𝑠 𝑑𝑒𝑎𝑡ℎ, 𝑛𝑜𝑛 𝑣𝑖𝑜𝑙𝑒𝑛𝑡 𝑎𝑛𝑑 𝑛𝑜𝑡 𝑜𝑡ℎ𝑒𝑟𝑤𝑖𝑠𝑒 𝑒𝑥𝑝𝑙𝑎𝑖𝑛𝑒𝑑, 𝑜𝑐𝑐𝑢𝑟𝑟𝑖𝑛𝑔 𝑙𝑒𝑠𝑠 𝑡ℎ𝑎𝑛 24 ℎ𝑜𝑢𝑟𝑠 𝑓𝑟𝑜𝑚 𝑡ℎ𝑒 𝑜𝑛𝑠𝑒𝑡 𝑜𝑓 𝑠𝑦𝑚𝑝𝑡𝑜𝑚𝑠”.
Có những quan điểm khác mở rộng định nghĩa chết đột ngột, bao gồm cả những cái chết dưới 1 giờ (hoặc dưới 6 giờ), với nguyên nhân đột tử tim hoặc đột quỵ não, được những người khác nỗ lực giải cứu nhưng bất thành.
Ở nước ta chưa có con số thống kê, nhưng dựa vào số liệu từ các báo cáo tại các quốc gia, tôi ước tính mỗi phút trên thế giới có khoảng 20 người chết đột ngột, khoảng một phần ba trong số đó là người trẻ.
Số liệu phân tích dịch tễ học từ những nghiên cứu trên thế giới cho thấy, các yếu tố chính dẫn đến tử vong đột ngột là kích động về mặt cảm xúc chiếm khoảng 26%, mệt mỏi chiếm khoảng 25%.
Đối với cơ thể chúng ta, sự kích động về mặt cảm xúc giống như một con đập vỡ, sẽ gây ảnh hưởng đến các nội tạng quan trọng như tim và não trong thời gian ngắn; trong khi mệt mỏi là tiêu hao năng lượng mãn tính, các triệu chứng cấp tính do nó gây ra dường như không có dấu vết, nhưng thực tế chúng đã được lên kế hoạch từ lâu.
Cảm xúc bị kích thích?
Khi con người bị kích động về mặt cảm xúc, hệ thống thần kinh giao cảm bị kích thích, tuyến thượng thận tăng tiết Adrenalin, dẫn tới nhịp tim sẽ tăng nhanh, huyết áp tăng cao, lượng oxy tiêu thụ cho cơ tim cũng tăng, dễ dẫn đến rối loạn nhịp tim nghiêm trọng, nguy hiểm hơn là nhồi máu cơ tim, hậu quả là tử vong đột ngột.
Cảm xúc bị kích thích cũng có thể đe doạ mạch máu não. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tim mạch Châu Âu cho thấy nguy cơ đột quỵ não tăng gấp ba lần trong vòng hai giờ sau khi nổi giận.
Mệt mỏi do thiếu ngủ?
Các nghiên cứu có kiểm soát đã chỉ ra rằng, những người ngủ dưới 5 tiếng mỗi đêm có nguy cơ nhồi máu cơ tim cao gấp 2,3 lần so với những người ngủ đủ giấc từ 6 – 8 tiếng. Nhiều báo cáo nghiên cứu đã chỉ ra rằng có mối tương quan đáng kể giữa thời gian ngủ và các vấn đề sức khỏe khác nhau. Các chứng viêm, huyết áp cao, tiểu đường, trầm cảm, v.v. đều có liên quan trực tiếp đến việc thiếu ngủ.
Tôi dành sự quan tâm đặc biệt đến thiếu ngủ.
Tìm hiểu về thói quen thức khuya, tôi thu thập dữ liệu từ các báo cáo trên thế giới, thực sự có nhiều điều rất đáng để mọi người suy nghĩ.
Tỉ lệ thức khuya theo độ tuổi: Thế hệ 199x chiếm tỷ lệ thức khuya cao nhất (43%), theo sau là thế hệ 200x (27%), thế hệ 198x (19%), thế hệ 197x (7%) và thế hệ trước 70 (2%).
Lí do thức khuya: Các lý do chính bao gồm: chơi điện thoại không muốn ngủ (58%), thức khuya thành thói quen (51%), làm thêm giờ để hoàn thành công việc (38%), áp lực học tập hoặc công việc nặng nề (26%), uống đồ uống có chất kích thích (25%), mải mê đi chơi về quá muộn (20%).
Tôi đã tư vấn cho rất nhiều người bị thiếu ngủ hoặc mất ngủ, tuổi vị thành niên 13 – 17 tuổi không hiếm và thường liên quan đến thức để chơi game, tuổi trẻ thì liên quan đến áp lực công việc và cuộc sống, trung niên và người cao tuổi thì rất nhiều vấn đề. Hầu hết những người đó, tôi cho bổ sung vi chất đúng và đủ, họ nhanh chóng lấy lại giấc ngủ, nhịp tim trở lại bình thường.
Ngủ ngon mỗi đêm là chìa khóa cho sức khỏe tốt!
Như có câu nói: “Ăn được, ngủ được là tiên – Không ăn, không ngủ mất tiền thêm lo”. Giấc ngủ ngon có thể loại bỏ mệt mỏi trên toàn bộ cơ thể, cho phép não bộ, hệ thống nội tiết, quá trình trao đổi chất, hoạt động tim mạch, chức năng tiêu hóa, chức năng hô hấp, v.v. được nghỉ ngơi và phục hồi, từ đó cải thiện khả năng chống lại bệnh tật.
Ngủ đủ giấc = Thuốc bổ tự nhiên.
Tiếp theo, tôi muốn nói về làm việc quá sức, nhân viên y tế chúng tôi phải đối diện với tình trạng này thường xuyên.
Cái chết của nam bác sĩ Hàn Quốc mà tôi đề cập ở phần đầu bài viết là gì?
✓ Là khi nhịp tim của bác sĩ tăng vọt lên 150 nhịp/phút trong phòng cấp cứu vào lúc nửa đêm?
✓ Là khi mắt của bác sĩ chuyển sang màu đen sau nhiều ca phẫu thuật đêm liên tiếp?
✓ Là khi hàng chục bệnh nhân nhập viện, bác sĩ cần giải quyết, bụng đói mà vẫn không có gì để ăn?
✓ Là khi kết thúc chiến dịch giải cứu bệnh nhân nặng, bác sĩ hoảng sợ và tay run rẩy, ngồi bệt xuống đất thở dốc mong bản thân được giải cứu?
Luôn có những nhân viên y tế lo lắng rằng, công việc hàng ngày quá vất vả, đến một lúc nào đó họ có thể đột ngột qua đời. Chúng tôi thường nói đùa rằng, sau khi bệnh nhân được xuất viện, các bác sĩ và y tá sẽ cần sự chăm sóc ở chế độ hộ lí cấp 1.
Y bác sĩ đã vậy còn người dân?
Xung quanh chúng ta, có rất nhiều người tàn nhẫn với chính mình, họ ép thân xác và tâm trí của mình xuống lòng đất trong một thời gian dài. Trong bối cảnh xã hội mà ai cũng lao về phía trước, một là để tiến thân, hai là để kiếm tiền, vô hình trung đã tạo ra cho họ áp lực công việc quá vất vả.
Hậu quả là những cái chết đột ngột.
Mặc dù cái chết đột ngột có vẻ giống như một tai nạn vô tình nhưng nó thực sự là một căn bệnh. Gánh nặng trên cơ thể quá lớn, căng thẳng tích tụ quá nhiều, sinh ra một số bệnh cấp tính có thể nhanh chóng cướp đi sinh mạng của một người.
Đó là những cái chết đột ngột được lên kết hoạch.
Theo số liệu thống kê, trung bình mỗi năm trên toàn thế giới có hơn 2 triệu người chết đột ngột vì làm việc quá sức. Một nghiên cứu của WHO và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), thống kê từ năm 2000 đến năm 2016, trung bình mỗi năm thế giới có hơn 745.000 người chết đột ngột vì làm việc hơn 55 giờ một tuần, đàn ông chiếm ba phần tư trong tổng số, tập trung nhiều ở các nước Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương (bao gồm Nhật Bản, Trung Quốc và Úc).
WHO và ILO cảnh báo làm việc 55 giờ/ tuần trở lên là nguy hiểm.
WHO cũng đưa ra ước tính, có tới 9% dân số toàn cầu hiện đang làm việc trong thời gian dài nguy hiểm, tăng 29% so với năm 2000, WHO cho biết con số này vẫn đang tăng lên.
Nhật Bản sử dụng thuật ngữ karoshi.
Karoshi không phải là một thuật ngữ y học thuần túy, mà là một thuật ngữ y tế xã hội, nó đề cập đến quá trình lao động phi sinh lí, trong đó mô hình cuộc sống và công việc bình thường của người lao động bị phá hủy, sự mệt mỏi tích tụ trong cơ thể và chuyển sang trạng thái làm việc quá sức, có thể dẫn đến tình trạng tử vong.
Thuật ngữ Karoshi sau khi ra đời, nhiều học giả tin rằng nếu một người làm việc >60 giờ một tuần, hoặc làm thêm giờ >50 giờ một tháng, hoặc làm việc hơn một nửa số ngày nghỉ trong suốt cuộc đời, thì có thể bị coi là làm việc quá sức. Trong số đó, các học giả nhấn mạnh đến tình trạng thiếu ngủ, làm việc liên tục hơn 24 giờ mà không có thời gian ngủ, chẳng hạn như cảnh sát, nhân viên y tế phải trực vào ban đêm.
Chết đột ngột do làm việc quá sức (overwork induced sudden death) hoặc karoshi, giải quyết vấn đề này ở tầm quốc gia, một trong những vấn đề cần quan tâm là số giờ làm việc trong tuần và số ngày nghỉ cho người lao động.
Nước ta quy định số ngày nghỉ quá ít.
Bộ luật Lao động 2019 quy định, mỗi năm chỉ có 11 ngày nghỉ lễ, người lao động được nghỉ phép trả nguyên lương tối thiểu 12 ngày.
Tổng số ngày nghỉ của người Việt là 23 ngày.
Quả thực số ngày nghỉ như vậy là rất ít, không chỉ so với các nước phát triển ở Châu Âu và Hoa Kỳ, mà còn thua kém Ấn Độ hay hầu hết các nước ở Châu Phi và Châu Mỹ Latinh, ngay cả các nước Đông Nam Á.
Quốc gia có số ngày nghỉ lễ nhiều nhất là 27 (Campuchia), số ngày nghỉ phép nhiều nhất là 31 (Andorra), tổng số ngày nghỉ nhiều nhất là 53 (Iran).
Thuỵ Điển có 9 ngày nghỉ lễ và 25 ngày nghỉ phép hàng năm, tổng cộng người lao động nghỉ ít nhất 34 ngày. Mỗi ngày làm việc 6 giờ, hai ngày nghỉ cuối tuần, ngày làm việc có ba bữa fika (uống cà phê trong giờ làm việc), không bao gồm 1,5 giờ fika và 0,5 giờ ăn trưa, thực tế người Thuỵ Điển chỉ làm việc 4 giờ mỗi ngày.
Những ai quan tâm có thể xem “Người trẻ chết đột ngột” được chúng tôi phát sóng trên kên youtube “Bác sĩ Trần Văn Phúc Official” với đường link tôi dán ở phần bình luận.
