21/08/2025
UBND xã Triệu Cơ phối hợp với Bảo Tàng tỉnh Quảng trị tiến hành khảo sát, khoanh vùng bảo vệ hệ thống Di tích Lịch sử, Văn hóa trên địa bàn xã.
Chiều 20/8/2025, UBND xã Triệu Cơ phối hợp với Phòng Quản lý Di tích – Bảo tàng tỉnh Quảng trị. Đã tiến hành làm việc, khảo sát, phân loại và tiến hành khoanh vùng bảo vệ Dích tích đồng thời có kế hoạch định hướng lập hồ sơ khoa học, hồ sơ pháp lý cho các Di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn xã Triệu Cơ.
Dự phiên làm việc về phía bảo tàng tỉnh Quảng Trị có Ông Hoàng Ngọc Thiệp – Phó Phòng Nghiệp vụ Di tích – Bảo tàng tỉnh cùng các chuyên viên của Phòng.
Chủ trị phiên làm việc Đ/c: Đặng Quang Hải – Phó Chủ tịch UBND xã đã nhấn mạnh giá trị và tầm quan trọng của hệ thống Di tích trên địa bàn xã. Có thể nói rằng trong mạch nguồn của Văn hoá thì Di tích là nền tảng cốt lỏi của một nền Văn hoá. Nó phản ánh, thể hiện và lưu giữ tất cả những gì liên quan đến sự phát triển của một Dân tộc. Hệ thống Di tích tồn tại và đã qua hàng ngàn năm, hằng trăm năm, là nơi ghi nhận những dấu mốc, những sự kiện trọng đại của Dân tộc. Di tích là nơi ghi dấu những trận chiến đẩm máu, hy sinh anh dũng, kiên cường của biết bao thế hệ cha ông, nơi mà mạng sống được đổi bằng giá trị lịch sử. Vậy nên, những người làm Văn hoá cần phải tôn trọng Di tích, trân quý Di tích, Bảo tồn Di tích. Cần phát huy những giá trị của Di tích vào Du lịch nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ biết và trân quý lịch sử của Dân tộc, giá trị của Di tích trên quê hương Triệu Cơ anh hùng.
Sau buổi làm việc Đoàn đã tiến hành khảo sát thực địa 3 Di tích trên địa bàn xã:
1. Di tích nhà ông Lương Khoan
Nằm ở phía Ðông nam chợ Ngô Xá, xã Triệu Trung, huyện Triệu Phong; cách đường 68 (thị xã Quảng Trị đi Mỹ Thủy) khoảng 200m về phía Ðông bắc.
Nguyên xưa, đây là ngôi nhà tranh vách đất. Tháng 10/1926, tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội tỉnh Quảng Trị chính thức được thành lập trên cơ sở cải tổ nhóm Việt Nam Ðộc lập đảng. Sự kiện này đánh dấu một bước chuyển biến quan trọng không chỉ đơn thuần về mặt tổ chức mà còn về đường lối chính trị, mở ra một thời kỳ cách mạng mới - thời kỳ đấu tranh theo đường lối của chủ nghĩa Mác - Lênin. Tại các địa phương trong phủ Triệu Phong, tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội đã hoạt động khá tích cực.
Năm 1927, ông Lương Khoan gia nhập tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội, tích cực hoạt động gây dựng cơ sở ở chợ Ngô Xá và khu vực lân cận. Năm 1928, Lương Khoan đã giới thiệu cho Tỉnh bộ Thanh niên một số thành viên như: Nguyễn Hoàng, Hoàng Tường, Hoàng Trinh, Lê Hải... Nhờ vậy, tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội ở Quảng Trị đã không ngừng lớn mạnh. Ðến cuối tháng 5/1929, ở Triệu Phong đã có 3 tổ chức, với 11 hội viên, trong đó Lương Khoan thuộc tổ Ngô Xá.
Cuối tháng 7/1930, Phủ ủy Triệu Phong được thành lập do Ðoàn Thí làm Bí thư. Dưới sự lãnh đạo của Phủ ủy, các địa phương chưa thành lập Chi bộ đảng đã tích cực vận động để hình thành. Tháng 10/1930, Trần Hoàn - phái bộ của Trung ương về hoạt động trên địa bàn Ngô Xá, bắt liên lạc với các thành viên của Việt Nam Thanh niên trên địa bàn và các xã lân cận; sau đó cử Thái Văn Khanh (đảng viên Cộng sản ở Quy Thiện) tập hợp những người Cộng sản về chợ Ngô Xá để chuẩn bị tiến hành thành lập một Chi bộ đảng Cộng sản. Ngôi nhà của ông Lương Khoan chính là nơi diễn ra sự kiện thành lập Chi bộ ghép Ngô Xá - Quy Thiện. Chi bộ do Trần Hoàn trực tiếp phụ trách. Sau khi Chi bộ này ra đời đã lãnh đạo quần chúng nhân dân tham gia nhiều cuộc mít tin, biểu tình, chống khủng bố trên địa bàn thu nhiều thắng lợi.
Hiện nay, ngôi nhà xưa đã không còn nữa; trên nền đất cũ là ngôi nhà mới do ông Lê Loan chủ quản.
Di tích nhà ông Lương Khoan đã được công nhân Di tích cấp Tỉnh theo Quyết định QĐ số 707/QĐ-UB, 12/7/1996, Phân cấp xã quản lý (QĐ số 706/QĐ-UB, 12/7/1996)
2. Di tích Chùa Ngô Xá
Chùa được nâng cấp xây dựng từ một niệm phật đường của thôn lấy tên là chùa Ngô Xá, thuộc thôn Ngô Xá, xã Triệu Trung, huyện Triệu Phong; nằm cách tỉnh lộ 68 (thị xã Quảng Trị đi Mỹ Thủy) hơn 20m về phía Ðông; cách trụ sở UBND xã Triệu Trung (củ) khoảng1km về phía Tây.
Trong lúc Mỹ - ngụy đang dồn sức chống đỡ với cuộc tiến công của bộ đội chủ lực quân giải phóng ở mặt trận đường 9 - Khe Sanh thì vào đêm 30 rạng ngày 31/01/1968, quân và dân ta đồng loạt tiến công nổi dậy đánh thẳng vào các trung tâm đầu não, các quận lỵ, các căn cứ, kho tàng, sân bay... trên toàn miền Nam. Hòa trong không khí sục sôi của cuộc tấn công và nổi dậy xuân Mậu thân, lực lượng vũ trang huyện Triệu Phong cùng bộ đội chủ lực K8, du kích xã Triệu Trung đã chiến đấu anh dũng với một tiểu đoàn lính Mỹ có máy bay, xe tăng yểm trợ tại chùa Ngô Xá.
Sau nửa ngày đọ sức, quân và dân ta đã loại khỏi vòng chiến đấu hơn một đại đội Mỹ, phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh và buộc chúng phải tháo chạy khỏi khu vực phía Ðông huyện Triệu Phong.
Chiến thắng tại Chùa Ngô Xá cùng với những thắng lợi thu được trên toàn tỉnh và toàn miền Nam đã biểu dương tinh thần và ý chí chiến đấu của toàn Ðảng, toàn quân và toàn dân ta trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước.
Chùa hiện nay đã được nhân dân địa phương tu sửa và trở thành nơi sinh hoạt tôn giáo của đồng bào Phật tử.
Di tích Chùa Ngô Xá đã được công nhân Di tích cấp Tỉnh theo Quyết định QĐ số 707/QĐ-UB, 12/7/1996, Phân cấp xã quản lý (QĐ số 706/QĐ-UB, 12/7/1996).
3. Di tích Nhà thờ Ngô Xá Đông
Nhà thờ Ngô Xá Ðông là nơi sinh hoạt tôn giáo của giáo dân đạo Thiên Chúa làng Ngô Xá và các làng lân cận. Nhà thờ nằm ở cạnh tỉnh lộ 68, trên địa phận làng Ngô Xá Ðông, xã Triệu Trung (củ), huyện Triệu Phong. Nhà thờ được xây dựng từ đầu thế kỷ XX với sự kết hợp của nghệ thuật kiến trúc cổ và phong cách kiến trúc của Tây phương. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ đây là nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt giữa quân và dân ta với quân đội Mỹ - ngụy.
Đêm 20 rạng ngày 21/4/1967, tiểu đoàn 14 của tỉnh Quảng Trị cùng du kích xã Triệu Trung tấn công vào Sở chỉ huy của tiểu đoàn 3 ngụy ở Ngô Xá Ðông, tiêu diệt 200 tên (có một số cố vấn Mỹ), thu nhiều chiến lợi phẩm. Chiến thắng này đã góp phần cùng cả chiến trường đánh bại cuộc “phản công chiến lược mùa khô lần thứ hai” của Mỹ; làm giảm sút ý chí của hàng ngũ binh lính ngụy, gây nên tình trạng hoang mang đối với bọn ngụy quyền và lực lượng dân quân tự vệ ở địa phương.
Thừa thắng xông lên, đêm 26 rạng ngày 27/4 cán bộ và du kích xã lại một lần nữa tấn công bọn ngụy quân ở Ngô Xá Ðông, tiêu diệt bọn ngụy quyền ở thôn xã và phát động quần chúng nổi dậy đốt phá hơn 400m hàng rào, phá tan mô hình “ấp đời mới” của Mỹ - ngụy ở Ngô Xá Ðông.
Trải qua chiến tranh, nhà thờ đã bi hư hại phần lớn. Từ năm 1995, giáo dân trong vùng đã đóng góp công sức và tiền của để tu sửa lại khang trang như hiện nay.
Di tích Nhà thờ Ngô Xá Đông đã được công nhân Di tích cấp Tỉnh theo Quyết định QĐ số 707/QĐ-UB, 12/7/1996, Phân cấp xã quản lý (QĐ số 706/QĐ-UB, 12/7/1996).
Hy vọng rằng được sự quan tâm của Bảo tàng tỉnh Quảng Trị, sự quyết tâm của lãnh đạo xã Triệu Cơ trong thời gian tới hệ thống Di tích trên địa bàn xã sẽ được quan tâm đầu tư tôn tạo và pháp huy giá trị Di tích. Để cho thê hệ trẻ mai sau nhận thức được giá trị lịch sử trên mảnh đất Triệu Cơ anh hùng.
Tin bài: Ngọc Dũng - phòng Vh - Xh
