25/09/2025
Thức tỉnh giới trẻ trước "ma trận" thông tin, ngôn từ độc hại trên không gian mạng
Không gian mạng không vô hình, cũng không vô chủ, không phải là nơi ai muốn nói gì cũng được, càng không thể trở thành "vùng xám tư tưởng" để các phần tử xấu lợi dụng gieo rắc hoài nghi, xuyên tạc, kích động. Trước "ma trận" thông tin, ngôn từ ngày càng hỗn tạp, mỗi người dân, nhất là người trẻ cần tỉnh táo nhận diện đúng-sai, phải-trái, tốt-xấu, kiên trì giữ vững lập trường, kiên định với mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng và dân tộc.
Âm mưu phá hoại bằng vỏ bọc trung lập, ngụy biện
Với sức lan tỏa tức thì, tốc độ cập nhật liên tục và khả năng tiếp cận sâu rộng, đặc biệt trong giới trẻ-những người chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số gần 80 triệu người dùng internet tại Việt Nam-mạng xã hội không chỉ đơn thuần là công cụ trao đổi thông tin mà còn là nơi hình thành, củng cố hoặc lung lay tư tưởng, nhận thức, thái độ, niềm tin và quan điểm chính trị-xã hội.
Do tính chất mở cùng khả năng ẩn danh và cơ chế thuật toán của các nền tảng số, không gian mạng đang trở thành môi trường thuận lợi để các thế lực thù địch, phản động âm thầm, lén lút gieo rắc thông tin sai lệch, xuyên tạc lịch sử, bóp méo sự thật và kích động tâm lý chống đối. Một trong những thủ đoạn ngày càng tinh vi, nguy hiểm của các thế lực thù địch trên không gian mạng là sự ngụy trang dưới những “vỏ bọc trung lập”, khoác áo “trí thức độc lập”, “phản biện xã hội” để tung ra nội dung mang tính chống phá, xuyên tạc bản chất của chế độ XHCN. Những bài viết tưởng như mang tính học thuật, trung dung nhưng lại được cài cắm những luận điểm lắt léo, ngôn ngữ ngụy biện, lập lờ nhằm gieo rắc hoài nghi, làm xói mòn niềm tin của người dân vào Đảng, Nhà nước.
Nguy hiểm hơn, các đối tượng thù địch còn tận dụng hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ của văn hóa mạng như hành vi châm biếm, video hài, ảnh chế để biến các luận điệu phản động thành “trò đùa giải trí”, dễ tiếp cận, dễ chia sẻ, đặc biệt với giới trẻ-những người thường bị cuốn hút bởi sự mới lạ, hài hước mà ít khi đề phòng tính chất chính trị ẩn chứa trong đó. Cũng không hiếm những clip giả danh “khoa học lịch sử”, “phân tích chính trị” nhưng thực chất là sản phẩm của thuyết âm mưu, bóp méo sự kiện, gây nhiễu loạn nhận thức, đánh vào tâm lý phản kháng, hoài nghi và bất mãn-điều này càng nguy hại đối với những người trẻ đang trong quá trình hình thành thế giới quan, nhân sinh quan.
Sự nguy hại không chỉ nằm ở những lời lẽ công khai đối đầu mà còn là thứ ngôn từ "mập mờ đánh lận con đen", kiểu như “tôi không chống ai, tôi chỉ đặt câu hỏi”, “tôi yêu nước theo cách riêng của tôi”, hay “yêu nước không có nghĩa phải theo đảng”. Những ngụy biện kiểu này, nếu không được nhận diện và phản bác kịp thời, sẽ từng bước làm xói mòn niềm tin, gây ra sự hoài nghi chính trị âm ỉ trong một bộ phận quần chúng, nhất là thanh niên. Đây chính là những “liều thuốc tẩy não mềm” mà nếu không cảnh giác, dễ khiến người tiếp nhận trở nên mơ hồ về lịch sử, rơi vào trạng thái vô cảm chính trị và từng bước bị dẫn dắt đến tư tưởng lệch lạc.
Vì sao giới trẻ dễ rơi vào “ma trận” thông tin, ngôn từ hỗn loạn?
Giới trẻ với đặc trưng năng động, sáng tạo, khát khao khám phá và luôn đi đầu trong tiếp cận cái mới, đồng thời cũng là nhóm dễ bị tác động nhất bởi những xu hướng tư tưởng lệch chuẩn trên không gian mạng. Ở độ tuổi đang hình thành thế giới quan và hệ giá trị cá nhân, nhiều người trẻ có xu hướng đề cao sự “độc lập tư tưởng”, thích thể hiện bản sắc riêng nhưng lại thiếu nền tảng tri thức lý luận chính trị vững chắc để làm “la bàn định hướng” nhận thức, thái độ và hành vi. Thêm vào đó, thói quen đọc lướt, chia sẻ nhanh, bình luận vội đang trở thành biểu hiện khá phổ biến trong cách người trẻ tiêu thụ thông tin ngày nay.
Một đoạn clip ngắn, một hình ảnh gây sốc hay vài dòng status giật gân, cảm tính có thể nhanh chóng đánh động cảm xúc, khiến người xem vội vàng chia sẻ mà không quan tâm đến tính chính xác hay mục đích phía sau là gì. Những thủ đoạn như cắt ghép video, trích dẫn rời rạc, bóp méo ngữ cảnh... dễ dàng tạo ra hiệu ứng tưởng là thật, khiến người tiếp cận bị dẫn dụ mà không nhận ra mình đang rơi vào cái bẫy ngôn từ đã được giăng sẵn.
Đáng lo hơn, trong bối cảnh hiện nay, không ít thanh niên rơi vào trạng thái thờ ơ chính trị khi cho rằng các vấn đề tư tưởng, chính sách, hay lịch sử chỉ là chuyện của người lớn hay chẳng liên quan đến mình. Chính thái độ mơ hồ, non nớt ấy là mảnh đất màu mỡ để các quan điểm sai trái len lỏi, gieo mầm hoài nghi, dẫn đến nhận thức lệch lạc, mất phương hướng lý tưởng, niềm tin tích cực trong một bộ phận giới trẻ. Nếu không có sự quan tâm, định hướng và đồng hành kịp thời từ gia đình, nhà trường và xã hội thì “ma trận" ngôn từ, thông tin trên không gian mạng sẽ tiếp tục là cái bẫy tai hại, ảnh hưởng tiêu cực đối với thế hệ tương lai.
Chủ động phòng ngừa, tỉnh táo đấu tranh, vững vàng định hướng
Giữa làn sóng thông tin hỗn loạn trên không gian mạng, việc trang bị cho thanh niên một “hệ miễn dịch tư tưởng số” không chỉ là yêu cầu nhất thời mà còn là trách nhiệm lâu dài, gắn chặt với tương lai của mỗi cá nhân người trẻ và sự ổn định an ninh chính trị của quốc gia. Muốn vậy, cần có các giải pháp định hướng, phòng ngừa và đấu tranh linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với tâm lý và hành vi truyền thông của giới trẻ; từ đó không chỉ chống "nhiễm độc” mà còn tạo "kháng thể" nhận thức vững vàng, giúp thế hệ trẻ có đủ sức đề kháng trước những "cám dỗ" ngôn từ, hình ảnh lệch chuẩn và cạm bẫy thông tin độc hại.
Để nâng cao năng lực “miễn dịch" thông tin xấu độc cho giới trẻ-đối tượng nhạy bén nhưng cũng dễ tổn thương trước các luồng quan điểm xa lạ, tư tưởng đối lập-việc giáo dục bồi đắp tri thức lý luận chính trị vững chắc phải được đặt lên hàng đầu. Tư duy phản biện, khả năng phân tích thông tin, nhận diện ngôn ngữ ngụy biện và hiểu được bản chất sâu xa của vấn đề là “lá chắn” hiệu quả giúp thanh niên không bị cuốn theo những xu hướng, trào lưu lệch chuẩn trên mạng xã hội. Khi lý trí của giới trẻ được bồi đắp, tôi rèn vững chắc, cảm xúc của họ sẽ không còn là điểm yếu dễ bị dẫn dắt, thao túng bởi những thông tin sai lệch, độc hại.
Muốn chạm tới trái tim và khối óc người trẻ, cần làm mới nội dung giáo dục chính luận bằng hình thức sáng tạo, gần gũi mà vẫn sâu sắc. Những video ngắn giàu thông tin, infographic trực quan, podcast phân tích chuyên sâu dưới góc nhìn trẻ trung, sinh động sẽ là “vũ khí mềm” hiệu quả để đấu tranh bằng lý lẽ thuyết phục và truyền cảm hứng tích cực cho người trẻ.
Bên cạnh đó, gia đình, nhà trường, các tổ chức đoàn thể cần phối hợp chặt chẽ để tạo thành một “tam giác phòng tuyến” ngăn chặn từ gốc sự xâm nhập của các luồng tư tưởng lệch lạc. Thanh thiếu niên không thể lớn lên vững vàng trong lý tưởng tốt đẹp nếu cha mẹ thờ ơ, nhà trường hời hợt và tổ chức đoàn thể thiếu sức hấp dẫn. Cần tích cực chống tư tưởng độc hại từ gốc rễ bằng cách chủ động, tích cực đồng hành, hướng dẫn và tiếp sức để thanh niên không rơi vào trạng thái xa rời hoài bão, lý tưởng, bị "dắt mũi" bởi những thông tin, luận điệu sai trái trên không gian mạng.
Ngoài ra, cần thiết lập “hàng rào pháp lý” cứng rắn đối với các hành vi phát ngôn, lan truyền thông tin xấu độc. Nhà nước cần xây dựng cơ chế giám sát hiệu quả, xử lý nghiêm minh các cá nhân, tổ chức tán phát thông tin sai lệch, xuyên tạc, gây chia rẽ, kích động trên không gian mạng. Sự nghiêm khắc của pháp luật không phải để hạn chế tự do ngôn luận mà để bảo vệ tự do chân chính, bảo vệ lòng tin và an ninh tư tưởng của xã hội. Khi luật pháp đồng hành với giáo dục và truyền thông sáng tạo, không gian mạng sẽ trở thành nơi bồi đắp bản lĩnh, nhân cách và trách nhiệm công dân đối với thế hệ trẻ.
Không gian mạng không vô hình, cũng không vô chủ, không phải là nơi ai muốn nói gì cũng được, càng không thể trở thành vùng xám tư tưởng để kẻ xấu lợi dụng gieo rắc hoài nghi, xuyên tạc, kích động. Trước "ma trận" thông tin, ngôn từ ngày càng hỗn tạp, mỗi người dân, nhất là người trẻ cần tỉnh táo nhận diện đúng-sai, phải-trái, tốt-xấu, kiên trì giữ vững lập trường, kiên định với mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng và dân tộc.
Khi người trẻ hành động bằng lý trí sắc bén, trái tim yêu nước và trách nhiệm công dân thì không gian mạng sẽ không còn là “bãi chiến trường” của thông tin, ngôn từ độc hại mà là vùng đất lan tỏa ánh sáng tư tưởng đúng đắn, góp phần củng cố niềm tin xã hội, giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời đại số.
Đại tá, TS NGUYỄN THANH HẢI, Khoa Chỉ huy-Tham mưu, Học viện Quốc phòng
