TỬ YẾNG 紫暎

19/10/2025

Lễ Ông Nguyễn, Rạch Giá, Kiên Giang

18/10/2025

Phiêu lưu Lục Châu.

17/10/2025

Kiền thiềng ngài Nguyễn.

Nguyễn Trung Trực 阮忠直 (1838 – 1868 ) còn có tên thiệt là Văn Lịch, Chơn. Sanh quán tại Xóm Nghề, thôn Bình Nhựt, tổng Cửu Cưu Hạ, huyện Cửu An, phủ Tân An, tỉnh Gia Định (nay thuộc Thạnh Đức, Bến Lức, Long An), tương truyền ông theo học võ nghệ tại vùng kinh Bảo Định.

Ông trước tham gia vào đạo binh của Trương Định hồi năm 1860, làm chức Cai đội sau khi đồn Chí Hòa thất thủ năm 1861, ông về lại quê nhà, lúc nầy người dân gọi là ông Quản Lịch hay Quản Chơn.

Ngày 10 tháng chạp năm 1861. Ông cùng với binh sĩ dưới trướng đã đánh chìm tàu Espérance của Tây trên sông Vàm Cỏ, nên được triều đình thăng thưởng chức Quản Cơ ngạch Võ giai trật Chánh Tứ phẩm. Triều đình lại thưởng cho nghĩa dõng các ông Quản Lịch, Quản cơ Nhượng, Quang cộng 20 người làm Cai đội, đều cho ngân tiền và thưởng chung cho binh đinh 1.000 quan tiền, 4 người bị chết cấp cho tiền tuất gấp 2 và ấm nhiêu cho con hay cháu gọi bằng chú bác ruột. Lại chẩn cấp cho những nhà thôn ấy bị Tây dương đốt cháy.

Đầu năm 1867 ông được thăng làm Bình Định Lãnh binh trật chánh Tam phẩm. Giữa năm 1867 được được điều tới tỉnh Hà Tiên lãnh nhiệm Thành thủy úy tỉnh thành, nhưng chưa tới nhiệm sở thời Tây đã chiếm tỉnh, nên ông phải đưa binh sĩ ra Hòn Chông để đương cự với giặc.

Tiếp sau đó ông đưa binh lên vùng Bảy Núi, rồi Phú Quốc, … nhiều lần đối đầu, song sức yếu thế cô, nên ông đành đầu hàng vào ngày 19 tháng 9 năm 1868. Ông bị Tây xử tử tại Rạch Giá (Kiên Giang).

Tin ông mất truyền tới triều đình, Hoàng đế Tự Đức cho hiệp đồng các vị tử tiết một đàn tế Nam Trung Tuẫn Nghĩa.

Nghe tin Lãnh binh Nguyễn Trung Trực mất, cựu Hà Tiên Tuần phủ Huỳnh Mẫn Đạt (quan đầu tỉnh) có mần bài thi điếu Nguyễn Trung Trực rằng:

勝負戎場不足論，
頹波砥柱憶漁民。
火紅日早轟天地，
劍白堅江泣鬼神。
一旦非常標節義，
兩全無畏報君親。
英雄強脛芳名壽，
羞殺低頭未死人。

Thắng phụ nhung trường bất túc luân,
Đồi ba để trụ ức ngư dân.
Hỏa hồng Nhựt Tảo oanh thiên địa,
Kiếm Bạch Kiên Giang khấp quỷ thần.
Nhứt đán phi thường tiêu tiết ngãi,
Lưỡng toàn vô úy báo quân thân.
Yêng hùng cường hĩnh phương danh thọ,
Tu sát đê đầu vị tử nhơn!

Nhơn nay, 157 năm ngày Ông thác, hậu sanh xin cúi đầu kiền thiềng kỉnh lễ.

Nói rằng:

Bình Tây tặc, phò giang san, bảo an lê thứ
Thủ Nam bang, hộ xã tắc, trấn tịnh quốc đồ

Hậu học Tử Yếng Lương Hoài Trọng Tính cẩn bái.

Bà con ai về Rạch Giá, có thể ghé đình Ông Nguyễn để đốt nén nhang tưởng nhớ bực huân thần trong buổi đầu loạn lạc.

(*) Xin đừng tái đăng

17/10/2025

Nhà thờ Lớn

Dã bộ điền dã Hà Nội.

15/10/2025

Nhà CHỮ ĐINH

Lại nói về các mẫu nhà xưa Nam Kỳ, chúng ta đã đi qua một vài mẫu mã nhà chữ khẩu, chữ công, vân vân. Những hình thái nhà nầy, có thể phổ biến trong nhà ở, đình chùa, tùy theo một số quan niệm thờ phượng (sẽ nói sau nữa).

Nhà chữ Đinh cũng khá phổ biến trong nhà ở dân sự, hiện nay tại các miền quê, nhiều gia đình vẫn giữa nếp nầy.

Riêng về mẫu nhà chữ đinh, đình chùa hiếm xài hơn dân sự.

Nói về tên gọi, nhà chữ Đinh do cấu tạo giống chữ 丁, bao gồm:

- Nhà chánh, tức là để thờ phượng, tiếp tân. Tục ưa kêu nhà trước
- Nhà ngang, tức là nhà nằm ngang hông nhà chánh, thường kêu là vẩy, Thường dùng làm nơi sanh hoạt, bếp núc, ... tục coi như nhà sau.

Theo kiểu thức chữ Đinh, thông dụng có hai dạng chánh:

- Dạng thứ nhứt, chữ Đinh Thuận, tức là nhà chánh nằm bên trái, nhà ngang nằm bên mặt.
- Dạng thứ nhì, chữ Đinh Nghịch, tức là nhà chánh nằm bên mặt, nhà ngang nằm bên trái.

Phân định theo yếu tố Đông - Chủ Tây - Tân, do vậy nhà chánh nằm bên - trái (tả), hiệp với luật trên, nên gọi là thuận. còn nhà nhỏ nằm hướng đông thời nghịch lại.

Phân ttheo hình thức, nhà chữ Đinh có một số dạng thông dụng là:
- Nhà chánh hai mái, nhà sau hai mái
- Nhà chánh bốn mái, nhà sau hai mái
- Nhà chánh bốn mái, nhà sau bốn mái

Ngoài ra, có hai kiểu bố trí nhà trước và sau:
- Nhà trước cặp kè nhà sau: tạo không gian liên tục, tăng diện tích xử dụng ở trong nhà
- Nhà trước cách nhà sau bằng một giếng trời: tận dụng yếng sáng tự nhiên, làm khu vực sân để phơi phóng, để lu kiệu trữ nước, điều hòa không khí.
.. còn tiếp

Dưới đây là loạt bài về nhà xưa Nam Kỳ, các nhà nầy tức là các hình thái kiến trúc thông dụng, được áp dụng linh động cho các công trình chùa, đình, nhà dân sự, tùy vô chức năng xử dụng.

(*) Xin đừng tái đăng!

1. Nhà chữ Công: https://www.facebook.com/photo/?fbid=1055757133218680&set=a.734227898704940
2. Nhà cặp: https://www.facebook.com/photo/?fbid=1054063766721350&set=a.734227898704940
3. Nhà chữ Khẩu: https://www.facebook.com/photo/?fbid=1051194640341596&set=a.734227898704940

*******
Hình: Tử Yếng Lương Hoài Trọng Tính | No reup
Face: Lương Hoài Trọng Tính
Tik: luonghoaitrongtinhtuyeng
Ins:
Tumblr: tu-yeng

13/10/2025

Những công trình kiến trúc cổ ở miền Nam, tuy khép kín nhưng lại phóng khoáng.

Nói khép kín cũng không chắc là vậy, bởi vì nếu nhà cửa ở chôn thị thiềng chật chội, đôi khi sẽ được xây cất cho vừa thế đất, con đường. Còn đối với những nhà quê, thì luôn rộng 'thông thống' theo dạng thức nhà vườn. Do đó, khi xưa những người có tiền bạc một chút, thường sẽ "xi cua" thêm một căn nhà ở ven thành đô, cho thanh cảnh dể hứng mát.

Nếu ở làng quê miền Bắc, người dân có xu hướng quần cư thành làng với nhà cửa liền kề, tường che, cổng chắn, sân đình giếng nước, rồi đường lớn đường nhỏ liên thông, trong nhà có giếng, ao, ... tạo thành không gian sống biệt lập, ai muốn thăm thú nếp nhà xưa, có thể ghé qua các làng nổi danh như làng Đường Lâm, Ước Lễ – Hà Nội.

Xuôi xuống Nam, ngôi nhà có tánh chất "thoáng hơn" làng xóm cũng rộng rãi, giản dân bằng những ngôi nhà có sân vườn rộng, cây xanh trĩu bóng, không xây gần tường vách nhau như nhiều, mà muốn vươn rộng ra... hay tới nay, chúng ta còn nghe tiếng những ngôi làng như Phước Tích, Kim Long ở Huế, làng Bích La ở Quảng Trị, làng Lộc Yên ở Quảng Nam.

Về miệt Gia Định, những ngôi nhà vườn cũng là khuynh hướng sanh hoạt thường thấy, cũng vườn cây kiểng, sân trước, sân sau, tạo nên không gian thoáng mát, những vùng định cư ở miệt Biên Hòa, Thủ Đức, Tiền Giang, vẫn còn ghi dấu. Song, điểm giống nhau giữa các nhà miền Trung và Nam, có thể nhận thấy nhứt là quy hoạch không gian nhà vườn, thiết kế nhà ở các tỉnh miền Trung thường vừa phải, chuốt gọt không quá lớn, đồ án trang trí cũng dừng lại ở mức độ vừa đủ, không phô trương, cũng như là do thời tiết, mưa bão nên xây thấp vừa.

Còn những ngôi nhà miền Nam, xin nói sâu vô thêm một chút, thường sử dụng kiến trúc rộng, cao và khá lớn, bên trong tinh chọn thêm các chi tiết trang trí nhằm làm cho ngôi nhà trở thành một không gian mỹ cảm. Quần thể ngôi nhà thường được xây dựng khép kín, vừa để tận dụng không gian trong và ngoài, vừa bảo vệ ngôi nhà khỏi trộm cướp. Những kiểu nhà thường thấy như sắp đọi, chữ Đinh, chữ Công, chữ Khẩu,… được linh hoạt sử dụng tùy theo điều kiện của gia chủ.

Những ngôi nhà chữ Đinh hay chữ Khẩu, nhiều chủ gia lại sắp xếp thêm các không gian trong như một cái giếng trời, tận dụng gió mát khí trời, ánh sáng, còn làm sân phơi phóng, … bù cho chỗ khuyết cho khối nhà nhiều công trình nối theo nhau.

Nhìn tổng quan ngôi nhà vườn miền Nam, xung quanh bao quanh bởi cây xanh bóng lớn, các công trình phụ, rồi tòa nhà chánh được sắp xếp tạo nên một công trình khép kín giữa không gian mở, rồi trong công trình khép kín đó, lại thêm những không gian mở, làm cho ngôi nhà trở thành một công trình huề hiệp với thiên nhiên, theo kiểu nhà vườn miệt Gia Định – Nam Kỳ vậy.

Tôi đương đứng dưới một giếng trời, trong một công trình theo kết cấu chữ Khẩu, thường thấy tại miền Nam.

(*) Xin đừng tái đăng

12/10/2025

11/10/2025

Chào lớp CỔ LỆ năm Bính Ngọ sắp tới đây!

10/10/2025

Giác Viên Tự 覺圓寺.

Ngôi chùa được xây cất theo kiến trúc tự viện Gia Định - Nam Kỳ xưa (mặt dựng ô vòm vậy thôi, chớ bỏ ra là rặc Nam nha!).

Ngôi chánh điện xây dạng Tứ Trụ, tạo nên không gian một căn chái ba, hai ngôi nhà được sắp đọi, kêta hạp thêm đông lang, tây lang, hình thành hai giếng trời và tạo nên bố cục dạng chữ Sơn 山.

08/10/2025

寶劍鋒從磨礪出
梅花香自苦寒來

06/10/2025

Bà con cô bác chơi Trung Thu kiểu nào? Còn ở xứ tui - Trà Vinh, chơi kiểu nầy:
(*) xin đừng tái đăng.