14/09/2025
DOANH NGHIỆP NÊN TRẢ LƯƠNG THẾ NÀO?
1️⃣ Doanh nghiệp có cần dùng nhiều phương pháp trả lương không?
Cần — và nên.
Tại sao? Vì công việc khác nhau cần động lực khác nhau: sales cần hoa hồng, công nhân sản xuất phù hợp với lương theo sản phẩm, trong khi nhân viên vận hành/ hành chính cần lương ổn định. Dùng một phương pháp duy nhất rất khó thỏa mãn tất cả mục tiêu: công bằng, cạnh tranh thị trường, khuyến khích hiệu suất.
Nguyên tắc: chọn một mô hình tổng thể (ví dụ 3P + KPI) làm nền tảng, sau đó áp dụng các cơ chế phụ phù hợp với từng nhóm công việc.
2️⃣ Các phương pháp trả lương phổ biến — cách thức, ưu & nhược điểm
✔️A. Lương cố định (Time-based salary)
Cách: trả theo tháng/tuần/giờ.
Ưu: ổn định, dễ quản lý, phù hợp công việc hành chính và chuyên môn.
Nhược: thiếu động lực cho năng suất; khó gắn lợi ích với hiệu quả.
✔️B. Trả theo khoán / sản phẩm (Piece-rate)
Cách: trả theo sản phẩm/số lượng hoàn thành.
Ưu: khuyến khích năng suất rõ ràng; phù hợp xưởng, công nhân.
Nhược: dễ ảnh hưởng chất lượng nếu không có kiểm soát; khó áp dụng cho công việc sáng tạo.
✔️C. Hoa hồng (Commission)
Cách: % trên doanh số/bán hàng.
Ưu: mạnh động lực bán hàng; tỷ lệ chi phí biến đổi theo doanh thu.
Nhược: rủi ro bán phá giá, tranh giành khách; cần quy tắc rõ ràng về hoá đơn, hoàn trả.
✔️D. Thưởng theo KPI / Bonus (Performance pay)
Cách: thưởng theo chỉ số định sẵn (KPI/OKR).
Ưu: liên kết chặt chẽ với mục tiêu công ty; công bằng khi KPI thiết kế tốt.
Nhược: KPI kém chất lượng → gây phản tác dụng; đo lường khó với công việc mềm.
✔️E. 3P (Position – Person – Performance) — mô hình tích hợp
Cách: Tiền lương = P1 (giá trị vị trí) + P2 (năng lực cá nhân) + P3 (kết quả công việc) + KPI bonus.
Ưu: cân bằng công bằng vị trí, khuyến khích năng lực & hiệu suất. Dễ triển khai cho tổ chức chuyên nghiệp.
Nhược: cần hệ thống đánh giá năng lực rõ ràng và hơi phức tạp để vận hành ban đầu.
✔️F. Chia sẻ lợi nhuận / ESOP / cổ phần
Cách: thưởng theo lợi nhuận hoặc cho cổ phần cho nhân viên.
Ưu: gắn kết lâu dài, khuyến khích tinh thần chủ sở hữu.
Nhược: pháp lý, thuế và điều khoản phức tạp; phù hợp cấp quản lý & nhân lực chủ chốt.
3️⃣ Ưu/nhược điểm của chiến lược dùng nhiều phương pháp (hybrid)
✔️Ưu
Phù hợp với đặc thù công việc → cải thiện hiệu suất.
Tối ưu chi phí: biến phí theo hiệu quả (hoa hồng, thưởng).
Gắn kết nhân viên với kết quả & chiến lược công ty.
✔️Nhược
Phức tạp trong quản trị, cần hệ thống đo lường tốt.
Rủi ro tranh chấp khi KPI/hoa hồng kém minh bạch.
Cần thay đổi văn hoá & đào tạo người quản lý.
Giảm thiểu nhược điểm: minh bạch chính sách, công thức rõ ràng, có kênh khiếu nại, tập huấn cho lãnh đạo.
📊 Kết luận:
👉 Mỗi phương pháp có ưu – nhược riêng. Doanh nghiệp cần kết hợp khéo léo để vừa kiểm soát chi phí, vừa tạo động lực đúng chỗ.
👉 Không có một công thức chung cho tất cả. Một hệ thống lương hiện đại cần sự kết hợp khéo léo giữa ổn định – công bằng – động lực – tuân thủ pháp luật.
Doanh nghiệp nào làm được điều này sẽ có đội ngũ gắn bó, hiệu quả và chi phí lương tối ưu.
Nguồn Bùi Lê Phuong