28/01/2025
Përfundon “Talia e Flakës 2025” me shfaqjen për depresionin pas lindjes
Varg e Vi, 28 janar 2025, Gjilan –
Në natën e shtatë të Festivalit të Dramës Origjinale Shqipe “Talia e Flakës”, u dha shfaqja “Jam unë ajo”. Dy lehona, Dija dhe Vesa, po përjetonin drama personale, psikologjike, familjare, pas lindjes së foshnjave të tyre. Vazhdimisht tregonin për vështirësitë e gjidhënies natyrale, mosbesimin konspirativ për qumështin formulë, mbingarkesën me punë të tjera shtëpiake si amvise, larje rrobash, pastrim, përgatitje të ushqimit në kuzhinë shtëpiake, ku përveç punës së ushqyeshmërisë e kujdesit për foshnjën, prishjen e ritmit të gjumit të dikurshëm, pagjumësinë, konfliktin me bashkëshortin patriarkal që në vend të ndihmës në rritjen e foshnjës, vetëm shton kërkesat ishin në rritje edhe për bashkëshorten në çështjet e përditshmërisë familjare.
Gratë bënin hera-herës dialog, nganjëherë edhe monolog, duke rrëfyer për ndikimin nga këshillat konfuze në internet për mirërritjen e foshnjës, kulturën tipike shqiptare të rritjes së fëmijëve, dilemat për djepin e përkundjen tradicionale të fëmijës për ta vënë në gjumë; brengat për barkun e mbetur pas lindjes, akuzat e brezit më të moshuar për nënat e reja që duan prerje cezariane vetëm për të ruajtur vaginën pa lindje natyrale; bisedat për jetën seksuale, njëra më e hapur për të folur tema të tilla, e tjera më e mbyllur dhe pa gatishmëri psikologjike për të mos menduar fare për seksin pas lindjes, ndonëse më lexuese se lehona tjetër. Shfaqja filloi me dy gratë që shërbenin me pije publikun, për t’i marrë sërish gotat në fund, si një formë e interaksionit të aktorëve me publikun, ku të parat janë amvise, e publiku mysafir shtëpie.
Në shfaqjen “Jam unë ajo”, kishte muzikë, vallëzim dhe lojë skenike, duke zhvilluar dialog, monolog, duke dhënë mesazhe të njëpasnjëshme për sfidat pas lindjes, brenga për motivin pasamnor, me publikun krejt afër, në formë të rrethit të plotë, ndryshe nga shfaqjet e tjera të festivalit, që ishin gjysmërrethore.
Në sinopsisin e shfaqjes, thuhet se, “Dija dhe Vesa, dy gra të ndara nga realitete të ndryshme, por të lidhura nga e njëjta barrë e padukshme: depresioni pas lindjes.” Por a u ndje depresioni pas lindjes nga zhvillimi i dramës nga fillimi e gjer në mbarim?! Fare pak, në mos, hiç.
Le të zbërthejmë pakëz depresionin pas lindjes. Janë disa terminologji kryesore që përdoren sot për gjendjen e rënduar psikologjike pas lindjes: E para, njihet si “baby blues”, që fillon brenda dy deri në tri ditë, menjëherë pas lindjes, dhe që mund të zgjasin deri në dy javë, ku nënat e reja karakterizohen me disa simptoma si: luhatje e humorit, ankth, pagjumësi, të qara, nervozizëm, vështirësi në koncentrim, oreks i dëmtuar, dëshpërim. Forma e dytë që njihet shkurtimisht si PPD, ose togfjalësh më i gjatë shkencor, postpartum depresion, ose edhe depresion peripartum, që fillon gjatë shtatzënisë e vazhdon edhe pas lindjes, që mund të zgjasë deri në 1 vit pas lindjes nëse nuk trajtohet nga profesionistët, duke u karakterizuar me disponim të rëndë negativ, mungesë të lidhjes së duhur emotive me foshnjën, ikje nga familjarët e mikeshat/miqtë, stërlodhje, frika se nuk është nënë e mirë, irritueshmëri e lartë, nervozizëm, ankth, ndjenja të fajit, mungesë oreksi ose i tepruar, pagjumësi ose gjumë i tepërt, mendime për ta lënduar veten ose foshnjën, mendime për vetëvrasje etj. Forma e tretë e dëmtimit të shëndetit mendor, është edhe psikoza pas lindjes, ndonëse formë shumë më e rrallë, e shoqëruar edhe me halucinacione e deluzione, paranojë, përfshirë edhe simptomat e dy formave të para.
Ka edhe depresion të prindit mashkull, pavarësisht që nuk e ka pasur koncepcionin/embrionin/fetusin, si barrë nëntë muaj, si nëna.
Nga shfaqja, përveç nervozizëm të ekzagjeruar e patetik, nuk u panë simptoma të tjera, përveç rrëfimit të tyre për simptomat e tilla të depresionit pas lindjes. Në radhë të parë, për depresionin pas lindjes, personazhet do të duhej të kishin një pamje fizike mjaft të lodhur, nga mungesa e gjumit; sytë e lodhur nga pagjumësia; veshja dosido, e jo veshje tepër ekstravagante e seksipile, siç kishin aktoret duke luajtur nënat pas lindjes. Gjatë performancës, aktoret bënin një lojë shumë dinamike, plot energji, ndërsa depresioni pas lindjes, shoqërohet me fare pak energji, me lëvizje të ngadalshme e të përhumbura; bllokimi i emocioneve e mendimeve; reagime emocionale të papritura gjatë performancës; kalimi i shpeshtë nga dëshpërimi në acarim, ku kishte vetëm pak raste që shfaqeshin simptomat e tilla gjatë performancës, pra jo aq shpesh. Nuk u shfaq shumë indiferenca ndaj foshnjës dhe askund nuk u pa tek e fundit, ndonjë rekuizitë për foshnjën dhe shpërfillja e saj.
Lehonat dukeshin mikesha të ngushta, duke qëndruar vazhdimisht bashkërisht në skenë, ndërsa me depresion pas lindjes, lehonat shmangin vizitat e familjarëve e mikeshave, duke u përpjekur që të rrinë më shumë vetëm e të mbyllura. Të folurit gjatë monologut e dialogut, do të mund të bëhej me ton të ulët e të ngadalshëm, me dridhje e pasiguri, me frikë se diçka nuk po shkon mirë. Shpesh momentet e heshtjes mund të jenë shumë të fuqishme për të pasqyruar gjendjen emocionale të personazhit, por kishte fare pak heshtje, kurse heshtja mund të flasë shumë për mbylljen dhe izolimin që ndjen personazhi. Aktoret nuk mbanin trupin e ngurtë e pasiv, përkundrazi plot lojë, hiperaktivitet, punë, aktivitete, vallëzime. Ndriçimi nuk ishte i zbehtë për të treguar atmosferë depresive, kurse atmosfera gjatë shfaqjes, ishte mjaft shpresëdhënëse dhe mjaft atraktive. Nuk kishte asnjë element të qarjes së foshnjës për ta sjellë atmosferën pas lindjes edhe për lindjen e foshnjës. Gjithashtu, ndonëse luheshin gratë moderne e që kërkonin me dialogët e tyre, mentalitet për barazi gjinore, ato bënin sikur të ishin nëna tradicionale duke pastruar rroba në mënyrë të gjysheve e nënave tona tradicionale e me mentalitet patriarkal. Kishte bërtima me tepri.
Sidoqoftë, në aspektin skenik e teatror, pavarësisht mospërputhjes së kodit tematik me konceptin regjisorial dhe lojën interpretuese, dukej shfaqje e bukur, performancë artistike e teatrore, e këndshme për shikim.
Shfaqja “Jam unë ajo”, ishte me tekst të Valmira Thaqit e Dituri Nezirajt, me regji të Erson Zymberit, me pjesëmarrje të aktoreve Tringa Hasani e Semira Latifi, me skenografi të Bekim Korçës, me kostumografi të Njomëza Lucit, koreografi të Gjergj Prevazit, kompozitor Tomor Kuçit e dizajner të ndriçimit nga Burim Baftiu.
Festivali i Dramës Origjinale Shqipe “Talia e Flakës”, i organizuar për disa vjet nga Varg e Vi, sivjet kishte program më të pasur, me një shfaqje më tepër, falë mbështetjes financiare përveç Drejtorisë për Kulturë, Rini dhe Sport e Komunës së Gjilanit me thirrje publike, edhe nga Banka për Biznes, me Ligjin për Sponsorizime në Fushën e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, dhe me partnerë para e pas shfaqjeve, nga Viva La, Pep’s Taverna dhe Radio Energji.
