08/12/2025
HAXHI ASLLANI – HADŽO “ŠOK”: DIVERZANTI SHQIPTAR QË I DHA ZEMËR SARAJEVËS
Nga: Dr. sci. Mexhit Musa
Heroi që luftoi edhe u shqua , edhepse me trup të vogël, por me zemër më të madhe se fronti ku ranë mijëra njerëz përfshirë edhe civil anekënd Bosnjës.
Historia e Haxhi Asllanit ( Hadžo “Šok”) është një rrëfim i rrallë për guximin, sakrificën, dinjitetin dhe tragjedinë e një luftëtari që mbrojti Sarajevën kur shumë të tjerë dorëzoheshin.
I lindur në Kumanovë, në një familje punëtore shqiptare, ai u rrit me parimet e nderit, besës dhe punës së ndershme.
Para luftës, si shumë shqiptarë të tjerë, punoi në sektorët komunalë të Sarajevës, duke krijuar lidhje të forta shoqërore dhe duke u bërë pjesë e natyrshme e mozaikut kulturor të qytetit.
Shqiptarët në Sarajevë – një kapitull i harruar i historisë
Në Sarajevën e viteve ‘80 dhe ‘90 jetonin mijëra shqiptarë, disa prej të cilëve ish-ushtarë dhe oficerë të Armatës Jugosllave. Ata i njohën mirë strukturat ushtarake, disiplinën dhe organizimin, prandaj shumë prej tyre, me të nisur agresioni serb mbi Bosnjë, u kyçën pa hezitim në radhët e Ushtrisë së Bosnjës dhe Hercegovinës. Ata u rreshtuan nga pozitat më të larta, deri te ushtari i thjeshtë. Këta njerëz u bënë ura lidhëse mes popujve dhe besnikërisë. Në këtë kontekst, del në pah figura e Haxhi Asllanit – një shqiptar i thjeshtë, por me zemër luftëtari.
Fillimi i rrugës së tij ushtarake në Sarajevën e rrethuar
Në vitin 1992, me shpërthimin e luftës, Haxhi Asllani u inkuadrua në Brigadën e Dytë Motorizuar Viteze – një ndër më të shquarat, më aktive dhe më heroiket e Ushtrisë së RBiH. Ai ra nën komandën e Safet Zajko dhe Tahir Hajdarit, komandantë të njohur për profesionalizëm dhe vendosmëri. Ndonëse trupvogël dhe i heshtur, Haxhi Asllani u shndërrua shumë shpejt në një ndër diverzantët më aktivë të fushëbetejës. Ai kryente detyra që kërkonin: guxim të pastër, aftësi të larta fizike, lëvizje të qeta, precizitet të snaiperistit, instinkt të lindur për mbijetesë. Shokët e quanin “Šok” sepse ishte i paparashikueshëm, në betejë shfaqej atje ku askush nuk priste, godiste shpejt, depërtonte në llogore dhe zhdukej para se kundërshtari të kuptonte çfarë ndodhi.
Aksioni i Visa-s – beteja që e ktheu në legjendë
Momenti kulmor i heroizmit të tij është i dokumentuar nga shumë dëshmitarë. Në një aksion pranë zonës së Visa-s, njësia e tij duhej të depërtonte në llogoret e thella çetnike. Ndonëse askush nuk po guxonte të ngrihej i pari, Haxhiu mori vendimin që ndryshoi rrjedhën e betejës.
Ai tregoi vetë:
“Kur arritëm te llogoret çetnike, dikush duhej të ngrihej i pari. U ngrita, hodha bomba dhe fillova të qëlloja. Vrava një, por m’u mbaruan fishekët. Tjetri më kapi dhe nisi të më shtrëngonte. Kur e godita me kokë, ra mbi zjarr. E pashë ‘mbjellësin e vdekjes’ dhe nuk u ndala së qëlluari.”
Ky “mbjellës vdekjeje” ishte një pajisje e rëndë që kishte përpirë jetëra të shumta boshnjakësh. Ai ia mori armikut dhe e solli në pozicionet boshnjake – një veprim që sot konsiderohet ndër ndërhyrjet më të rëndësishme taktike të atij sektori. Kur u ngrit nga llogorja, i gjakosur, i lodhur, me tre plumba në trup, shokët e tij menduan se ishte armik. Vetëm britma e njërit prej tyre e shpëtoi: “Mos qëlloni, është Šoku!” Në atë moment, ai ra përtokë. Nuk u ankua asnjë herë. Për të, kjo ishte thjesht detyrë.
Kontributi i tij i jashtëzakonshëm në mbrojtjen e Sarajevës
1. Diverzant i vijës së parë
Ai ishte ndër të paktët që depërtonte natën, që shkonte deri në pozicionet armike, që sillte informacione, që bënte shkatërrimin e mjeteve dhe që rrëzonte pengesat e armikut.
2. Snaiperist me precizitet të lartë
Njësia e tij u mbështet shpesh në aftësinë e tij për të neutralizuar pozicionet më të rrezikshme.
3. Moral i lartë luftarak
Pavarësisht varfërisë, peshës së luftës dhe mungesave, Haxhiu ishte ndër të parët që nisej në betejë. Ai i mbante shokët me humor, me fjalë të shkurtra, por që binin në zemër.
4. Udhëzues i ushtarëve të rinj
Shumë të rinj të ardhur në front e kujtojnë për mënyrën si u mësonte të mbroheshin, si të lëviznin nëpër ndërtesa të rrënuara, si të ruanin qetësinë.
5. Jetë e dhënë për qytetin
Ai nuk kishte pasuri, nuk kërkoi kurrë shpërblim, nuk kërkoi favore. Ai jetoi vetëm për të mbrojtur Sarajevën, qytetin që e konsideronte shtëpi të tij.
Paslufta – tragjedia e një heroi të harruar
Pas mbylljes së luftës, Haxhi Asllani ra në një tronditje të rëndë psikike. U godit fizikisht disa herë nga huliganë dhe persona të panjohur. Pa familje, pa mbështetje dhe pa kushte, u zhyt në varfëri ekstreme dhe u bë i pastrehë. Flinte në stola, në parqe, në qoshe ndërtesash. Shpesh ngrohej me flakë kartoni, shpesh nuk kishte as bukë. Ai nuk ankohej. Thoshte: “Zoti më ka mbajtë gjallë tre herë. Çka të japë, atë e pranoj.” Gjithësesi, edhe në ato vite të rënda, ai ruajti drejtësinë, nderin dhe pastërtinë e shpirtit.
Shpresa e vonuar, por e merituar
Në vitin 2022, më në fund, njerëz të mirë u mobilizuan për të ndihmuar: veterantë e Brigadës së Dytë Viteze, këshilltari i Novi Grad Sarajevo, Jasmin Smjećanin, organizata humanitare Pomozi.ba dhe shumë qytetarë të thjeshtë. Atij i u sigurua një banesë e vogël, dhe iu pagua një ndihmë prej 1.000 KM në muaj. Pas shumë vitesh të errëta, ai më në fund gjeti një qoshe ku mund të flinte me derë të mbyllur, dhe të jetonte me pak dinjitet. Në vitet e fundit, shumë e panë duke sh*tur aromat për makina në Boljakov Potok. Edhe pas sulmit në tru, ai mundohej të qëndronte aktiv. Modest, i qetë, i thjeshtë.
Fund i vetmuar, por me nderë
Larg familjes, në një banesë të vogël, Haxhi Asllani jetoi një jetë të mbushur me sfida dhe dhimbje, por gjithmonë me nderë dhe dinjitet. Më 01.12.2025, në Sarajevë, ai u nda nga kjo botë, duke lënë pas kujtime të pashlyeshme për të gjithë ata që e njohën dhe e deshën. Më 04.12.2025, u varros në Varrezat e Vlakovos – Aleja e Veteranëve, larg familjes, por mes vëllezërve të luftës, ku respekti dhe dashuria për të mbeten të përjetshme. Ai nuk arriti të kthehej më në Kumanovë, por e gjithë Bosnja e mban mend si bir të vetin, një hero të heshtur që historia nuk do ta harrojë kurrë.
Fjala e autorit
Ky shkrim është përpiluar nga unë, pjesëmarrës në Luftën e Sarajevës, në sektorin farmaceutik. Kam pasur nderin ta njoh personalisht Haxhi Asllanin – Šok, diverzantin e njohur të Zhuçit. Shkrimi është realizuar edhe me ndihmën e mikut tim dhe bashkëluftëtarit të tij, Omer Zuko, oficer i Ushtrisë së Bosnjës, i cili ka dhënë kujtime të plota e autentike për jetën e Haxhiut.
Lamtumirë miku im Haxhi Asllani – Hadžo “Šok” Diverzant, snaiperist, luftëtar i heshtur, hero i harruar. Sarajeva të është borxhli, Kumanova të është borxhli.
Historia do të kujtojë zemrën tënde të madhe.
Ky artikull u shkrua pas insistimit edhe nxitjes se gazetarit Fatmir BEKA, qe te publikohet kontributi i madh i shqiptareve ne luften dhe çlirimin e Sarajeves dhe visve tjera te Bosnjes.
