29/08/2025
DEPËRTIMI I SLLAVËVE NË BALLKAN DHE
VENDOSJA E TYRE NË TREVAT ILIRO-ARBËRORE
Trevat iliro-arbërore të Kosovës së sotme por edhe më gjërë të trevave shqiptare, pas sundimit romak, përkatësisht bizantin, e pastaj një kohë edhe bullgar, kaluan nën sundimin e shtetit të Rashkës në krye me Stefan Nemanjën (1165-1195), që e pushtoi pjesërisht edhe Kosovën. Pushtimi i plotë i Kosovës u bë më 1216.
Sllavët e jugut, të ardhur nga veriu i Karpateve, që nga dita kur u dukën në portat e Perandorisë bizantine nuk bënë asgjë tjetër veçse, u përpoqën me të gjitha mjetet e mënyrat për të zgjeruar hapësirën e tyre në kurriz të popujve të tjerë autoktonë evropianë e ballkanikë. Në shekullin VI-VII, kur sllavët shkelën Ballkanin, shumë prej tyre u dyndën në Ilirik dhe shkaktuan fatkeqësi të papërshkrueshme. Pasi kaluan një kohë të gjatë me grabitje, plaçkitnin, masakronin populla-tën, digjnin vendbanime, etj. Në tokat ilire ata rrëmbyen e vranë me mijëra njerëz, duke depërtuar edhe në vendet më të fshehura të atyre anëve, prandaj banorët e këtyre vendeve u detyruan të marrin malet dhe të fshehen nëpër pyje. Kështu, duke u lënë lirisht të trashëgojnë të gjitha të arriturat kulturore e shpirtërore që nëpër shekuj i arritën vetë.
Nga Rashka, serbët filluan të depërtonin në shekullin XI-XII, më parë në Fushë-Kosovën pjellore, madje në viset e rrjedhës së epër-me të Moravës së Jugut dhe të Vardarit. Çetat serbe kanë shkatëruar çdo gjë. Zhupani i madh, Vukani ka djegur Lypianin dhe ka shkretëruar edhe viset tjera (1091). Kështu kanë vepruar edhe sundimtarët tjerë. I biri i Stevan Nemanjes, Stevan i Parë i Kurorizuar (Pervovençani), ka shkruar më 1190: “Nemanja ka okupuar përveç qyteteve të Luginës së Strumës .... edhe Prizrenin, Shkupin dhe qytetin Leshtak të Pollogut të Poshtëm...
Këto qytete i rrënoi dhe i çrrënjosi me themel, sepse nuk mbeti asnjë gur pa u rrënuar....; tokat e pasuritë e tyre ia bashkoi pasurisë dhe famës të sundimtarëve të vet....”. Pastaj, thuhet: “se në Serbi është shfaqur herezia e urrejtur dhe e mallkuar, Nemanja ka futur në kuvendin shtetëror përfaqësuesit e kishës e sundimtarët dhe ka vendosur që “herezia” të çrrënjoset me forcë.
Nemanja ka dërguar ushtrinë dhe disa i dogji, të tjerët i dënoi me dënime të ndryshme, të tretët i dëboi nga shteti i vet, e shtëpitë e tyre dhe tërë pasuritë ua mori dhe ua dha denonciatorëve dhe
bashkëpunëtorëve; mësuesit dhe kryeparit të tyre ua shkuli gjuhën në gërmaz...., kurse librat e tyre të pandershëm i dogji dhe i ndoqi, duke u kërcënuar se ato rrëfejnë dhe përmendin në të gjitha anët atë emër të mallkuar, dhe në të gjitha anët çrrënjosi atë besim të mallkuar që të mos përmendet kurrsesi në shtetin e tij”.
Pushtetarët serbë merrnin masa drastike të persekutimeve e ndëshkimit të atyre, që nuk ishin të fesë ortodokse. Kishat shqiptare filluan t‟i përvetësojnë dhe t‟i uzurpojnë si të tyre, ose bënë rrënimin e tyre dhe në themelet e tyre ngritnin kishat serbe, si psh. të Banjskës, të Graçanicës etj.
Me ardhjen e sllavëve në Ballkan, harta toponomastike e tij ndryshoi fytyrë rrënjësisht.
Shumë emërtime të vjetra iliro-arbërore-shqiptare u zëvendësuan me emërtime të reja sllave.
Pushtimet dhe sun- dimet e huaja së bashku me rrjedhimet e tyre kanë shkaktuar që hapësira gjeografike, që zinin shqiptarët në mesjetë të jetë rezultat i një ngushtimi territorial.
Presioni i gjatë e i fuqishëm i shteteve dhe i kishave serbe, që shoqërohej edhe me kolonizim të trojeve shqiptare nga serbët, veçanërisht të Kosovës, ka bërë që hapësira gjuhësore shqipe të
vinte vazhdimisht duke u ngushtuar.
Megjithatë, orvatjet e mbretërisë mesjetare serbe për të ndry-shuar fizionominë etnike të trevës së Kosovës nuk dhanë rezultatet e dëshiruara. Popullsia shqiptare i kundërqëndroi me sukses trysnisë serbizuese, duke mbetur shumicë dërrmuese në strukturën etnike të këtyre viseve. Vetë dokumentet e kancellarisë serbe të shek. XIV-XV si dhe ato raguzane provojnë vijimësinë e pandërprerë të etnicitetit shqiptar të Kosovës gjatë sundimit serb.
Vendosja e sundimi serb në Kosovë dhe bashkangjitja e Rrafsh*t të Kosovës dhe të Rrafsh*t të Dukagjinit, në administratën shtetërore të Rashkës shënon fillimin e ekzistimit të etnikumit serb në këto vise dhe fillimin e një prej periudhave më të vështira për popullsinë
arbërore -shqiptare të kësaj treve. Kjo popullatë jo vetëm që u privua nga çdo e drejtë politike, por iu nënshtrua edhe shfrytëzimit ekonomik të hierarkisë shtetërore serbe dhe asimilimit.
Trysnia asimiluese arriti kulmin në kohën e sundimit të car Stefan Dushanit. Një rol të veçantë luajti kisha serbe me seli në qytetin e Pejës (Patrikana e Pejës), e cila duke pasur edhe mbështetjen e pakursyer të shtetit, punoi sistematikisht për largimin e popullsisë shqiptare nga riti katolik, i përhapur gjerësisht në radhët e kësaj popullsie, sidomos pas vitit 1204, dhe orientimin e saj drejt ortodoksisë sllave. Në këto rrethana një pjesë e mirë e popullsisë shqiptare të Kosovës u shtrëngua të përqafojë ritin ortodoks sllav.
Pushteti mesjetar serb, në viset e pushtuara filloi të organizojë jetën fetare, duke marrë për bazë fenë ortodokse. Kisha ortodokse serbe, duke pasur aspirata të dominimit, fillon asmimilim e popujve të tjerë josllavë, e në radhë të parë të shqiptarëve.
Marrë nga libri "KOLONIZIMI SERB I KOSOVËS", i Dr.Jusuf Osmani
Send a message to learn more