24/08/2025
Layered Gazes
https://www.ctypemag.com/featuredwork/Layered-Gazes
งานที่พูดถึงเรื่องราวทางการเมืองส่วนมากจะเป็นแนวสารคดีที่ตามถ่ายเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ณ ขณะนั้นหรือผลที่ตามมาหลังเหตุการณ์ เช่น การประท้วง การปราบปรามของผู้มีอำนาจ ผู้คนที่อยู่ในแต่ละส่วนของปรากฏการณ์ทางการเมืองเหล่านั้น และมักจะเล่าด้วยภาพถ่ายจากเหตุการณ์จริง ไม่ค่อยได้เห็นนักที่ใช้นักแสดงและการจัดฉากมาเป็นเรื่องเล่าหลักของโครงการภาพถ่าย
งานชิ้นที่ชื่อ ‘THE BLOODLESS WAR (1997)’ ของมานิต ศรีวานิชภูมิ คือตัวอย่างหนึ่งของการใช้นักแสดงและการสร้างฉากเหตุการณ์ขึ้นมาในที่สาธารณะ เช่น ฉากเลียนแบบภาพถ่าย Na**lm Girl (1972), Nick Ut หรือ The Public Ex*****on During Vietnam War (1968), Eddie Adams, มีความคล้ายกับศิลปะแสดงสด (Performance Art) แต่ใช้ภาพถ่ายเป็นสื่อกลางไปถึงผู้ชมอีกทอดหนึ่ง
ผลงานที่ชื่อ ‘Dead Troops Talk (A vision after an ambush of a Red Army patrol, near Moqor, Afghanistan, winter 1986)’ โดยศิลปินภาพถ่ายชาวแคนาดา เจฟ วอล (Jeff Wall) สร้างงานที่เหมือนภาพถ่ายสงครามเช่นเดียวกับ THE BLOODLESS WAR หากแต่งานนั้นใช้นักแสดงและจัดฉากในสตูดิโอ เป็นงานที่ดูสยองขวัญเหนือจริง (คนตายลุกขึ้นมาคุยกันเรื่องบาดแผลของตัวเอง) สะท้อนความโหดร้ายของสงครามด้วยอารมณ์ขันเชิงหนังสยองขวัญซอมบี้บุกโลก—สงครามนั้นสยดสยองระคนขบขันขนาดนั้นเชียวหรือ?
ช่างภาพชาวเกาหลี ฮักบง ควอน (Hakbong Kwon, 권학봉 씀) ใช้งานภาพถ่ายมาพูดเรื่องการได้มาและคงอยู่ของระบอบประชาธิปไตยของเกาหลีใต้ โครงการภาพถ่าย “The Independence Movement: Layered Gazes” ดำเนินเรื่องโดยวัยรุ่นหญิงที่สวมชุดนักเรียนเกาหลีแบบดั้งเดิมที่ดูคล้าย ‘ยู กวานซุน’ (Yu Gwan-sun, 유관순, 1902–1920) ที่เป็นดังสัญลักษณ์สำคัญในการต่อสู้เพื่อการได้มาซึ่งอิสรภาพจากการกดขี่ของประเทศญี่ปุ่นที่เข้ามายึดครอง
ควอนตกตะลึงเมื่อประธานาธิบดี ยุน ซอก-ยอล ประกาศกฎอัยการศึกเมื่อคืนวันที่ 3 ธันวาคม 2024 โดยให้เหตุผลว่า “เพื่อปกป้องประเทศจากกองกำลังคอมมิวนิสต์เกาหลีเหนือและกลุ่มต่อต้านรัฐ” ไม่ใช่แค่ควอน, แต่ทั้งโลกงงงวยกับเรื่องนี้ (ในไทยอาจไม่มากเท่าไหร่) ภัยคุกคามที่ควอนเคยคิดว่าจะมาจากนอกประเทศ แท้ที่จริงกลับมาจากการเล่นการเมืองในประเทศกันอย่างไม่เห็นหัวประชาชน
เรื่องนี้ทำให้ควอนได้ทบทวนถึง “รากฐานที่แท้จริงของสาธารณรัฐเกาหลี” การต่อสู้เพื่อให้ได้มาซึ่งเอกราช หรือกำจัดเผด็จการทหารที่ครองอำนาจอย่างยาวนานนั้นต้องแลกด้วยชีวิตของนักต่อสู้มากมาย และหนึ่งในนั้นที่เป็นเหมือนจุดแรกเริ่มของการต่อสู้เพื่อให้ได้มาซึ่งสาธารณรัฐเกาหลีคือเด็กสาวที่ชื่อ ‘ยู กวานซุน’
เกาหลีตกเป็นอาณานิคมของญี่ปุ่นตั้งแต่ 1910 แนวคิดเรื่องเอกราชมีเพิ่มขึ้นจากหลาย ๆ ปัจจัยด้วยกัน ส่วนสำคัญคือการถูกกดขี่ในเรื่องต่าง ๆ และการรับเอาแนวคิดใหม่อย่างประชาธิปไตยจากตะวันตก แรงบันดาลใจการล่มสลายของราชวงศ์ชิงหรือแม้แต่การปฏิรูปเมจิของญี่ปุ่นเองก็ตาม นำไปสู่ ขบวนการ 1 มีนาคม 1919 (March 1st Movement) ที่นำโดยนักวิชาการและผู้นำทางศาสนาประกาศเอกราชเกาหลีที่กรุงโซล มีผู้ร่วมชุมนุมกว่าสองล้านคนจากทั่วประเทศนานหลายเดือน ญี่ปุ่นปราบปรามจนมีคนตายกว่า 7,000 คน
ยู กวานซุน คือเด็กสาววัยรุ่นคนหนึ่งที่ร่วมในการชุมนุม รวมถึงเป็นแกนนำต่อต้านญี่ปุ่นอย่างกล้าหาญที่บ้านเกิด ทหารญี่ปุ่นยิงผู้ประท้วงตายหลายคนรวมถึงพ่อแม่ของเธอด้วย กวานซุนถูกจับและทรมานที่เรือนจำซอแดมุน แต่เธอก็ยังแสดงการต่อต้านญี่ปุ่นแม้อยู่ในเรือนจำ จนกระทั่งตายลงโดยอายุเพียง 18 ปี เรื่องของยู กวานซุนจึงเป็นสัญลักษณ์สำคัญของชาวเกาหลีในการต่อสู้ต่อต้านการปกครองที่ไม่เป็นธรรม ไม่ว่าจะจากต่างชาติหรือจากในประเทศตัวเองก็ตาม
โครงการภาพถ่ายของควอน พาสิ่งที่อาจเรียกว่า ‘จิตวิญญาณ’ หรือ ‘แนวความคิดอันเป็นนามธรรม’ ของ ‘ยู กวานซุน’ ที่เป็นตัวแทนของผู้สละชีพเพื่อเอกราชทุกคน ไปสำรวจยังสถานที่ทางประวัติศาสตร์อันเกี่ยวข้องกับนักเคลื่อนไหวเพื่อเรียกร้องเอกราชหรือการต่อสู้ทางการเมือง ไม่ว่าจะเป็นตลาดอันแนที่เธอจัดการชุมนุม พ่อแม่ของเธอตายที่นั่นและเธอถูกจับกุม, เรือนจำซอแดมุนที่เธอถูกทรมานและจบชีวิต, หออนุสรณ์สถานชอนัน ยู กวาน-ซุน ฯลฯ
เธอลอยตัวอยู่เหนือพื้นดินหน้าสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์เหล่านั้น พร้อมกับทำท่าผายมือที่เหมือนกำลังตั้งคำถามอะไรบางอย่างต่อผู้คนเกาหลีในยุคปัจจุบันว่าสิ่งที่เหล่าผู้สละชีวิตไปนั้นคุ้มค่ามาจนถึงวันนี้หรือไม่ แนวคิดเรื่องต่อต้านการรวบอำนาจยังไม่สูญสลายไปด้วยน้ำมือของใครคนใดคนหนึ่งใช่หรือเปล่า พวกเราชาวเกาหลีกำลังจะพาประเทศไปในทิศทางไหนกัน—คำถามนั้นออกมาจากท่าทางอันเรียบง่ายของเธอ และภาพถ่ายขาวดำที่เรียบง่ายของควอนเช่นเดียวกัน
ภาพหนึ่งที่น่าสนใจคือภาพ ‘หอเกียรติยศแห่งเกาหลี ชอนัน’ ภาพนีัต่างจากภาพอื่น ๆ ที่ส่วนใหญ่จะไม่ค่อยมีผู้คนในภาพและเธอลอยตัวอยู่อย่างโดดเดี่ยวเงียบเหงา ราวกับตั้งคำถามกับอากาศที่ว่างเปล่า แต่หากภาพนี้ทำให้จินตนาการไปถึงการที่กวานซุนกำลังปราศรัยต่อหน้าผู้ชุมนุม 3,000 คนที่ตลาดอันแนบ้านเกิด และเธอกำลังตั้งคำถามสำคัญต่อหน้าผู้คนมากมายที่มาร่วมฟัง
การต่อสู้เพื่ออิสรภาพจากการกดขี่กำลังดำเนินอยู่ใช่หรือไม่ ! ใครเป็นผู้กำหนดชะตากรรมเหล่านี้, พวกเราใช่หรือไม่ !
อาจเป็นคำถามที่ไม่มีอยู่จริง แต่เป็นคำถามที่เป็นสากล
ลอยตัวข้ามขอบเขตดินแดนและกาลเวลาตลอดชั่วอายุขัยของทุก ๆ คน
Most politically engaged photographic works are grounded in documentary practices. They tend to follow events as they unfold in real time or to explore their aftermath, whether through depictions of protests, state repression, or the individuals caught within these political phenomena. Such works usually rely on photographs captured directly from lived events rather than employing actors and staged narratives.
An exception is Manit Sriwanichpoom’s THE BLOODLESS WAR (1997), which introduced actors and staged public scenes, including reenactments of iconic images such as Nick Ut’s Na**lm Girl (1972) or Eddie Adams’s The Public Ex*****on During the Vietnam War (1968). While resembling performance art, Sriwanichpoom’s project ultimately reached its audience through the medium of photography.
A comparable approach can be found in Canadian photographer Jeff Wall’s Dead Troops Talk (A vision after an ambush of a Red Army patrol, near Moqor, Afghanistan, winter 1986). Like THE BLOODLESS WAR, it evokes the aesthetic of war photography, yet the work was entirely constructed in a studio with actors. The result is a surreal and grotesque tableau in which the dead rise to converse about their wounds. Wall’s staging reflects the brutality of war through a darkly comic lens, prompting viewers to ask whether war might indeed be both horrific and absurd.
Korean photographer Hakbong Kwon (권학봉 씀) also turns to photography to interrogate the history and fragility of South Korean democracy. His project The Independence Movement: Layered Gazes is framed through the figure of a young girl in a traditional Korean school uniform, recalling Yu Gwan-sun (유관순, 1902–1920), one of the most resonant symbols of Korea’s struggle against Japanese colonial rule.
Kwon’s reflections acquired new urgency when President Yoon Suk-yeol declared martial law on December 3, 2024, citing the need to protect the nation from North Korean communists and domestic anti-state forces. The announcement shocked not only Kwon but the global public, revealing that the threat to democracy he once imagined as external was in fact rooted in internal political maneuvering that disregarded the people.
This moment compelled Kwon to reconsider the “true foundations of the Republic of Korea.” Both the fight for independence and the overthrow of military dictatorships had been won at the cost of countless lives. Among these sacrifices, Yu Gwan-sun stands as one of the earliest and most powerful symbols.
Korea’s subjugation under Japanese colonial rule began in 1910. The demand for independence was shaped by multiple forces: pervasive oppression, the adoption of Western democratic ideals, and inspiration from regional transformations such as the collapse of the Qing dynasty and Japan’s own Meiji reforms. These culminated in the March 1st Movement of 1919, when scholars and religious leaders in Seoul issued a declaration of independence. More than two million people joined demonstrations across the country for several months, and Japan responded with violent repression that left over 7,000 dead.
Yu Gwan-sun, then a teenager, took part in these protests and later led demonstrations in her hometown. Japanese troops killed several participants, including her parents. She was arrested, tortured at Seodaemun Prison, and died there at the age of only eighteen. Her story endures as a powerful emblem of the Korean struggle against unjust rule, whether imposed by foreign occupiers or by domestic regimes.
Kwon’s project seeks to embody what might be described as the “spirit” or “abstract legacy” of Yu Gwan-sun as a figure representing all those who sacrificed their lives for independence. He stages her spectral presence at historical sites associated with political resistance, including the Aunae marketplace where she organized protests and lost her parents, the Seodaemun Prison where she was tortured and died, and the Cheonan Yu Gwan-sun Memorial Hall.
In these images the figure hovers above the ground, her outstretched hands suggesting a gesture of questioning directed at contemporary Korean society. Were the sacrifices of those who gave their lives worthwhile? Has the principle of resisting authoritarianism survived, or has it been extinguished by the will of a single political figure? In which direction are the Korean people leading their nation? These questions emerge from her simple gestures and the austerity of Hakbong Kwon’s black and white photographs.
One particularly striking image depicts the Korean Independence Hall in Cheonan. Unlike most of the photographs, which tend to exclude human presence, floating in silence, and seems to pose questions to the void. Yet this image evokes Yu Gwan-sun addressing the 3,000 demonstrators gathered at the Aunae marketplace, raising fundamental questions before the crowd.
Is the struggle for freedom from oppression still ongoing?
Who determines the fate of the nation, if not its people?
These questions might have never been spoken,
yet they remain universal.
Hovering across borders and time,
echoing through every generation.
